Μπορεί η κρίση να έχει ρίξει δραματικά τα εισοδήματα της μέσης ελληνικής οικογένειας, δεν έχει κάνει το ίδιο όμως και με τις τιμές των απαραίτητων προϊόντων διαβίωσης. Πάρτε για παράδειγμα τα τρόφιμα και τα μη αλκοολούχα ποτά: σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, από τον Ιανουάριο του 2009 έως τον Απρίλιο του 2013, είχαν σημειώσει αύξηση της τάξης του 17,1%, την ώρα που ο μέσος μισθός έχει μειωθεί σημαντικά. Η αύξηση αυτή δεν είναι ομοιογενής στον πληθυσμό, αλλά σύμφωνα με έρευνα του Τμήματος Αγροτικής Πολιτικής και Ανάπτυξης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι διπλάσια για το φτωχότερο 1/5 του πληθυσμού (28,1%), απ’ ό,τι είναι για το πλουσιότερο 1/5 (11,3%). Ακόμη μεγαλύτερη εντύπωση προκαλεί μια απλή σύγκριση τιμών βασικών αγροτικών προϊόντων κατά την έξοδό τους από τον πρωτογενή τομέα και κατά την τοποθέτησή τους στο ράφι. Πατάτες που παράγονται προς 0,25 έως 0,50 ευρώ/κιλό πωλούνται στους τελικούς καταναλωτές για 1 έως 1,5 ευρώ/κιλό. Το ελαιόλαδο που αγοράζεται από 2 έως 3 ευρώ/λίτρο πωλείται στη λιανική στη διπλάσια τιμή, ενώ κρεμμύδια και πορτοκάλια που φεύγουν από το χωράφι στην τιμή των 0,3 (!) ευρώ πωλούνται έως και 0,65 ευρώ/κιλό!
Παραγωγοί και αναλυτές εντοπίζουν προβλήματα σε όλα τα στάδια της διάρθρωσης του συστήματος, όμως τα μεγαλύτερα προβλήματα φαίνεται να αφορούν τρεις παράγοντες:
- Αύξηση του κόστους λόγω βεβαρημένης φορολογίας και ανατιμήσεων των πρώτων υλών.
- Μεγάλο βαθμό εξάρτησης από εισαγωγές και μεσάζοντες.
- Ολιγοπωλιακές πρακτικές που εντείνονται σε συνθήκες κρίσης.
«Οι τιμές δεν πέφτουν, σε μεγάλο βαθμό, εξαιτίας των εισαγωγών. Ο πληθωρισμός στις χώρες παραγωγής αυξάνεται κατά τον μέσο ευρωπαϊκό, επομένως, αντίστοιχα διαμορφώνεται η τιμή εισαγωγής», λέει ο Σταύρος Ζωγραφάκης, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Αγροτικής Πολιτικής και Ανάπτυξης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Σύμφωνα με τον ίδιο, η φορολογία, και ιδιαίτερα ο ΦΠΑ, επηρεάζει τόσο το κόστος των πρώτων υλών και της ενέργειας, όσο και τη μεταποίηση, αυξάνοντας τις τιμές για τον καταναλωτή. «Το σημαντικότερο, όμως, είναι τα ολιγοπώλια. Είμαστε μια μικρή και απομονωμένη χώρα, στην οποία δεν υπάρχουν συνθήκες ανάπτυξης ελεύθερου ανταγωνισμού. Η κρίση έχει ενισχύσει τους μεγάλους παίκτες και έχει κλείσει πολλούς μικρούς. Οι πρώτοι διευκολύνονται έτσι να διαμορφώσουν τις τιμές», συνεχίζει ο ίδιος.
Από τη μεταποίηση και μετά
Παρόμοια εικόνα δίνει και ο κ. Κώστας Λυμπερόπουλος, ελαιοπαραγωγός από την Πελοπόννησο. «Το μόνο κόστος που έχει μειωθεί σε ποσοστό 15% περίπου, είναι το εργατικό. Ελληνας ή αλλοδαπός, έπαιρνε περί τα 30 ευρώ την ημέρα προ κρίσης και σήμερα παίρνει 25. Ολα τα υπόλοιπα είτε είναι σταθερά είτε έχουν αυξηθεί», εξηγεί. Από την ενοικίαση γης ώς το κόστος συντήρησης (κλαδέματα, τρακτέρ, φυτοφάρμακα, γεωπονική παρακολούθηση κ.ο.κ.) οι τιμές παραμένουν σταθερές, όμως από το στάδιο της μεταποίησης και έπειτα οι αυξήσεις που παρατηρούν οι παραγωγοί είναι σημαντικές.
«Στη δική μου περίπτωση, το ελαιοτριβείο έβγαζε κέρδος 10% και σε αυτό χρέωνε τον ΦΠΑ. Ομως ο ΦΠΑ σήμερα είναι 23% εκεί που ήταν 18%. Επειτα οι έμποροι επιβάλλουν την τιμή ασχέτως του κόστους, εξαιτίας της έλλειψης οποιασδήποτε μορφής οργάνωσης από την πλευρά των παραγωγών. Ενας συνεταιρισμός, για παράδειγμα, θα βοηθούσε να αντιμετωπιστούν έξοδα, όπως αυτό της τυποποίησης, αποθήκευσης, διάθεσης, απρόοπτα κατά την παραγωγή κ.ο.κ. Σήμερα όλα αυτά ρυθμίζονται αποκλειστικά από τους εμπόρους», συνεχίζει ο ίδιος. Ο κ. Λυμπερόπουλος υπολογίζει τη συνολική αύξηση του κόστους σε ποσοστό 30% από την αρχή της κρίσης.
«Είτε είναι μεγάλη η προσφορά της παραγωγής είτε λίγη και πρέπει να συμπληρωθεί με εισαγωγές, οι τιμές που προσφέρονται από τους εμπόρους είναι οι ίδιες περίπου και ρυθμίζονται από τον ευρωπαϊκό πληθωρισμό, ο οποίος κυμαίνεται σταθερά μεταξύ 1% - 2%, και τα ολιγοπώλια τα οποία δεν ελέγχονται», λέει ο Απόστολος Παπαδόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής στη Γεωγραφική & Κοινωνική Ανάλυση του Αγροτικού Χώρου, στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.
Του Ματθαιου Τσιμιτακη
Πηγη:news.kathimerini.gr