Ειδικά μέτρα στήριξης της γεωργίας στα μικρά νησιά του Αιγαίου

Νομοθετικό ψήφισμα για την βελτίωση του κανονισμού που αφορά τα μέτρα στήριξης της γεωργίας στα μικρά νησιά του Αιγαίου, του ευρωβουλευτή κ. Γεώργιου Παπαστάμκου θα συζητηθεί σήμερα, Δεύτερα 4 Φεβρουαρίου, το απόγευμα στην ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου στο Στρασβούργο.

Η ψήφισή του αναμένεται να πραγματοποιηθεί αύριο Τρίτη κατά το μεσημέρι, μαζί με έτερο σχετικό ψήφισμα για τους καλλιεργητές μπανάνας στις άκρως απόκεντρες περιφέρειες της ΕΕ, οι οποίοι θα λάβουν μια εφάπαξ ενίσχυση ύψους 40 εκατ. ευρώ για το 2013 προκειμένου να αντισταθμίσουν τα κόστη που προκύπτουν από τη μειωμένη ανταγωνιστικότητά τους και τις μεταβαλλόμενες συνθήκες στην ευρωπαϊκή αγορά.

 
Όσον αφορά την γεωργία στα νησιά του Αιγαίου προτείνεται, μεταξύ άλλων, η σύνδεση των ενισχύσεων με την παραγωγή, η αύξηση κονδυλίων για των εφοδιασμό ζωοτροφών καθώς και να συμπεριληφθεί πρόνοια ενίσχυσης της μεταφοράς των παραγομένων, πρωτογενών ή μεταποιημένων, γεωργικών προϊόντων από τα νησιά του Αιγαίου.
 

Αναλυτικότερα, στην σχετική εισηγητική έκθεση ο κ. Παπαστάμκος αναφέρει τα εξής:

 
Κανονιστικό θεμέλιο και σύντομο ιστορικό
 

Σύμφωνα με το άρθρο 174 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ (ΣΛΕΕ), η ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής της Ένωσης συνιστά μείζονα παράγοντα αρμονικής και ισόρροπης ανάπτυξής της. Η δράση της Ένωσης αποσκοπεί στη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των επιπέδων ανάπτυξης των διαφόρων περιοχών και στον περιορισμό της υστέρησης ιδιαιτέρως των νησιωτικών, διασυνοριακών και ορεινών περιοχών.

 
Το Συμβούλιο ενέκρινε το 1989 και το 1991 τα "προγράμματα ειδικών μέτρων λόγω του απομακρυσμένου και νησιωτικού χαρακτήρα των υπερπόντιων διαμερισμάτων", γνωστών ως POSEI.

 
Το 1993 παρόμοιο πρόγραμμα καταρτίστηκε και για τα μικρά νησιά του Αιγαίου Πελάγους. Επί τη βάσει των Συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Ρόδου του Δεκεμβρίου 1988, η Επιτροπή επεξεργάστηκε την κατάρτιση προγράμματος δράσης εξαιτίας των ιδιαιτέρων συνθηκών που δημιουργούν η εδαφική ασυνέχεια, το απόμακρον, και ο κατακερματισμός των νησιών του Αιγαίου. Η κοινοτική στήριξη προς τα "μικρά νησιά" του Αιγαίου αφορά επί της ουσίας στην παραγωγή, μεταποίηση και εμπορία ορισμένων γεωργικών προϊόντων, μέσω της θέσπισης ειδικών μέτρων, καθώς και στον εφοδιασμό τους με πρώτες ύλες.

 
Δεδομένου ότι τα νησιά του Αιγαίου δεν αναγνωρίσθηκαν από τις Συνθήκες ως εξόχως απόκεντρες περιοχές, το καθεστώς των ειδικών μέτρων αποτέλεσε αντικείμενο χωριστής κανονιστικής ρύθμισης. Οι πόροι ωστόσο διατίθενται, όπως και για τα POSEI, από τα ίδια Ταμεία (Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων/Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης), ενώ ο σχεδιασμός και η εκτέλεση των παρεμβάσεων διαθέτουν την ίδια δομή και διάρθρωση.

