Του Θωμά Χανή για το agrocapital.gr
Τα λιπάσματα μπορεί να εφαρμόζονται στο έδαφος είτε με τη στερεά τους μορφή είτε σε διάλυση μέσω του νερού άρδευσης ή στο υπέργειο τμήμα των φυτών με ψεκασμό.
Α) Εφαρμογή στο έδαφος σε στερεά μορφή
Χύδην εφαρμογή(broadcasting). Γίνεται σε όλη την επιφάνεια του αγρού με τη χρήση λιπασματοδιανομέων(spraders). Η ομοιομορφία διασποράς του λιπάσματος στον αγρό αποτελεί την κύρια φροντίδα της τεχνικής αυτής. Συνήθως, η μέγιστη ποσότητα του λιπάσματος διασκορπίζεται σε μικρή απόσταση από τον λιπασματοδιανομέα και ελαχιστοποιείται σε αποστάσεις 5 μέτρων εκατέρωθεν αυτού. Το δεδομένο αυτό επιβάλλει ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή αποστάσεων μεταξύ των διαδοχικών διαδρόμων του μηχανήματος στον αγρό, ώστε με τις μερικές επικαλύψεις των ζωνών εφαρμογής να επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη δυνατή ομοιομορφία διασποράς. Ο τρόπος αυτός εφαρμόζεται κατά την βασική λίπανση, πριν από τη σπορά, καθώς και κατά την επιφανειακή λίπανση. Πριν από την σπορά, εφαρμόζεται όταν επιδιώκεται συνολική αύξηση της γονιμότητας του εδάφους. Ακολουθεί απαραιτήτως η μηχανική ενσωμάτωση του λιπάσματος στο έδαφος σε βάθος εξαρτώμενο από την περίσταση. Σε χειμωνιάτικες καλλιέργειες και υγρές περιοχές η ενσωμάτωση είναι επιφανειακή, ώστε να μειώνεται ο κίνδυνος έκπλυσης των αζωτούχων λιπασμάτων. Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιούνται οδοντωτές σβάρνες ή δισκοσβάρνες. Σε ανοιξιάτικες καλλιέργειες η ενσωμάτωση γίνεται σε μεγαλύτερο βάθος με υνιοφόρα άροτρα, επειδή τα επιφανειακά στρώματα του εδάφους ξηραίνονται ευκολότερα. Η επιφανειακή λίπανση, εφαρμόζεται συνήθως για αζωτούχα λιπάσματα σε καλλιέργειες που σπέρνονται πυκνά ή σε ήδη εγκατεστημένους λειμώνες, όταν τα φυτά δεν έχουν αρχίσει να αυξάνονται σε ύψος. Η ενσωμάτωση γίνεται με φυσική βροχόπτωση ή τεχνητή βροχή.
Εντοπισμένη εφαρμογή (localized placement, band application). Είναι η εφαρμογή του λιπάσματος κατά λωρίδες παράλληλα προς τις γραμμές σποράς σε ποικίλο βάθος. Στοχεύει στην ταχεία πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων, κυρίως δυσκίνητων (όπως ο φώσφορος και το κάλιο), λόγω της άμεσης γειτνίασης των λωρίδων του λιπάσματος με τις ρίζες των φυτών. Επιπλέον, λόγω της μειωμένης επαφής του λιπάσματος με τα εδαφικά κοκκία, αποφεύγονται σε μεγάλο βαθμό φαινόμενα δέσμευσης των λιπαντικών στοιχείων από συστατικά του εδάφους. Η τεχνική αυτή εφαρμόζεται κατά την βασική ή επιφανειακή λίπανση. Η βασική λίπανση, αποσκοπεί στην επιτάχυνση της πρώτης ανάπτυξης των αρτιβλάστων, τα ριζίδια των οποίων απορροφούν ευκολότερα τα λιπαντικά στοιχεία από τη λωρίδα του λιπάσματος. Η εφαρμογή γίνεται ταυτόχρονα με τη σπορά χρησιμοποιώντας τις συνηθισμένες σπαρτικές μηχανές, οι οποίες είναι εφοδιασμένες με ειδικό κιβώτιο λιπάσματος και μηχανισμό εντοπισμένης εφαρμογής (σωλήνα διανομής και δίσκους για το άνοιγμα των αυλακιών). Για να αποφευχθούν προβλήματα τοξικότητας στα αρτίβλαστα λόγω επαφής με το λίπασμα, συνίσταται η εφαρμογή να γίνεται σε απόσταση 5-7 cm από την γραμμή σποράς και περίπου 5 cm κάτω από αυτήν. Η τεχνική αυτή είναι κατάλληλη για εδάφη με ικανοποιητική περιεκτικότητα σε θρεπτικά στοιχεία. Τα νεαρά φυτά προσλαμβάνουν ευκολότερα τα κύρια μακροστοιχεία, εγκαθίστανται και αναπτύσσουν ρίζες ταχύτερα και στη συνέχεια με την καλύτερη δικτύωση των ριζών τους αξιοποιούν την κύρια μάζα του εδάφους. Έχει βρεθεί ότι αμμωνιακό άζωτο (κυρίως θειικό αμμώνιο) μαζί με φωσφορικό λίπασμα στη λωρίδα δρουν συνεργιστικά ευνοώντας την αύξηση των φυτών.
