Η διαχείριση του αζώτου στις καλλιέργειες αποτελεί εδώ και πολλές δεκαετίες ένα πεδίο έρευνας και δημόσιας συζήτησης. Μη αποδοτικές πρακτικές διαχείρισης, που στηρίζονται στην ομοιόμορφη εφαρμογή μιας προκαθορισμένης δόσης αζωτούχου λίπανσης σε κάθε αγρό, συμβάλλουν στη μειωμένη αξιοποίησή του από τις καλλιέργειες, με σημαντικές οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Η βέλτιστη δόση αζώτου γνωρίζουμε πλέον ότι διαφέρει στον χώρο και στον χρόνο και οι απαιτήσεις των φυτών σε άζωτο μπορεί να έχουν σημαντικές διαφορές στα όρια ενός συγκεκριμένου αγροτεμαχίου, οι οποίες παραλλάσσονται από χρονιά σε χρονιά για την ίδια καλλιέργεια. Οι διαφοροποιήσεις αυτές στις ανάγκες των φυτών σε άζωτο, που οφείλονται στην αλληλεπίδραση πολλών παραγόντων, όπως οι εδαφικές ιδιότητες, η τοπογραφία του αγρού, οι κλιματικές συνθήκες και οι εφαρμοζόμενες διαχειριστικές πρακτικές μπορούν πλέον με τη βοήθεια της τεχνολογίας να καταγραφούν, προκειμένου να αξιοποιηθούν για την αποδοτικότερη διαχείριση της αζωτούχου λίπανσης.
Μέθοδος
Τα τελευταία τρία χρόνια, αναπτύσσεται και δοκιμάζεται σε πραγματικές συνθήκες πειραμάτων αγρού ένα πρωτοποριακό ολοκληρωμένο σύστημα μεταβλητής παροχής επιφανειακής αζωτούχου λίπανσης. Με τη μέθοδο αυτήν αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της χωρικής και χρονικής διακύμανσης της γονιμότητας του εδάφους, με στόχο την αποτελεσματικότερη αζωτούχο λίπανση των καλλιεργειών.
Το σύστημα αποτελείται από αισθητήρες χλωροφύλλης, που τοποθετούνται στο τρακτέρ του κάθε παραγωγού και καταγράφουν τις ανάγκες των φυτών σε άζωτο σε κάθε σημείο του αγρού με ακρίβεια ενός μέτρου. Η πληροφορία των αναγκών σε άζωτο μεταφράζεται σε ανάγκες λίπανσης μέσω λογαρίθμων, που έχουν αναπτυχθεί έπειτα από σχετική έρευνα την τελευταία δεκαετία.
Η τελική πληροφορία για την ποσότητα λίπανσης, που πρέπει να εφαρμοστεί σε κάθε σημείο του αγρού, δίνεται ως εντολή σε κατάλληλο λιπασματοδιανομέα, που έχει τη δυνατότητα να μεταβάλει την ποσότητα κοκκώδους λιπάσματος αναλόγως των εντολών που δέχεται. Το σύστημα μπορεί να ενσωματωθεί σε κάθε είδους και παλαιότητας τρακτέρ και ανεξαρτήτως συνθηκών φυσικού φωτισμού, προσφέροντας εκτίμηση των απαιτήσεων σε άζωτο, που δεν βασίζεται σε εδαφολογικές αναλύσεις ή αναλύσεις φυτικών ιστών, αλλά στην αντίδραση του ίδιου του φυτού στην ακτινοβολία που διοχετεύουν οι αισθητήρες.
Πλεονέκτημα
Σημαντικό πλεονέκτημα της νέας μεθόδου λίπανσης είναι ότι η συμπεριφορά του φυτού στην απορρόφηση/ανάκλαση της ακτινοβολίας, που δέχεται από τους αισθητήρες, ενσωματώνει όλους τους εδαφικούς και κλιματολογικούς παράγοντες, που επηρεάζουν την τελική του απόδοση, προσφέροντας τη δυνατότητα βελτιστοποίησης της ισορροπίας μεταξύ της απόδοσης, του οικονομικού κέρδους και της περιβαλλοντικής προστασίας.
Οι δοκιμές του συστήματος μεταβλητής παροχής αζώτου πραγματοποιούνται στην ευρύτερη αγροτική περιοχή της Λάρισας από το Ινστιτούτο Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα», υπό πραγματικές συνθήκες, σε οργανωμένα πειράματα, όπου αξιολογείται η αποτελεσματικότητα της νέας μεθόδου λίπανσης σε σύγκριση με τις συμβατικές μεθόδους. Το σύστημα έχει δοκιμαστεί μέχρι στιγμής σε χειμερινά σιτηρά, βαμβάκι και καλαμπόκι.
Τα πρώτα αποτελέσματα στο σιτάρι και στο βαμβάκι αναφέρουν σημαντικές μειώσεις στις εφαρμοζόμενες ποσότητες αζωτούχου λίπανσης χωρίς μείωση της τελικής απόδοσης, αύξηση της αποτελεσματικότητας χρήσης του λιπάσματος και μειωμένες ποσότητες υπολειμματικού αζώτου στο έδαφος μετά τη συγκομιδή που θα μπορούσε να δημιουργήσει περιβαλλοντικά προβλήματα.
Εφαρμογή διαφοροποιημένης λίπανσης σε καλλιέργεια σιταριού
Η ανάπτυξη του συστήματος μεταβλητής παροχής αζώτου χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα FATIMA του Horizon 2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης (//fatima-h2020.eu/), ένα από τα σημαντικότερα ερευνητικά προγράμματα γεωργίας ακριβείας που εκτελούνται σήμερα στην Ευρώπη, στο οποίο συμμετέχουν 23 φορείς από ευρωπαϊκές χώρες (Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Γερμανία, Αυστρία, Τσεχοσλοβακία, Ελλάδα, Βουλγαρία) και την Τουρκία.
Την ελληνική ερευνητική ομάδα του έργου απαρτίζουν επιστήμονες από το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας (υπεύθυνος Δρ. Σ. Σταματιάδης), την Υπηρεσία Γεωργικής Έρευνας των ΗΠΑ (υπεύθυνος Δρ. James Schepers), το Ινστιτούτο Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ-Δήμητρα (υπεύθυνος Δρ. Χρίστος Τσαντήλας και Δρ. Λευτέρης Ευαγγέλου), τη RedCoast International (υπεύθυνος Δρ. Μιχάλης και Αντώνης Γλαμπεδάκης), το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (υπεύθυνος Δρ Νίκος Δέρκας) και τη Sigma Geotechnologie (υπεύθυνος Δρ Νίκος Σπυρόπουλος).
Διαφοροποιημένη εφαρμογή αζωτούχου λιπάσματος στο βαμβάκι
γράφει ο Δρ. Λευτέρης Ευαγγέλου, Ινστιτούτο Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών «Δήμητρα»