Η νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία θα καλύπτει γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα που διατίθενται στην αγορά μέσω της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, απαγορεύοντας για πρώτη φορά μέχρι και 16 αθέμιτες εμπορικές πρακτικές που επιβάλλονται μονομερώς από έναν εμπορικό εταίρο σε έναν άλλο. Ορισμένες άλλες πρακτικές θα επιτρέπονται μόνο μετά από σαφή και μη επιδεχόμενη αμφισβήτηση εκ των προτέρων συμφωνία μεταξύ των συναλλασσομένων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε τη νομοθετική της πρόταση τον Απρίλιο του 2018, για να εξασφαλίσει μεγαλύτερη εντιμότητα στην αλυσίδα των τροφίμων και ένα ελάχιστο επίπεδο προστασίας σε όλη την ΕΕ. Είναι η πρώτη φορά που θα υπάρξει νομοθεσία σ' αυτόν τον τομέα σε επίπεδο ΕΕ. Το νέο πλαίσιο παρέχει στα κράτη μέλη την εξουσία να εφαρμόζουν τους νέους κανόνες και να επιβάλλουν κυρώσεις σε περίπτωση παραβάσεων.
Ο Eπίτροπος Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης Φιλ Χόγκαν, ο οποίος συμμετείχε στην τελική συνεδρίαση διαπραγμάτευσης με τους εκπροσώπους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, δήλωσε τα εξής: «Η σημερινή συμφωνία ανοίγει τον δρόμο για την πρώτη οδηγία που θα παρέχει σημαντική προστασία σε όλους τους γεωργούς της ΕΕ, στις οργανώσεις τους, καθώς και στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, έναντι όλων των μεγαλύτερων παραγόντων της αγοράς που ενεργούν με αθέμιτο τρόπο και εκτός του πλαισίου των κανόνων. Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου σε όλους τους διαπραγματευτές, η εποικοδομητική προσέγγιση και η σκληρή δουλειά των οποίων εξασφάλισαν τη σημερινή πολιτική συμφωνία. Είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος για το γεγονός ότι η συμφωνία επιτεύχθηκε στο εξαιρετικά σύντομο διάστημα των οκτώ μηνών αφότου υποβλήθηκε η σχετική πρόταση από την Επιτροπή.»
Η συμφωνία που επιτεύχθηκε σήμερα θα ισχύει για όσους συμμετέχουν στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων με κύκλο εργασιών 350 εκατ. ευρώ, ενώ κάτω από αυτό το όριο θα παρέχονται διαφοροποιημένα επίπεδα προστασίας. Οι νέοι κανόνες θα καλύπτουν εμπόρους λιανικής, μεταποιητές τροφίμων, εμπόρους χονδρικής, συνεταιρισμούς ή οργανώσεις παραγωγών, ή μεμονωμένους παραγωγούς που θα εμπλέκονται σε οποιαδήποτε από τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές που διαπιστώνονται.
Οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές που πρόκειται να απαγορευθούν είναι, μεταξύ άλλων, οι εξής: εκπρόθεσμες πληρωμές για ευπαθή προϊόντα διατροφής, ακυρώσεις παραγγελιών την τελευταία στιγμή, μονομερείς ή αναδρομικές αλλαγές σε συμβάσεις, εξαναγκασμός του προμηθευτή να πληρώνει για χαλασμένα προϊόντα και άρνηση σύναψης γραπτών συμβάσεων.
Ορισμένες άλλες πρακτικές θα επιτρέπονται μόνο μετά από σαφή και ακριβή εκ των προτέρων συμφωνία μεταξύ των μερών: επιστροφή από τον αγοραστή απούλητων τροφίμων στον προμηθευτή, χρέωση ποσού από τον αγοραστή στον προμηθευτή ως αντάλλαγμα για την εξασφάλιση ή τη διατήρηση μιας συμφωνίας προμήθειας τροφίμων, καταβολή ποσού από τον προμηθευτή για την κάλυψη της εκστρατείας προώθησης, διαφήμισης ή μάρκετινγκ που πραγματοποιεί ο αγοραστής.
Η εφαρμογή των εν λόγω κανόνων δεν θα συνεπάγεται υψηλότερες τιμές για τους καταναλωτές. Κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης που διεξήγαγε η Επιτροπή πριν υποβάλει την πρόταση, οι οργανώσεις καταναλωτών εκφράστηκαν θετικά για τη ρύθμιση των εν λόγω πρακτικών, οι οποίες έχουν μακροπρόθεσμα αρνητικές συνέπειες για τους καταναλωτές.