Εντοπισμένα επίσης μπορεί να εφαρμόζονται και λιπάσματα σε στερεά μορφή, ιδιαίτερα σε σκαλιστικές καλλιέργειες όπου οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών σποράς είναι μεγάλες.
Β) Εφαρμογή στο έδαφος με μορφή διαλύματος (υδρολίπανση)
Γίνεται μόνο σε αρδευόμενες καλλιέργειες. Ως διαλύτης χρησιμοποιείται το νερό άρδευσης. Επομένως η λίπανση συνδυάζεται με την άρδευση και είναι γνωστή διεθνώς με τον όρο fertilization (=fertilization+irrigation). Τα λιπαντικά στοιχεία διαλύονται στις κατάλληλες αναλογίες σε ειδικά δοχεία και στη συνέχεια παροχετεύονται στο νερό άρδευσης με ειδικούς ρυθμιστές ροής.
Η ομοιομορφία εφαρμογής του αρδευτικού νερού αποτελεί προυπόθεση για την ομοιόμορφη εφαρμογή του λιπάσματος. Η επέκταση των συστημάτων στάγδην άρδευσης τα τελευταία χρόνια, συνέβαλε στην ανάλογη επέκταση του συστήματος υδρολίπανσης. Έτσι, το λίπασμα εφαρμόζεται απευθείας στο έδαφος, χωρίς να διαβρέχει τα υπέργεια όργανα των φυτών (με κίνδυνο πρόκλησης εγκαυμάτων), όπως συνέβαινε σε συστήματα άρδευσης με καταιονισμό. Η τεχνική αυτή έχει πολλά πλεονεκτήματα συγκριτικά με τους άλλους τρόπους εφαρμογής. Μειώνεται το κόστος εφαρμογής μέσω ελκυστήρων και αποφεύγεται μια πρόσθετη συμπίεση του εδάφους. Επιπλέον, είναι δυνατή η παροχή λιπάσματος ακριβώς όταν την έχει ανάγκη η καλλιέργεια, με αποτέλεσμα σημαντική βελτίωση της αποτελεσματικότητας της λίπανσης. Χρησιμοποιείται εξίσου αποτελεσματικά για τη λίπανση τόσο με τα κύρια μακροστοιχεία, όσο και για τα περισσότερα από τα υπόλοιπα ανόργανα θρεπτικά συστατικά.
Γ) Εφαρμογή με διαφυλλικό ψεκασμό
Η χορήγηση λιπαντικών στοιχείων με διαφυλλικό ψεκασμό έχει το αναμφισβήτητο πλεονέκτημα ότι αποφεύγεται η παρεμβολή του εδάφους και, κατά συνέπεια, και οι κίνδυνοι δέσμευσης και έκπλυσης των θρεπτικών στοιχείων. Τα λιπαντικά στοιχεία χορηγούνται με μορφή διαλύματος που απορροφάται μέσω των στοματίων και των επιδερμικών κυττάρων του φυλλώματος και έτσι είναι άμεσα διαθέσιμα στα φυτά.
Παρά τα ανωτέρω πλεονεκτήματα. η τεχνική δεν εφαρμόζεται εύκολα για τα κύρια μακροστοιχεία λόγω των υψηλών ποσοτήτων που απαιτούνται για αυτά. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το διάλυμα δεν πρέπει να είναι πυκνό (για να αποφεύγονται εγκαύματα στα υπέργεια όργανα), η διαθέσιμη επιφάνεια φυλλώματος για διαβροχή σπάνια επαρκεί για να καλυφθούν υψηλές θρεπτικές ανάγκες των φυτών. Εξάλλου, η χρονική κλιμάκωση των εφαρμογών αυξάνει σημαντικά το κόστος και δεν συνίσταται. Τα προβλήματα αυτά δεν ισχύουν για τα ιχνοστοιχεία λόγω των μικρών ποσοτήτων που απαιτούνται, με αποτέλεσμα τα αποτελέσματα των διαφυλλικών ψεκασμών να είναι στην περίπτωση αυτή θεαματικά.
Η αποτελεσματικότητα των διαφυλλικών ψεκασμών βελτιώνεται σε επίπεδα σχετικής υγρασίας της ατμόσφαιρας υψηλότερα από 70% και σε θερμοκρασίες χαμηλότερες από 30-35 βαθμούς κελσίου. Συνίσταται η προσθήκη στο διάλυμα ουσιών (υγραντών ή προσσκολλητικών), που μειώνουν την επιφανειακή τάση και αυξάνουν την προσκόλληση του υγρού λιπάσματος στα φυτικά όργανα.