Σε δημόσια διαβούλευση από την Παρασκευή 8 Ιανουαρίου 2021 έχει αναρτήσει την μελέτη και τις ολοκληρωμένες προτάσεις αναφορικά με το θεσμικό πλαίσιο που μπορεί να εφαρμόσει η Ελλάδα για την ανάπτυξη των θαλάσσιων αιολικών πάρκων, η Ελληνική Επιστημονική Ένωση Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ).
H μελέτη «Necessary legislative adjustments to promote offshore wind energy in Greece» χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα EEA Financial Mechanism 2014-2021. Το έργο εκπονείται από την ΕΛΕΤΑΕΝ σε συνεργασία με την νορβηγική ένωση αιολικής ενέργειας NORWEA (Norwegian Wind Energy Association) και έχει σκοπό την συνεργασία των δύο πλευρών ώστε να προετοιμαστεί ένα νομοθετικό ρυθμιστικό πλαίσιο για την ανάπτυξη θαλάσσιων αιολικών πάρκων στην Ελλάδα.
Το έργο περιλαμβάνει:
• Επισκόπηση και αξιολόγηση της διεθνούς εμπειρίας ανάπτυξης θαλασσίων αιολικών πάρκων, που επιμελήθηκε το ΚΑΠΕ,
• Γνωμοδότηση για τα νομικά ζητήματα της χωροθέτησης και αδειοδότησης θαλάσσιων αιολικών πάρκων στην Ελλάδα από τον Καθηγητή Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Παύλο Ελευθεριάδη, μέλος του δικηγορικού γραφείου Francis Taylor Building του Λονδίνου,
• Σχέδια προτεινόμενων νομοθετικών παρεμβάσεων.
Όπως αναφέρεται στη μελέτη παρά το πλούσιο αιολικό δυναμικό των ελληνικών θαλασσών, η Ελλάδα δεν έχει ακόμα αναπτύξει θαλάσσια αιολικά πάρκα. Στην Ευρώπη αντίθετα η εγκατάσταση θαλάσσιων ανεμογεννητριών σταθερής έδρασης (δηλ. θεμελιωμένων στον πυθμένα) έχει σημαντική ανάπτυξη.
Οι πλωτές ανεμογεννήτριες
Σύμφωνα με την στρατηγική για τις θαλάσσιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που ανακοίνωσε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προβλέπεται αύξηση της θαλάσσιας αιολικής ισχύος στην Ευρώπη από 12 GW σήμερα σε 60 GW έως το 2030 και 300 GW έως το 2050. Η θαλάσσια αιολική ενέργεια αναμένεται να είναι η σημαντικότερη πηγή παραγωγής του ηλεκτρισμού που θα καταναλώνει η Ευρώπη περί το 2040.
Τα ΘΑΠ σταθερής έδρασης θεμελιώνονται στον πυθμένα σε μικρά βάθη που γενικά (πλην εξαιρέσεων) δεν υπάρχουν στις Ελληνικές θάλασσες. Iδιαίτερα υποσχόμενη για την Ελλάδα εμφανίζεται η τεχνολογία των πλωτών ανεμογεννητριών (floating offshore wind) που τα τελευταία χρόνια γνωρίζει μεγάλη άνθηση. Παγκοσμίως έχουν εγκατασταθεί πολλά επιδεικτικά έργα με μεμονωμένες πλωτές ανεμογεννήτριες.
Στην Ευρώπη υπάρχουν δύο μικρά αιολικά πάρκα με πλωτές ανεμογεννήτριες. Στην Σκωτία το έργο Hywind που χρησιμοποιεί την τεχνολογία της Νορβηγικής Equinor (πρώην Statoil) με 5 ανεμογεννήτριες συνολικής ισχύος 30MW και στην Πορτογαλία το έργο Windfloat Atlantic Phase 1 με 3 ανεμογεννήτριες συνολικής ισχύος 25,2MW. Όμως πολλά έργα είναι υπό ανάπτυξη και αναμένεται να συνδεθούν τα επόμενα έτη. H συνολική ισχύς των πλωτών ανεμογεννητριών στην Ευρώπη αναμένεται να φθάσει τα 300 MW έως το 2022 και τα 7 GW έως το 2030.
