Αίτημα ΕΣΕΕ στο ILO για τεχνική βοήθεια στα εργασιακά του εμπορίου

Η ΕΣΕΕ σε μία προσπάθεια της να εξετάσει από την εργοδοτική πλευρά τον τρόπο καθορισμού των μισθών και τη ρύθμιση των συνθηκών εργασίας για τους εργαζόμενους στο κλάδο του εμπορίου, ζήτησε από τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ/ILO) τεχνική βοήθεια σε εργασιακά θέματα. Ως γνωστόν, τα τελευταία τρία χρόνια η Ελληνική Κυβέρνηση εισήγαγε θεμελιώδεις αλλαγές στο νομικό πλαίσιο των συλλογικών διαπραγματεύσεων, ως συνέπεια των "συμφωνιών διάσωσης" μεταξύ της Ελλάδας και της Τρόικας. Οι κυρίως παρεμβάσεις που εφαρμόστηκαν ήταν η "απελευθέρωση" και η "αποκέντρωση" των συλλογικών διαπραγματεύσεων από κεντρικό και κλαδικό επίπεδο, σε επιχειρησιακό.

Σε κλαδικό επίπεδο οι αλλαγές έχουν οδηγήσει πρακτικά σε κατάργηση των υφιστάμενων μηχανισμών και κανόνων οι οποίοι καθιστούσαν τις συλλογικές συμβάσεις καθολικά δεσμευτικές, τόσο για τους εργοδότες/εταιρείες, όσο και τους εργαζόμενους, ανεξάρτητα από το εάν είναι συνδεδεμένοι με τα υπογράφοντα μέρη των συμβάσεων ή όχι. Επιπλέον κυβερνητικές παρεμβάσεις άλλαξαν ριζικά το πλαίσιο και τις διαδικασίες συμβιβασμού και διαιτησίας. Όλα τα παραπάνω μαζί με τη τελευταία κυβερνητική απόφαση για καθορισμό από τώρα και στο εξής, του κατώτατου μισθού μέσω των δικών της μηχανισμών, παρά μέσω συμφωνίας των ιδίων των κοινωνικών εταίρων, έχει δημιουργήσει ιδιαίτερα σοβαρές δυσκολίες σε όλες τις εργοδοτικές οργανώσεις σχετικά με τη διαπραγμάτευση, υπογραφή και εφαρμογή νέων κλαδικών συμβάσεων. Σε αυτό το πλαίσιο η τελευταία κλαδική σύμβαση στο εμπόριο υπεγράφη την 27η Ιουλίου 2012, με ισχύ από τη 1η Αυγούστου 2012, είχε διάρκεια ενός χρόνου, έληξε στις 31 Ιουλίου 2013 και παρατάθηκε μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2013, λόγω της τρίμηνης μετενέργειας. Η εν λόγω σύμβαση προέβλεπε τη μείωση του βασικού κλαδικού μισθού κατά 7%, από 901€ σε 860€, αλλά διατήρησε όλες τις προϋπάρχουσες διατάξεις σε επιδόματα και άδειες.

Έκτοτε οι διαπραγματεύσεις για την ανανέωση της κλαδικής σύμβασης βρίσκονται σε αδιέξοδο, όχι μόνο εξαιτίας των εμποδίων που έχουν δημιουργηθεί από το νέο θεσμικό πλαίσιο, αλλά και λόγω της δυσκολίας να συμφωνήσουμε στην πρόταση της ΕΣΕΕ που κατατέθηκε τον Αύγουστο του 2013 για διαμόρφωση του βασικού μισθού στον κλάδο του εμπορίου στα 751€.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω οι οργανώσεις εργοδοτών και εργαζομένων υπογράψαμε δύο "ενδιάμεσα" πρωτόκολλα συμφωνίας τον Οκτώβριο του 2013 και τον Ιανουάριο του 2014, αναγνωρίζοντας την ανάγκη συνέχισης των διαπραγματεύσεων και εκφράζοντας την πρόθεση να υπάρξει κλαδική σύμβαση, παρά τα προβλήματα που δημιουργούνται από το μη δεσμευτικό χαρακτήρα της για τα "μη μέλη" των οργανώσεων.