Σημαντικό στοιχείο της οδηγίας είναι ότι τα κράτη μέλη μπορούν να θεσπίσουν στην εθνική τους νομοθεσία περιθώριο ανώτερο των 350 εκατ. ευρώ ή να λάβουν περαιτέρω μέτρα, εφόσον το επιθυμούν. Η συμφωνία περιλαμβάνει επίσης ρήτρα αναθεώρησης μετά από 4 έτη, που σημαίνει ότι το νομοθετικό κείμενο θα πρέπει να αξιολογηθεί και ενδεχομένως να αναθεωρηθεί κατά τη διάρκεια της επομένης κοινοβουλευτικής εντολής.
Τα κράτη μέλη θα ορίσουν τις αρχές που θα είναι αρμόδιες για την επιβολή των νέων κανόνων και θα έχουν τη δυνατότητα να επιβάλλουν πρόστιμα και να διενεργούν έρευνες βάσει καταγγελιών. Για να αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο πιθανών αντιποίνων, μπορεί να ζητείται από τα μέρη που υποβάλλουν καταγγελία να τηρούν τις αρχές εμπιστευτικότητας. Η Επιτροπή θα δημιουργήσει έναν μηχανισμό συντονισμού των αρχών επιβολής, προκειμένου να διευκολύνει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών.
Σε συνέχεια της σημερινής συμφωνίας, θα διεξαχθεί ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ώστε να εγκριθεί επίσημα το κείμενο. Μετά την πλήρη έγκρισή του, το νέο νομοθετικό κείμενο θα πρέπει να μεταφερθεί από τα κράτη μέλη στο εθνικό τους δίκαιο.
Ιστορικό
Το πρόγραμμα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2018 ορίζει ότι «η Επιτροπή θα προτείνει μέτρα για τη βελτίωση της λειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, ώστε να βοηθήσει τους γεωργούς να ενισχύσουν τη θέση τους στην αγορά και να συμβάλει στην προστασία τους από μελλοντικές κρίσεις».
Η παρούσα πρωτοβουλία συνάδει με τις αναφορές στην τροφική αλυσίδα που έκανε ο πρόεδρος Γιούνκερ στις ομιλίες του για την κατάσταση της Ένωσης το 2015 και το 2016, και αποτελεί πολιτική απάντηση στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του Ιουνίου 2016 το οποίο καλούσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει πρόταση για ένα πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Επιπλέον, τον Δεκέμβριο του 2016, το Συμβούλιο ζήτησε από την Επιτροπή να προβεί σε εκτίμηση επιπτώσεων με σκοπό να προτείνει νομοθετικό πλαίσιο ή άλλα μη νομοθετικά μέτρα σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών.
Η Επιτροπή εργάζεται προς την κατεύθυνση μιας πιο δίκαιης και πιο ισορροπημένης αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων από την αρχή της θητείας της. Το 2016, η Επιτροπή δημιούργησε την ομάδα εργασίας για τις γεωργικές αγορέςΑναζητήστε διαθέσιμες μεταφράσεις του συνδέσμου αυτού (AMTF) η οποία θα αξιολογεί τον ρόλο των γεωργών στην ευρύτερη αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων και θα διατυπώνει συστάσειςΑναζητήστε διαθέσιμες μεταφράσεις του συνδέσμου αυτού σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο ρόλος αυτός μπορεί να ενισχυθεί. Με βάση τις εν λόγω συστάσεις, η Επιτροπή δρομολόγησε το 2017 μια αρχική εκτίμηση επιπτώσεωνΑναζητήστε διαθέσιμες μεταφράσεις του συνδέσμου αυτού και μια δημόσια διαβούλευση σχετικά με τη βελτίωση της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, που με τη σειρά τους βοήθησαν να προσδιοριστούν οι συγκεκριμένες αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στις οποίες θεωρούν ότι εκτίθενται συχνότερα οι φορείς εκμετάλλευσης.
Μια πρόσφατη δημοσκόπηση σε επίπεδο ΕΕΑναζητήστε διαθέσιμες μεταφράσεις του συνδέσμου αυτού, η οποία δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2018, δείχνει ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ερωτηθέντων (88%) θεωρεί ότι η ενίσχυση του ρόλου των γεωργών στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων είναι σημαντική. Το 96% όσων απάντησαν στη δημόσια διαβούλευση του 2017 για τον εκσυγχρονισμό της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) συμφωνούν με την άποψη ότι η βελτίωση της θέσης των γεωργών στην αξιακή αλυσίδα, μεταξύ άλλων με την αντιμετώπιση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, πρέπει να αποτελεί στόχο της κοινής γεωργικής πολιτικής της ΕΕ.