Η τεχνολογία των πλωτών ανεμογεννητριών έχει προ πολλού ξεπεράσει το στάδιο της επίδειξης και έχουν εγκατασταθεί ημι-εμπορικές εφαρμογές, ενώ έχει δρομολογηθεί η υλοποίηση πλήρως εμπορικών εφαρμογών στο εγγύς μέλλον. Στις επενδύσεις αυτές, αξιοποιώντας την εμπειρία από άλλους τεχνολογικούς τομείς (ναυπηγική βιομηχανία, βιομηχανία έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων) χρησιμοποιούνται πλωτές κατασκευές πάνω στις οποίες εδράζονται ανεμογεννήτριες. Οι κατασκευές αυτές μπορούν να εγκατασταθούν και σε θέσεις με μεγάλα βάθη θάλασσας, διευρύνοντας κατά πολύ το αξιοποιήσιμο θαλάσσιο αιολικό δυναμικό.
Η συγκεκριμένη τεχνολογία είναι κατάλληλη για την Ελλάδα διότι επιτρέπει για πρώτη φορά την μαζική εγκατάσταση πολύ μεγάλων αιολικών πάρκων σε μεγάλα σχετικά βάθη όπως αυτά των Ελληνικών θαλασσών.
Περαιτέρω, οι σχετικές επενδύσεις εμπεριέχουν υψηλή εγχώρια προστιθέμενη αξία διότι εμπλέκουν τα ναυπηγεία, τα λιμάνια, τη βιομηχανία καλωδίων, τη βιομηχανία τσιμέντου κλπ.
Σύμφωνα με τη μελέτη, τα κυριότερα ζητήματα δημόσιας πολιτικής που πρέπει να καλύπτονται επαρκώς και να διασφαλίζονται από το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο είναι:
• Χωροταξικός σχεδιασμός: η εφαρμογή του πρέπει να διασφαλίζει τη βέλτιστη αξιοποίηση του διαθέσιμου πόρου με σεβασμό στην προστασία του περιβάλλοντος και σε αρμονία με άλλες δραστηριότητες στον θαλάσσιο χώρο, π.χ. αλιεία, τουρισμός, ναυσιπλοΐα.
• Αδειοδότηση – Χρήση Θάλασσας: είναι σημαντική η διαδικασία και η κατανομή μεταξύ των εμπλεκομένων της ευθύνης, του κινδύνου και του κόστους της αδειοδότησης των ΘΑΠ.
• Τεχνικός σχεδιασμός: η μελέτη και ανάπτυξη των ΘΑΠ θα πρέπει να γίνει με το μικρότερο δυνατό κόστος σε χρήμα και χρόνο και τη μέγιστη αποτελεσματικότητα.
• Διασύνδεση: με ποιες διαδικασίες και με ποιο σχέδιο θα γίνει η σύνδεση των ΘΑΠ με το δίκτυο του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΜΗΕ).
• Ανταγωνισμός: πρέπει να διασφαλισθεί ο οικονομικός ανταγωνισμός και η βιωσιμότητα των επενδύσεων.
Στη μελέτη γίνεται επίσης λόγος για τα εξής:
1. Διασφάλιση δικαιώματος ανάπτυξης και υλοποίησης του έργου σε μια θαλάσσια έκταση.
2. Φορέας που έχει την ευθύνη του σχεδιασμού, της τεχνικής μελέτης και της αδειοδότησης του ΘΑΠ.
3. Φορέας που έχει την ευθύνη σχεδιασμού, της τεχνικής μελέτης και της αδειοδότησης του έργου σύνδεσης.
4. Διασφάλιση δικαιώματος σύνδεσης στο δίκτυο.
5. Καθορισμός τρόπου αποζημίωσης της παραγόμενης ενέργειας.