Μάλιστα στο 2ο πρωτόκολλο συμφωνίας τα υπογράφοντα μέλη αποφασίσαμε να ζητήσουμε την βοήθεια της ΔΟΕ αναφορικά με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης κυρίως με τους εξής δύο τρόπους:

1) Χρησιμοποιώντας το διεθνές κύρος και την εξειδίκευση της ΔΟΕ για τη πραγματοποίηση μιας σύντομης έρευνας-μελέτης επί της γενικής δομής των κλαδικών συμβάσεων καθώς και επί των κατώτατων ή και μέσων μισθών στο κλάδο του εμπορίου σε άλλες χώρες της Ε.Ε. Η συνεργασία των ευρωπαϊκών οργανώσεων Uni Europa Commerce, Eurocommerce και του Eurofound (Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Εργασιακών Σχέσεων) μπορεί να συμβάλει σε μία ολοκληρωμένη και αναλυτική μελέτη, στη προσπάθεια σύναψης μιας σύμβασης στα πρότυπα των άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

2) Διευκολύνοντας τη διαδικασία διαπραγμάτευσης με οποιαδήποτε τρόπο, σε περίπτωση που τα υπογράφοντα μέλη το κρίνουν απαραίτητο το επόμενο διάστημα. Αυτό θα μπορούσε να γίνει, μεταξύ άλλων, μέσω της αξιοποίησης της εμπειρίας της ΔΟΕ και της εκπόνησης μελέτης για το καθορισμό των πιθανών επιπέδων κατώτατων μισθών που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν κατά τη τρέχουσα εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση που επικρατεί στην ελληνική οικονομία, το εμπόριο και την αγορά.

Οι προοπτικές για τη μισθολογική διαπραγμάτευση στον κλάδο του λιανικού εμπορίου από την πρώτη έρευνα του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας, επικεντρώνεται στον καθορισμό των μισθών στον τομέα της κοινωνικής εταιρικής σχέσης και του ρόλου του κράτους, την επίπτωση των υποχρεωτικών κατώτατων μισθών και τη σημασία της στις μισθολογικές ρυθμίσεις. Η τελευταία ενότητα της μελέτης περιλαμβάνει συστάσεις για την υποστήριξη και τον ορισμό νέων πρακτικών διαπραγμάτευσης. Τα γενικά στοιχεία της έρευνας για το εμπόριο έχουν επιλεγεί από χώρες όπως Γαλλία, Αυστρία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Βέλγιο, Ολλανδία, καθώς επίσης από Ηνωμένο Βασίλειο και Ελβετία και έχουν ως ακολούθως:

• Ο τομέας του λιανικού και χονδρικού εμπορίου συμβάλλει στο 11% του ΑΕΠ της ΕΕ και κατέχει το 29% των ευρωπαϊκών ΜμΕ.
• Το μερίδιο της συνολικής απασχόλησης στην ΕΕ υπολογίζεται σε 15% με σχεδόν 33 εκατομμύρια εργαζόμενους. Στο λιανικό εμπόριο απασχολείται περίπου το 9%, δηλαδή περισσότεροι από 19 εκατομμύρια εργαζόμενοι.
• Ο κλάδος του λιανικού εμπορίου έχει παρόμοια χαρακτηριστικά στις χώρες που μελετήθηκαν. Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες ο κλάδος πέρασε μια ριζική μεταμόρφωση η οποία οφείλεται στην επέκταση του ηλεκτρονικού εμπορίου και σε άλλες εξελίξεις που προκαλούνται από την τεχνολογική καινοτομία.
• Η αναζήτηση για οικονομίες κλίμακας και η εισαγωγή των νέων οργανωτικών αρχών στον τομέα της εφοδιαστικής αλυσίδας έχουν προκαλέσει και την αλλαγή των επιχειρηματικών μοντέλων.
• Αυξήθηκε η χρήση της μερικής απασχόλησης.  Η επέκταση στο ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων είχε ως αποτέλεσμα οι μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων να προσλαμβάνουν εργαζομένους μερικής απασχόλησης για να καλύψουν τα κενά τους.
• Από την έναρξη της κρίσης, η εξέλιξη των μισθών υπήρξε προβληματική. Ενώ η πλειοψηφία των εργαζομένων σε όλους τους κλάδους δεν ανέφεραν αλλαγές (58% στην EU28), στο λιανικό εμπόριο, σχετικά μεγάλο μερίδιο της τάξης του 20% των εργαζομένων ανέφεραν μείωση των μισθών ή των εισοδημάτων τους.  Λαμβάνοντας υπόψη τον πληθωρισμό αυτό σημαίνει ότι περίπου τα τρία τέταρτα των εργαζομένων στον τομέα της λιανικής της ΕΕ από το 2010 ήταν οικονομικά λιγότερο ευκατάστατοι.
 • Σχετικά με το πώς καθορίζονται οι μισθοί, και ιδιαίτερα οι κατώτεροι στον κλάδο του λιανικού εμπορίου, η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει ούτε ένα ενοποιημένο σχήμα, ούτε ένα κυρίαρχο επίπεδο στις επιλεγμένες χώρες. Στις περισσότερες χώρες, οι διαθέσιμες στατιστικές δεν κάνουν διάκριση μεταξύ του λιανικού και του συνολικού κλάδου του εμπορίου, αν και υπάρχουν σημαντικές διαφορές. Σε ορισμένες χώρες υπάρχουν ακόμα σημαντικές διαφορές μεταξύ των διαφόρων κλάδων που ανήκουν στον τομέα του λιανικού εμπορίου για παράδειγμα, μεταξύ εμπορίου τροφίμων και ηλεκτρονικών ειδών.
• Το επίπεδο των διαπραγματεύσεων κυμαίνεται από κεντρικό σε επίπεδο εταιρείας, με μια περιφερειακή διάσταση όσον αφορά στη Γερμανία και στην Ισπανία. Οι επιλεγμένες χώρες χαρακτηρίζονται από την παρουσία των κοινωνικών εταίρων. Οι κοινωνικοί εταίροι στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, ακόμα και ανεξάρτητα από το επίπεδο των διαπραγματεύσεων,
είναι τα συνδικάτα και οι εργοδότες (είτε από μεγάλες επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου, όπως γίνεται στην Ελβετία, ή από αντιπροσωπευτικές οργανώσεις εργοδοτών).
• Ο ρόλος του κράτους ποικίλλει από χώρα σε χώρα. Σε πολλές χώρες η νομοθεσία και οι κανονισμοί του κράτους είναι κομβικής σημασίας, λόγω των σημαντικών επιπτώσεων τους. Σε ορισμένες χώρες, το επίπεδο του ελάχιστου νόμιμου μισθού «καθορίζει» και το κατώτατο όριο αυτού για πολλές θέσεις εργασίας στο λιανικό εμπόριο, ενώ  επιτρέπεται η αναπροσαρμογή του κατά περίπτωση.
• Η μείωση της φορολογίας της εργασίας σε πολλές χώρες της ΕΕ αποτελεί μονόδρομο για την αύξηση της απασχόλησης. Ο μέσος όρος φορολογικών εσόδων το 2013, από την εργασία στην ΕΕ των 28 ήταν 51%, με υψηλότερο ποσοστό στην Ολλανδία με 57,5% και χαμηλότερο στη Μάλτα με 34,6%, ενώ στην Ελλάδα ήταν 41,9%.
• Υπήρξαν πιέσεις για θέσπιση νομικού πλαισίου ελάχιστων μισθών. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Γερμανία, η αυξανόμενη ανισότητα των μισθών, η έλλειψη ισότιμων όρων ανταγωνισμού και ενός ορίου στη δομή των αμοιβών σε ορισμένους τομείς (κυρίως στο λιανικό εμπόριο), οδήγησε σε εκτεταμένες πιέσεις. Αν και η πιο αντιπροσωπευτική συλλογική σύμβαση στον τομέα της λιανικής, που υπογράφεται από το συνδικάτο Ver.di και την εργοδοτική ομοσπονδία Handelsverband Deutschland (HDE), προβλέπει κατώτατη ωριαία αμοιβή των € 9,74, μεγάλα τμήματα εργαζομένων του κλάδου έχουν σημαντικά χαμηλότερες ωριαίες απολαβές των εργαζομένων ανάλογα με τη περιοχή, που κυμαίνονται από € 6,50 σε € 8,00 ανά ώρα.