 

Νομικό θεμέλιο της πρότασης κανονισμού της Επιτροπής για τα μικρά νησιά του Αιγαίου αποτελεί το άρθρο 42 σύμφωνα με το οποίο "[...]Το Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής, μπορεί να επιτρέψει τη χορήγηση ενισχύσεων: (α) για την προστασία των γεωργικών εκμεταλλεύσεων που μειονεκτούν λόγω διαρθρωτικών ή φυσικών συνθηκών...".

 
Η υπό εξέταση πρόταση Κανονισμού αποτελεί μία περαιτέρω τροποποίηση του καθεστώτος που εισήχθη το 1993 και γνώρισε εν συνεχεία ενδιάμεσες μεταβολές, με τελευταία αυτήν του 2006 (Κανονισμός 1405/2006). Κατ’ εφαρμογήν της αρχής της επικουρικότητας, η Επιτροπή υιοθέτησε την πρόταση για μία συμμετοχική μεθοδολογία κατά τον καταρτισμό και την εφαρμογή του καθεστώτος. Έκτοτε οι αρμόδιες αρχές της Ελλάδος καταρτίζουν το πρόγραμμα στήριξης και το υποβάλλουν προς έγκριση στην Επιτροπή, ενώ δύνανται να προτείνουν τροποποιήσεις προσαρμογής του στις εκάστοτε επικρατούσες στα νησιά συνθήκες.

 
Οι ειδικές συνθήκες των νησιών του Αιγαίου Πελάγους
 
Κατά τον Εισηγητή, το πολυάριθμο των μικρών νησιών του Αιγαίου αποτελεί κατ' εξοχήν πρόκληση της πολιτικής της εδαφικής συνοχής, όπως αυτή συλλαμβάνεται στο πρωτογενές ευρωπαϊκό ενωσιακό δίκαιο και γνωρίζει την παρατακτική υποδοχή της στην πολιτική για την οικονομική και κοινωνική συνοχή. Η συστηματική και συνεκτική αναφορά στα ιδιαίτερα εδαφικά χαρακτηριστικά διαφόρων χωρικών υπο-ενοτήτων της Ένωσης και στις συνεπαγωγές αυτών για την κοινωνικοοικονομική και οικολογική ανάπτυξή τους οφείλει να αντανακλά σαφές πλαίσιο προσέγγισης της ζητούμενης στόχευσης και της κατάλληλης πολιτικής παρέμβασης. Από χωροταξικής απόψεως σημαίνει τη λειτουργική διασύνδεση μεταξύ των επί μέρους χωρικών ενοτήτων, την άρση των ασυνεχειών και την επίτευξη της προσβασιμότητας. Η ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων κάθε περιοχής και η ενδεχόμενη εξειδίκευση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών λειτουργιών της, με παράλληλη άρση των μειονεκτημάτων, αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση διατήρησης της εδαφικής ποικιλομορφίας και βελτίωσης της συνοχής. Εξάλλου, οι επί μέρους εδαφικές ενότητες της ΕΕ μέσω των διαφορετικών λειτουργιών τους εμφανίζουν αλληλεπιδράσεις, αλληλεξαρτήσεις και συμπληρωματικότητες καθώς και εδαφικές δυναμικές που δεν είναι πάντοτε προβλέψιμες. Κάθε εδαφική ενότητα χαρακτηρίζεται από το δικό της σύστημα καταμερισμού έργου και εξειδίκευσης και τις δικές της σχέσεις διασύνδεσης με άλλες εδαφικές ενότητες.

 
Η διασπορά των νησιών και η ομαδοποίησή τους σε αρχιπέλαγος αποτελούν εμπόδια για τον εφοδιασμό και το εμπόριο, αυξάνοντας κατακόρυφα τα έξοδα μεταφοράς. Τα υφιστάμενα δίκτυα μεταφορών χαρακτηρίζονται από ανεπάρκεια και δομικές αδυναμίες (γήρανση στόλου, υψηλά ναύλα) δημιουργώντας συνθήκες "διπλής νησιωτικότητας", εφ' όσον ο εφοδιασμός των μικροτέρων νησιών πραγματοποιείται μέσω άλλων κεντρικών νησιών. Το περιορισμένο μέγεθος, το εξωτερικώς και εσωτερικώς δυσπρόσιτον, ο φθίνων και γηρασμένος πληθυσμός, η έλλειψη βασικών πρώτων υλών αλλά και δημοσίων αγαθών (νερό, ηλεκτρική ενέργεια, καύσιμα), όπως και οι γεωφυσικές και κλιματικές συνθήκες (βραχώδες έδαφος, κατακερματισμένες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, καθώς και ξηρότητα και ισχυροί άνεμοι αντιστοίχως), συνθέτουν το εξαιρετικώς ιδιόμορφο περιβάλλον των νησιών του Αιγαίου Πελάγους.

