Πως τα όσπρια του Δομοκού μπορούν να αλλάξουν τα δεδομένα για τη γεωργία και την αγροτική οικονομία στο οροπέδιο Όρθρυς.
Το χωριό Βούζι βρίσκεται ανατολικά του Δομοκού στα 5 χιλιόμετρα και 40 βόρεια της Λαμίας.
Το όνομά του προέρχεται από την ομώνυμη αγροτική εορτή θερισμού, αφιερωμένη στο θεό της καλλιέργειας και ειδικότερα της καλλιέργειας σίτου. Ιστορικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι το οροπέδιο Όρθρυς της Δολοπίας ήταν φημισμένο για τους σιτοβολώνες του και γενικά για τα δημητριακά του προϊόντα.
Σήμερα το χωριό είναι γνωστό για τις νόστιμες φακές που παράγει, για τις οποίες μάλιστα κάθε χρόνο τέτοια εποχή ο Σύλλογος Απανταχού Βουζιωτών διοργανώνει «Γιορτή Φακής» σε συνεργασία με τους παραγωγούς του χωριού. Φέτος, βέβαια, επικρατούν οι ιδιαίτερες συνθήκες του κορωνοϊού, αυτό όμως στο ελάχιστο δεν μειώνει την αξία του προϊόντος.
Αντιθέτως, δίνει το χρόνο για την σε άλλο επίπεδο οργάνωση ανάδειξης της φακής, που στα πρότυπα του τυριού «Κατίκι Δομοκού» θα μπορούσε να αποτελέσει οδηγό για την καθιέρωση, αναγνώριση, πιστοποίηση και προώθηση των τοπικών προϊόντων.
Άλλωστε, το οροπέδιο του Δομοκού, διαθέτοντας το φυσικό και ανθρώπινο δυναμικό, θα μπορούσε να αποτελέσει την παραγωγική βάση τοπικών προϊόντων, τα οποία θα συνιστούσαν στήριγμα για την τοπική οικονομία και τη συγκράτηση του πληθυσμού.
Το ιστορικό
Το 1934, στο χωριό Βούζι σπάρθηκαν 4 στρέμματα με φακή ποικιλίας «Πελασγία». Είναι ποικιλία πλατύσπερμη, σχετικά πρώιμη, ανθεκτική στο ψύχος και ευπροσάρμοστη. Πρόκειται για την πρώτη βελτιωμένη ελληνική ποικιλία, δημιουργία του Ινστιτούτου Κτηνοτροφικών Φυτών Λάρισας. Η καλλιέργειά της στο χωριό Βούζι, έδωσε ένα προϊόν που δεν ξεφλουδίζει στο μαγείρεμα και έχει συμπαγές σώμα και πλούσια γεύση. Μάλιστα, απέκτησε σημαντική φήμη, όπως αποτυπώνεται με την βράβευση της (με το βραβείο γεύσης) στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης το 1958 και το 1962.
Μετά από τους αναδασμούς της ίδιας περιόδου και τις ανακατατάξεις στη γεωργική παραγωγή, η καλλιέργειά της και η ζήτησή της παρέμειναν περιθωριακές.
Σήμερα, η καλλιέργεια και η ζήτηση έχουν αυξηθεί σημαντικά και υπάρχει μάλιστα στροφή στη βιολογική παραγωγή.
Η επεξεργασία του προϊόντος έχει εκσυγχρονιστεί και πριν την τυποποίηση γίνεται ποιοτικός έλεγχος. Έχει δημιουργηθεί ομάδα παραγωγών φακής, η οποία συντονίζει και οργανώνει την παραγωγή, τη διάθεση, αλλά και την προβολή του προϊόντος. Γίνονται δε σημαντικές προσπάθειες προβολής της «φακής Βουζίου», όπως με τη συμμετοχή σε επιλεγμένες εκθέσεις στην Ελλάδα (Ecofestival, Detrop, Agrotika Λαμίας, Agrofestival, κλπ) και με τη δημιουργία ιστοσελίδας www.fakesvouziou.gr.
Οι προοπτικές
Η καλλιέργεια της φακής φαίνεται ότι έχει αποκτήσει σημαντική δυναμική: ο αριθμός των καλλιεργητών και η ζήτηση αυξάνονται.
Η φήμη γύρω από την καλλιέργεια της «φακής Βουζίου» και η σημερινή οικονομική συγκυρία έχουν συμβάλλει στην επάνοδο, με σημαντικές εκτάσεις σε όλο το οροπέδιο, της παραδοσιακής για την περιοχή καλλιέργειας ρεβιθιών και φασολιών.
Σε μια προσπάθεια ενδυνάμωσης της τοπικότητας, προτάθηκε κατά τη 2η Επιστημονική Συνάντηση για τις Τοπικές Ποικιλίες, απ’ όπου αντλούμε και τα προαναφερθέντα στοιχεία, να αναληφθεί έρευνα για την συλλογή τοπικών ποικιλιών στον Δομοκό και στην ευρύτερη περιοχή. Η έρευνα μπορεί να αφορά τόσο τα ετήσια είδη (σιτηρά, όσπρια, κηπευτικά) αλλά και τα πολυετή (οπωροφόρα και αμπέλι). Οι τοπικές ποικιλίες που θα εντοπισθούν θα αξιολογηθούν για τα χαρακτηριστικά τους και οι πιο καλές από αυτές, μετά από έρευνα αγοράς, μπορούν να αρχίσουν να καλλιεργούνται προς παραγωγή. Η παραγωγή περισσοτέρων τοπικών προϊόντων μπορεί να εμπλουτίσει τις καλλιεργητικές και εμπορικές επιλογές των αγροτών του Δομοκού.
Μην ξεχνάμε ότι στο ερώτημα «τι να καλλιεργήσω;», που τόσο έντονα απασχολεί τους αγρότες σε όλη τη χώρα, η πλέον ασφαλής απάντηση δεν μπορεί να είναι άλλη απ’ το ότι οι παραγωγοί είμαστε και οι ίδιοι καταναλωτές, άρα «καλλιεργούμε ότι καταναλώνουμε, παράγουμε ότι βάζουμε στο πιάτο μας».
Της Αθανασίας Παπαδημητρίου