Οι οργανώσεις εργοδοτών και εργαζομένων του ελληνικού εμπορίου που εκπροσωπούν 624.500 απασχολούμενους στη χώρα μας, είναι διατεθειμένες να αξιοποιήσουν τη βοήθεια του Γραφείου της ΔΟΕ στην Αθήνα και να χρηματοδοτήσουν τις συγκεκριμένες μελέτες, ελπίζοντας ότι μπορούν να πραγματοποιηθούν από τις τεχνικές υπηρεσίες και υπό την επίβλεψη της ΔΟΕ. Πριν το τέλος του 2014 επιβάλλεται να εξεταστεί και να αναλυθεί το γεγονός ότι παρά τη μικρή υποχώρηση του δείκτη ανεργίας στο 26,6%, η περαιτέρω μείωση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα συνεχίζεται στην Ελλάδα  για 16ο συνεχόμενο τρίμηνο με 10,62%, παράλληλα με την ανησυχητική αύξηση της μερικής απασχόλησης κατά 35,3% σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες της ΕΕ όπου οι αποδοχές αυξήθηκαν.

Στη τελευταία Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας προβλέπεται οι εθνικοί κοινωνικοί εταίροι να ζητήσουν τη χαρτογράφηση της υφιστάμενης κατάστασης και τη διερεύνηση της αποτελεσματικότητας των δομών τριμερούς κοινωνικού διαλόγου. Η τεχνική βοήθεια και η καθοδήγηση ενός διεθνούς οργανισμού με το κύρος της ΔΟΕ θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύ σημαντική για την ενδυνάμωση των διαδικασιών και της αποτελεσματικότητας της κλαδικής διαπραγμάτευσης στην Ελλάδα. Είναι βέβαιο ότι οι έρευνες της ΔΟΕ θα μας παράσχουν το απαραίτητο υλικό, ώστε η διαδικασία διαπραγμάτευσης στο εγγύς μέλλον να γίνεται με τεκμηριωμένο τρόπο. Τέλος η τεχνογνωσία της ΔΟΕ θα μπορέσει να μας οδηγήσει στον εκσυγχρονισμό του εργασιακού νόμου 1264/1982, αλλά και γενικότερα του νόμου 1712/1987, που συνολικά ορίζουν τη μέχρι σήμερα συνδικαλιστική συγκρότηση των εργατικών και εργοδοτικών οργανώσεων τα τελευταία 32 χρόνια στην Ελλάδα και χρήζουν πλέον επικαιροποίησης.

Το αίτημα της ΕΣΕΕ θα συζητηθεί από τον Πρόεδρο της ΕΣΕΕ κ. Βασίλη Κορκίδη με τον Γενικό Διευθυντή της ΔΟΕ κ. Guy Ryder με την ευκαιρία της παρουσίασης της έρευνας "Ελλάδα: Παραγωγική Απασχόληση" και στο πλαίσιο της προγραμματισμένης συνάντησης, μεταξύ της ηγεσίας της ΔΟΕ με τους προέδρους των κοινωνικών εταίρων ΓΣΕΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΒ, ΓΣΕΒΕΕ & ΣΕΤΕ, παρουσία του Έλληνα Υπουργού Εργασίας κ. Γιάννη Βρούτση.