Σύμφωνα με την ίδια πρόταση, το ενδεδειγμένο μοντέλο για την Ελλάδα δεν απαιτεί υπερβολικές επενδύσεις από το κράτος ούτε άριστη αποτελεσματικότητα από την Διοίκηση (όπως απαιτεί το συγκεντρωτικό μοντέλο). Επίσης δεν εκθέτει τους επενδυτές σε μεγάλο ρίσκο ανάπτυξης (όπως στο ανοιχτό – αποκεντρωμένο μοντέλο), το οποίο στην Ελλάδα, συνδυαζόμενο με το ρίσκο από τις χρόνιες παθογένειες της γραφειοκρατίας και της απουσίας συγκεκριμένου σχεδιασμού, θα ήταν μη ανεκτό.
Τα μοντέλα ανάπτυξης
Τα μοντέλα ανάπτυξης των Θαλάσσιων Αιολικών Πάρκων κινούνται στο φάσμα συγκεντρωτικού-αποκεντρωμένου μοντέλου.
Σύμφωνα με το συγκεντρωτικό μοντέλο (χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής το Βέλγιο), το κράτος επιλέγει τις ζώνες, περιοχές και τον χρόνο υλοποίησης ΘΑΠ, βάσει του σχεδιασμού του για τις ΑΠΕ αλλά και του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, τόσο για τα χωρικά ύδατα δηλαδή την ζώνη των 12 ν.μ, όσο και για τις ΑΟΖ και στην συνέχεια τις παραχωρεί σε ιδιώτες βάσει αποτελεσμάτων διαγωνιστικής διαδικασίας, όπου επιλέγεται αυτός που προσφέρει την χαμηλότερη τιμή Κιλοβατώρας.
Στις χώρες που εφαρμόζουν το συγκεντρωτικό μοντέλο η διασύνδεση ΘΑΠ με το Σύστημα Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, είναι αποκλειστική αρμοδιότητα του Διαχειριστή του Δικτύου Μεταφοράς και για το θαλάσσιο αλλά και το χερσαίο τμήμα της.
Στο αποκεντρωμένο μοντέλο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής το Ηνωμένο Βασίλειο, το κράτος ρυθμίζει την ανάπτυξη αιολικών πάρκων μέσω των θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων και του περιβαλλοντικού δικαίου. Το κράτος επιλέγει τους επενδυτές που θα αποκτήσουν δικαίωμα προτίμησης στην ανάπτυξη αιολικών πάρκων σε ευρείες θαλάσσιες ζώνες, μέσω μιας επί της ουσίας διαγωνιστικής διαδικασίας με κριτήρια την οικονομική και τεχνική ικανότητά τους να υλοποιήσουν τα προτεινόμενα έργα.
Στο ενδιάμεσο μοντέλο, που υιοθετείται από χώρες όπως η Γαλλία, Δανία και Ολλανδία συνδυάζονται λιγότερο ή περισσότερο στοιχεία από τα δύο μοντέλα ανάπτυξης ΘΑΠ. Κατά την εφαρμογή του ενδιάμεσου μοντέλου, η Δανία και η Ολλανδία υιοθετούν μοντέλα πιο κοντά στο συγκεντρωτικό μοντέλο: η δημόσια αρχή αναλαμβάνει όλη τη φάση ανάπτυξης, που περιλαμβάνει την επιλογή της θέσης εγκατάστασης, τον σχεδιασμό του ΘΑΠ και του έργου σύνδεσης, την μελέτη και την αδειοδότησή τους καθώς και τη χορήγηση του δικαιώματος σύνδεσης και του δικαιώματος χρήσης της έκτασης. Όλες οι άδειες διασφαλίζονται από το κράτος, οι δημόσιες αρχές πληρώνουν και κατασκευάζουν το δίκτυο σύνδεσης, οι δημόσιες αρχές χειρίζονται σημαντικά θέματα της επένδυσης όπως την ανάπτυξη, το δίκτυο σύνδεσης κ.λπ. Την ολοκλήρωση των μελετών και των αδειοδοτήσεων, ακολουθεί μειοδοτικός διαγωνισμός για το καθεστώς αποζημίωσης.
Πηγή: moneyreview.gr