«Τα αυγά και τα καλάθια» έχασαν τα ελληνικά νοικοκυριά από τον πρώτο κιόλας χρόνο εφαρμογής των μνημονίων, ενώ κυριολεκτικά σε κατάσταση διάλυσης έχει περιέλθει η λεγόμενη «μεσαία τάξη», σύμφωνα με τα ευρήματα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών του 2011, που με μεγάλη καθυστέρηση –δύο χρόνια μετά τη διενέργειά της– δημοσιοποίησε η ΕΛΣΤΑΤ.
Από μία πρώτη ανάγνωση των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ (δόθηκαν στη δημοσιότητα ενώ είχε σχεδόν κλείσει η ύλη του σελφ σέρβις), προκύπτει ότι το 2011, χρονιά που τέθηκαν σε εφαρμογή τα περισσότερα μέτρα του μνημονίου, η μέση μηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών ανήλθε σε 1.824,02 ευρώ και ήταν μειωμένη κατά 6,8% σε τρέχουσες τιμές σε σύγκριση με το 2010. Στην πραγματικότητα η μείωση ανέρχεται στο 10,8% αν ληφθεί υπόψη η επίδραση του πληθωρισμού.
Μια πιο διαχρονική εξέταση των ευρημάτων της έρευνας αναδεικνύει με δραματικό τρόπο τη δεινή θέση στην οποία έχουν περιέλθει τα νοικοκυριά στην προσπάθειά τους να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες. Ουσιαστικά από το 2011 κιόλας το μέγεθος του «καλαθιού» είχε επιστρέψει στα επίπεδα των μέσων της δεκαετίας του ’90, ενώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις, από το 2012 «κάθισε» στις αρχές της δεκαετίας του ’80.
Με τις μέσες μηνιαίες δαπάνες εκφρασμένες σε σταθερές τιμές του 2011, προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα:
- Το 2011 τα νοικοκυριά περιόρισαν τις δαπάνες τους περίπου κατά 200 ευρώ τον μήνα σε σχέση με το 2010, δηλαδή σε ετήσια βάση το «ψαλίδισμα» φτάνει τα 2.400 ευρώ.
- Το 2008 έχει καταγραφεί ως η χρονιά με το μεγαλύτερο «καλάθι της νοικοκυράς». Σε σύγκριση με το έτος αυτό, η μέση δαπάνη των νοικοκυριών έχει μειωθεί κατά 21,1% ή 488,5 ευρώ το μήνα. Συνεπώς, οι ετήσιες απώλειες φτάνουν τα 5.862 ευρώ.
- Σε σύγκριση ακόμη και με το 2004 το «καλάθι της νοικοκυράς» το 2011 ήταν συρρικνωμένο κατά 17,3%. Η μέση καταναλωτική δαπάνη ήταν μειωμένη κατά 380,5 ευρώ, που σε ετήσια βάση αντιστοιχεί σε 4.566 ευρώ.
- Ήδη, το «καλάθι» έχει περιοριστεί στα 1.824 ευρώ και με δεδομένη την αγριότητα των μέτρων που λήφθηκαν μέσα στο 2012, την έκρηξη της ανεργίας, την αύξηση των φόρων και τη δραστική μείωση των μισθών και των συντάξεων, εκτιμάται ότι το 2012 μπορεί να πλησιάσει τα 1.500 ευρώ, πισωγυρίζοντας την αγορά στα χρόνια της δεκαετίας του ’70 ή ακόμη πιο πίσω.
Απώλειες 20 δισ. ευρώ ως προς το 2008
Η ΕΛΣΤΑΤ υπολογίζει τον αριθμό των ελληνικών νοικοκυριών σε περίπου 4.150.000. Βάσει αυτού, οι συνολικές απώλειες καταναλωτικών δαπανών το 2011 σε σχέση με το 2010 άγγιξαν τα 10 δισ. ευρώ, ενώ εκτινάσσονται στα 20 δισ. ευρώ, αν η σύγκριση γίνει με το 2008 (σε σταθερές τιμές του 2011).
Σε ό,τι αφορά την ποιοτική σύνθεση του «καλαθιού», η πιο σημαντική ένδειξη επιδείνωσης του βιοτικού επιπέδου είναι το γεγονός ότι το μερίδιο των ειδών διατροφής αυξήθηκε από 18% το 2010 σε 19,5% το 2011. Επίσης, περίπου κατά μία ποσοστιαία μονάδα αυξήθηκε και το μερίδιο της στέγασης (από 11,7% σε 12,6%). Οι δύο αυτές κατηγορίες είναι και οι μόνες που εμφανίζουν αύξηση των δαπανών και σε αξία (1% τα τρόφιμα και 0,6% η στέγαση), ενώ αντίθετα οι δαπάνες για είδη ένδυσης και υπόδησης μειώθηκαν κατά 20,1%, για διαρκή αγαθά κατά 15,7%, για ξενοδοχεία και εστίαση κατά 9,8%, για μεταφορές κατά 9,4% κλπ.
Αυξημένες σε σχέση με το 2010 εμφανίζονται οι ποσότητες φτηνών τροφίμων που αγοράζουν τα νοικοκυριά (ψωμί, ρύζι, ζυμαρικά), ενώ έχουν περιορίσει σημαντικά τις αγορές ζωικών τροφίμων (κρέας, ψάρια, γάλα, γιαούρτι) και οπωροκηπευτικών.
Τις μεγαλύτερες περικοπές δαπανών έκαναν οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες (17% οι αυτοαπασχολούμενοι χωρίς μισθωτούς και 10,2% οι αυτοαπασχολούμενοι με μισθωτούς). Ακολουθούν οι άνεργοι και οι συνταξιούχοι με -7%, ενώ σχετική σταθερότητα εμφανίζει το «καλάθι» των μισθωτών (συρρικνώθηκε μόλις κατά 0,5%).
selfservice.gr