 
Υπογραμμίζεται επίσης ότι τα νησιά του Αιγαίου αποτελούν εξωτερικό σύνορο της Ένωσης. Πέραν δε των ιδιαιτέρων δυσχερειών, οι οποίες χαρακτηρίζουν τη γεωργική παραγωγή των μικρών νησιών του Αιγαίου, αυτά αποτελούν δέκτες των εξωτερικών (λαθρο)μεταναστευτικών πιέσεων.

 

Η υπό εξέταση πρόταση Κανονισμού της Επιτροπής

 
Οι αλλεπάλληλες τροποποιήσεις του Κανονισμού, η εξέλιξη της κοινοτικής νομοθεσίας, τα πορίσματα από την εφαρμογή στην πράξη, καθώς και το νέο κανονιστικό πλαίσιο που διαμορφώθηκε με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας επιβάλλουν την αναδιατύπωση ορισμένων διατάξεων και την αναμόρφωση της δομής του.

 
Η υπό εξέταση πρόταση της Επιτροπής εντάσσεται σε προβλεπόμενη διαδικασία κανονιστικής επικαιροποίησης του κοινοτικού/ενωσιακού κεκτημένου συνεπεία των αλλαγών που επιφέρει η Συνθήκη της Λισαβόνας. Εν προκειμένω μια σειρά διατάξεων του υφισταμένου Κανονισμού 1405/2006 εναρμονίζεται με τις προβλέψεις των νέων άρθρων 290 (κατ' εξουσιοδότηση πράξεις) και 291 (εκτελεστικές πράξεις) της ΣΛΕΕ.
 

Πρόθεση της Επιτροπής δεν είναι επί της παρούσης να επιφέρει μείζονος σημασίας αλλαγές επί του υφισταμένου καθεστώτος. Αναμένεται εντός του 2011 έκθεσή της με την οποία θα καταδεικνύεται ο αντίκτυπος των ειδικών μέτρων μέχρι σήμερα, καθώς και προτάσεις της για τροποποιήσεις ουσιαστικού περιεχομένου.

 
Με την προτεινόμενη αναδιατύπωση οι στόχοι του Κανονισμού καθίστανται περισσότερο σαφείς και διακριτοί, ενώ επιχειρείται αναμόρφωση της δομής του νομοθετικού κειμένου προκειμένου αυτό να ανταποκριθεί στις τρέχουσες συνθήκες εφαρμογής του.

Ειδικής μνείας χρήζει η πρόταση της Επιτροπής για αύξηση του μεριδίου του προϋπολογισμού, κατά 20% που δύναται να διαθέσει η Ελλάς για το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού. Συμφώνως προς τη διαπίστωση που διατυπώνεται στην Έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου σχετικά με τα ειδικά μέτρα στις εξόχως αποκεντρωμένες περιοχές και στα μικρά νησιά του Αιγαίου (Ειδική Έκθεση αρ. 10//2010), η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι από το 2007 έχουν αυξηθεί οι ανάγκες σε βασικά προϊόντα λόγω της ανάπτυξης του ζωϊκού κεφαλαίου και της δημογραφικής πίεσης. Η αύξηση που προτείνει η Επιτροπή δεν συνεπάγεται και αύξηση του συνολικού προϋπολογισμού του καθεστώτος, ο οποίος παραμένει στα επίπεδα των προηγουμένων ετών. Μολονότι η πρόταση αυτή κινείται προς τη θετική κατεύθυνση, επί της ουσίας δύναται να έχει αρνητικές συνέπειες στο έτερο σκέλος, αυτό των ειδικών μέτρων για τη στήριξη της γεωργικής παραγωγής, αφαιρώντας πόρους που διετίθεντο σχετικώς κατά το παρελθόν.

