Σε πλήρη εξέλιξη είναι σε ολόκληρη την Αιτωλοακαρνανία η διαδικασία της ενσίρωσης στην καλλιέργεια του καλαμποκιού, η οποία, σημειωτέων, καταλαμβάνει περί τις 76.000 στρέμματα στο νομό.
Πρόκειται για μια παλιά μέθοδο παραγωγής και διατήρησης ζωοτροφών υψηλής θρεπτικής αξίας, με σχετικά χαμηλό κόστος. Με την ενσίρωση επιτυγχάνεται η διατήρηση των πράσινων φυτών που έχουν συγκομιστεί, και ιδιαίτερα αγροστωδών, κάτω από αναερόβιες, ξηροθερμικές συνθήκες. Το καλαμπόκι, μπορεί να αποδώσει 3-6 τόνους χορτομάζας ανά στρέμμα, με παραγωγή άριστου προϊόντος.
Ενσίρωση ή «silage», είναι η μέθοδος διατήρησης χλωρού χόρτου σε αναερόβιες συνθήκες μέσα σε ειδικούς χώρους που ονομάζονται σιροί. Το προϊόν της ενσίρωσης ονομάζεται ενσίρωμα και χαρακτηρίζεται από μεγάλη περιεκτικότητα σε υγρασία και οργανικά οξέα, κυρίως γαλακτικό οξύ.
Χορηγείται στα μυρηκαστικά σε ποσοστό 3-5% του σωματικού τους βάρους σαν χοντροειδής ζωοτροφή. Η διατήρηση της χλωρής μάζας με την ενσίρωση επιτυγχάνεται με τη δράση ορισμένων αναερόβιων μικροοργανισμών. Το χλωρό χόρτο κόβεται και κομματιάζεται σε τεμάχια 1-1,5 cm, για να είναι εύκολη η συμπίεσή του και η απομάκρυνση του αέρα. Στη συνέχεια τοποθετείται στους σιρούς.
Σιροί είναι οι χώροι αποθήκευσης του χλωρού χόρτου. Μετά την τοποθέτηση του χόρτου στον σιρό ακολουθεί πάτημα με τον ελκυστήρα για απομάκρυνση του αέρα. Συστήνεται το γέμισμα του σιρού να γίνεται σύντομα, σε λίγες μόνο ώρες. Μετά το πάτημα του χόρτου, ακολουθεί σκέπασμα με πλαστικό το οποίο κλείνει αεροστεγώς με την τοποθέτηση χώματος.
Η διατήρηση του ενσιρώματος σε κλειστό, αεροστεγώς, χώρο μπορεί να διαρκέσει μέχρι και μερικά χρόνια. Όμως από τη στιγμή που θα ανοίξει το πλαστικό κάλυμμα, τότε το ενσίρωμα πρέπει να καταναλωθεί μέσα σε 1-2 μήνες γιατί, με την είσοδο του αέρα, το προϊόν αρχίζει να αλλοιώνεται. Γι’ αυτό, καλό είναι να υπολογίζονται οι ανάγκες μέχρι 2 μήνες και να κατασκευάζονται σιροί ανάλογου μεγέθους.
Για παράδειγμα, αν ο κτηνοτρόφος διαθέτει 300 πρόβατα και δίνει 2 kg ανά ζώο την ημέρα, για 2 μήνες θα χρειαστεί 36 τόνους ενσιρώματος. Άρα, κατά τη συμπλήρωση του σιρού πρέπει να τοποθετήσει μέχρι 40 τόνους χορτομάζας λαμβάνοντας υπόψη και τις απώλειες.
Η όλη φιλοσοφία της ενσίρωσης βασίζεται στη δημιουργία του αναερόβιου περιβάλλοντος. Με την τοποθέτηση του χλωρού χόρτου στον σιρό και το κλείσιμό του αεροστεγώς, αρχίζουν να χρησιμοποιούν τα αερόβια βακτήρια το λιγοστό οξυγόνο. Ταυτόχρονα, παράγεται διοξείδιο του άνθρακα, που αυξάνει τη θερμοκρασία. Με την εξάντληση του οξυγόνου, τα αερόβια βακτήρια πεθαίνουν. Τότε αναπτύσσονται τα αναερόβια βακτήρια του γένους Lactobacillus και παράγουν οξέα, κυρίως γαλακτικό οξύ, που προσδίδει ευχάριστη οσμή και γεύση στο ενσίρωμα.
H διαδικασία της ζύμωσης διαρκεί μερικές εβδομάδες. Με την παραγωγή γαλακτικού οξέος δημιουργείται όξινο περιβάλλον που αναστέλλει τη δράση ανεπιθύμητων μικροοργανισμών. Το ενσίρωμα είναι έτοιμο για κατανάλωση από τα ζώα 4-6 εβδομάδες από το κλείσιμο του σιρού. Για τη βελτίωση της ποιότητας του ενσιρώματος, κατά τη διάρκεια της ενσίρωσης προστίθενται διάφορες ουσίες, κυρίως, σε υγρή μορφή. Τέτοιες ουσίες είναι η ουρία, η μελάσα, η αμμωνία και το ασβέστιο. Επίσης, χρησιμοποιούνται διάφορες ουσίες, όπως το μυρμηκικό οξύ και η φορμαλδεΰδη, που δρουν σαν αποστειρωτικά (σκοτώνουν πολλά βακτήρια που προκαλούν ανεπιθύμητες ζυμώσεις).
Σε περιπτώσεις σιρών ψυχανθών, προστίθενται, κυρίως, σάκχαρα. Σε σιρούς φυτών με μικρή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη, όπως το καλαμπόκι, προστίθενται 3-5 kg αζωτούχες ουσίες, όπως ουρία ή αμμωνία, ανά τόνο χορτομάζας.
Σε σχέση με τη φυσική ξήρανση των ζωοτροφών, η ενσίρωση παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα:
-Αποτελεί τον μοναδικό τρόπο συντήρησης χορτομάζας.
-Επιτυγχάνει καλύτερη συντήρηση θρεπτικών στοιχείων.
-Η ελκυστικότητα των ενσιρωμένων ζωοτροφών προς τα ζώα είναι μεγαλύτερη από ό,τι των αποξηραμένων.
-Συμβάλλει στην καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων ζωοτροφών.
- Το χωράφι απελευθερώνεται από την καλλιέργεια νωρίτερα σε σχέση με την καλλιέργεια σιτηρών για σπόρο.
-Η διαδικασία συλλογής και ενσίρωσης δεν επηρεάζεται τόσο από τις καιρικές συνθήκες.
-Περιορίζεται ο κίνδυνος απωλειών από πυρκαγιές.