 
Υπογραμμίζεται ότι σύμφωνα με το δημοσιονομικό δελτίο που συνοδεύει την πρόταση του Κανονισμού, οι πόροι του καθεστώτος εγγράφονται σε δύο γραμμές που ανήκουν στον προϋπολογισμό του πρώτου πυλώνα (άμεσες ενισχύσεις) της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων).


Προτάσεις του Εισηγητή

 
Ο Εισηγητής λαμβάνει ιδιαιτέρως σοβαρώς υπ' όψιν τα σχόλια της Έκθεσης του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου τόσο για τις επιμέρους πτυχές της εφαρμογής του καθεστώτος όσο και για τη συνολική αποτελεσματικότητά του. Έτσι, το ελληνικό πρόγραμμα θα πρέπει να αποτυπώνει την εις βάθος οικονομική ανάλυση των αναγκών της γεωργίας στα νησιά του Αιγαίου. Επιπλέον, να αντανακλά συνολική στρατηγική με σαφή προσδιορισμό της σχέσης μεταξύ των διαφόρων προτεινόμενων μέτρων και των γενικών επιδιωκόμενων στόχων, καθώς και τον προβλεπόμενο αντίκτυπο

 

Η έννοια της γεωργικής δραστηριότητας, κατά την πλέον σύγχρονη σύλληψή της, συγκοινωνεί αναπόδραστα με την αειφόρο οικονομική, κοινωνική και οικολογική ανάπτυξη. Η γεωργική παραγωγή των νησιών του Αιγαίου οφείλει να έχει προσανατολισμό προς την αποφυγή μονομερούς εξάρτησης της τοπικής οικονομικής δραστηριότητας από την κύρια πηγή εισροής εσόδων, την παροχή τουριστικών υπηρεσιών, έχοντας ως πρωταρχικό μέλημα τη διατήρηση του φυσικού και πολιτισμικού τοπικού πλούτου.

 
Πρέπει, ωστόσο, να τονισθεί ότι η πρόταση της Επιτροπής σχετικά με τον καθορισμό ειδικών μέτρων για την γεωργία στα μικρά νησιά του Αιγαίου έχει χαρακτήρα αναδιατύπωσης και όχι αναθεώρησης του υφισταμένου Κανονισμού. Οι όποιες προτάσεις εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου οφείλουν να λάβουν υπ’ όψιν το κανονιστικό εύρος του καθεστώτος, η χρηματοδότηση του οποίου εγγράφεται στον προϋπολογισμό του πρώτου πυλώνα της ΚΑΠ.

 
Η αντιμετώπιση των μονίμων και δομικών δυσχερειών του γεωργικού κλάδου των νησιών του Αιγαίου απαιτεί συστημική προσέγγιση, εις βάθος ανάλυση των αναγκών και ύπαρξη σαφούς στρατηγικού προσανατολισμού. Το καθεστώς ενίσχυσης των μικρών νησιών του Αιγαίου δεν δύναται, υπό την παρούσα μορφή, και δεν είναι σκόπιμο να απαντήσει μεμονωμένα στις ανωτέρω προκλήσεις. Ο Εισηγητής φρονεί ότι η συμπερίληψη προβλέψεων που αφορούν σε μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος, τόνωσης της αγροτικής διάστασης του τουρισμού, υποστήριξης των αγροτικών υποδομών,
 

Η ενισχυμένη, εκ των κάτω προς τα άνω, εταιρική σχέση με τις νέες δομές της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα πρόκειται να επιτρέψει την περισσότερο στοχευμένη και ανταποκρινόμενη στις πραγματικές απαιτήσεις της γεωργικής δραστηριότητας των νησιών του Αιγαίου εφαρμογή του καθεστώτος.

 
Εξάλλου ο Εισηγητής θεωρεί θεμιτή τη σύνδεση της καταβολής ενισχύσεων με την παραγωγή Τα μέτρα στήριξης έχουν ως σκοπό να εξασφαλίσουν την παραγωγή τοπικών γεωργικών προϊόντων, τα οποία ως επί το πλείστον είναι παραδοσιακά προϊόντα, Προστατευόμενης Προστασίας Προελεύσεως, Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδείξεως.
 

Σε ό,τι αφορά την επάρκεια των οικονομικών πόρων του καθεστώτος, τόσο για τη στήριξη της γεωργικής παραγωγής όσο και για το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού, το Ελεγκτικό Συνέδριο καθιστά σαφές ότι ο διαθέσιμος προϋπολογισμός δεν συμβάλλει με τρόπο ουσιαστικό στους στόχους που τίθενται. Ο Εισηγητής συμφωνεί καταρχάς με την πρόταση της Επιτροπής για αύξηση του μεριδίου του προϋπολογισμού που προορίζεται για το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού, ωστόσο κρίνει ότι η αύξηση αυτή δεν θα πρέπει να γίνει εις βάρος του προϋπολογισμού των ενισχύσεων στην τοπική παραγωγή. Δεδομένων και των σχετικών αιτιάσεων του Ελεγκτικού Συνεδρίου είναι απαραίτητη και η περαιτέρω επαύξηση του ποσού που θα χορηγείται ετησίως για το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού κατά 30%, ήτοι 1,64 εκ. ευρώ εν σχέσει προς την αύξηση κατά 20%, ήτοι 1,09 εκ. ευρώ, που προτείνει η Επιτροπή. Επιπλέον, ο Εισηγητής κρίνει ότι και το κονδύλιο που προορίζεται για την ενίσχυση της τοπικής παραγωγής θα πρέπει να αυξηθεί αναλόγως (κατά 30%, ήτοι 5,54 εκ. ευρώ). Συνακολούθως ο συνολικός προϋπολογισμός του καθεστώτος θα ανέλθει στα 31,11 εκ. ευρώ (αύξηση 7,17 εκ. ευρώ εν σχέσει προς τον υφιστάμενο προϋπολογισμό).
 

Ο Εισηγητής θεωρεί αυτονόητο ότι στο καθεστώς θα πρέπει να συμπεριληφθεί πρόνοια ενίσχυσης της μεταφοράς των παραγομένων, πρωτογενών ή μεταποιημένων, γεωργικών προϊόντων από τα νησιά του Αιγαίου, συμβατή με το ενωσιακό δίκαιο. Δεν δικαιολογείται η χορήγηση ενίσχυσης για τον εφοδιασμό των νησιών με βασικά προϊόντα χωρίς να χορηγείται ενίσχυση και για την μετέπειτα προώθηση των παραγομένων αγαθών στην Ένωση και τις άλλες περιφερειακές αγορές. Προφανές είναι ότι και η μεταφορά από τα μικρά νησιά του Αιγαίου των παραγομένων προϊόντων επιβαρύνεται με τις ίδιες επιπλέον δαπάνες που επιβαρύνονται τα βασικά προϊόντα. Για τον λόγο αυτό προτείνει την κατ' αναλογίαν εφαρμογή των διατάξεων για το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού.
 

Τέλος, μια σειρά τροπολογιών τεχνικού χαρακτήρα αφορούν τη διατύπωση των διατάξεων οι οποίες αναθέτουν στην Επιτροπή την αρμοδιότητα να εκδίδει κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις δυνάμει του άρθρου 290 ΣΛΕΕ ή εκτελεστικές πράξεις δυνάμει του άρθρου 291 ΣΛΕΕ. Δεδομένου ότι έχουν συμφωνηθεί ήδη μεταξύ των θεσμικών οργάνων οι λεγόμενες "Τυποποιημένες Διατάξεις" με σκοπό την ομοιόμορφη διατύπωση των εν λόγω διατάξεων, οι τροπολογίες αυτές αντικαθιστούν καταλλήλως το σχετικό κείμενο της πρότασης της Επιτροπής. Επίσης, ο όρος "ενιαίες προϋποθέσεις", τον οποίο χρησιμοποιεί συχνά η πρόταση της Επιτροπής ως αντικείμενο εκτελεστικών πράξεων, αποτελεί όρο που προορίζεται αποκλειστικά για τις κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις και επομένως πρέπει να αντικατασταθεί καταλλήλως.

Για περισσότερες πληροφορίες δείτε το πλήρες κείμενο του προτεινόμενου ψηφίσματος εδώ: