Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε σήμερα δέσμη μέτρων για την ενίσχυση της επιβολής των προτύπων υγείας και ασφάλειας στο σύνολο της αγροδιατροφικής αλυσίδας.
Η ασφάλεια των τροφίμων είναι ουσιώδους σημασίας για την εξασφάλιση της εμπιστοσύνης και της βιωσιμότητας της παραγωγής τροφίμων.
Η εν λόγω δέσμη μέτρων προβλέπει μια εκσυγχρονισμένη και απλουστευμένη προσέγγιση της προστασίας της υγείας, με βάση την επικινδυνότητα, καθώς και πιο αποτελεσματικά εργαλεία ελέγχου με σκοπό τη διασφάλιση της ουσιαστικής εφαρμογής των κανόνων που διέπουν τη λειτουργία της τροφικής αλυσίδας.
Η δέσμη μέτρων ανταποκρίνεται στο αίτημα για περαιτέρω απλούστευση της νομοθεσίας και ευφυέστερη ρύθμιση, ούτως ώστε να περιορίζεται η διοικητική επιβάρυνση για τους υπεύθυνους επιχειρήσεων και να καθίσταται απλούστερο το ρυθμιστικό περιβάλλον. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στον αντίκτυπο της προτεινόμενης νομοθεσίας για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις οι οποίες εξαιρούνται από τα στοιχεία αυτά της νομοθεσίας που συνεπάγονται μεγαλύτερο κόστος και επιβάρυνση.
Το ισχύον σώμα της νομοθεσίας της ΕΕ που διέπει την τροφική αλυσίδα περιλαμβάνει 70 περίπου νομοθετικές πράξεις. Η δέσμη μεταρρυθμίσεων που προτείνεται σήμερα θα περιορίσει τις σχετικές νομοθετικές πράξεις σε 5 ενώ, παράλληλα, θα μειώσει τη γραφειοκρατία όσον αφορά τις διεργασίες και τις διαδικασίες που απαιτούνται για τους αγρότες, τους κτηνοτρόφους και τους υπεύθυνους επιχειρήσεων τροφίμων (παραγωγούς, επιχειρήσεις μεταποίησης και διανομείς) με σκοπό να τους επιτρέψει να ασκούν με μεγαλύτερη ευκολία την επαγγελματική τους δραστηριότητα.
Ο κ.Tonio Borg, επίτροπος αρμόδιος για θέματα υγείας και καταναλωτών, δήλωσε τα εξής: «Η αγροδιατροφική βιομηχανία αποτελεί τον δεύτερο σε μέγεθος οικονομικό κλάδο της ΕΕ, ο οποίος απασχολεί περισσότερα από 48 εκατ. άτομα και έχει αξία 750 δις. ευρώ ετησίως. Η Ευρώπη διαθέτει τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας τροφίμων στον κόσμο. Ωστόσο, το πρόσφατο σκάνδαλο με το κρέας αλόγου έδειξε ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, έστω και αν δεν προέκυψε κίνδυνος για την υγεία. Η παρούσα δέσμη μεταρρυθμίσεων έρχεται στην κατάλληλη στιγμή, καθώς δείχνει ότι το σύστημα έχει τη δυνατότητα να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις που δέχεται, ενώ παράλληλα λαμβάνει υπόψη ορισμένα από τα διδάγματα που αποκομίστηκαν. Με λίγα λόγια, η εν λόγω δέσμη μέτρων αποσκοπεί να θεσπίσει εξυπνότερους κανόνες για ασφαλέστερα τρόφιμα.».
Οι επιχειρήσεις θα επωφεληθούν από απλούστερους, βασιζόμενους στην επιστήμη και την επικινδυνότητα κανόνες, όσον αφορά τη μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης, καθώς και από πιο αποτελεσματικές διαδικασίες και μέτρα για τη χρηματοδότηση και την ενίσχυση του ελέγχου και της εκρίζωσης των νόσων των ζώων και των επιβλαβών για τα φυτά οργανισμών. Οι καταναλωτές θα επωφεληθούν από ασφαλέστερα προϊόντα και από ένα αποτελεσματικότερο και διαφανέστερο σύστημα ελέγχων σε ολόκληρη την αλυσίδα.
Τα κύρια στοιχεία της πρότασης
Επίσημοι έλεγχοι
- Η Επιτροπή αναγνώρισε ότι είναι αναγκαίο να ενισχυθούν τα μέσα που διαθέτουν οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών για να ελέγχουν επί τόπου τη συμμόρφωση με τη νομοθεσία της ΕΕ (μέσω ελέγχων, επιθεωρήσεων και δοκιμών).
- Πρόσφατα διατροφικά σκάνδαλα κατέδειξαν για ακόμα μία φορά ότι είναι αναγκαίο να λαμβάνονται αποτελεσματικότερα μέτρα από τις αρχές επιβολής, ούτως ώστε να προστατεύονται οι καταναλωτές αλλά και οι έντιμοι υπεύθυνοι επιχειρήσεων από τους κινδύνους (και οικονομικής φύσης) που θα μπορούσαν να προκύψουν λόγω παράβασης σε κάποια στάδια της αγροδιατροφικής αλυσίδας.
- Οι νέοι κανόνες ακολουθούν μια προσέγγιση που βασίζεται περισσότερο στην επικινδυνότητα, επιτρέποντας, έτσι, στις αρμόδιες αρχές να επικεντρώνουν τους πόρους τους στα πλέον σημαντικά ζητήματα.
- Το ισχύον σύστημα καταβολής τελών για τη χρηματοδότηση της αποτελεσματικής υλοποίησης των εν λόγω ελέγχων στο πλαίσιο ενός βιώσιμου συστήματος στο σύνολο της αγροδιατροφικής αλυσίδας θα επεκταθεί και σε άλλους τομείς στους οποίους δεν επιβάλλονται επί του παρόντος τέλη.
- Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις θα εξαιρούνται από την καταβολή τέτοιων τελών, αλλά όχι από τους ελέγχους, ώστε να μην επηρεάζεται η ανταγωνιστικότητά τους.
- Τα κράτη μέλη θα κληθούν επίσης να ενσωματώσουν πλήρως τους ελέγχους για την καταπολέμηση της απάτης στα εθνικά τους σχέδια ελέγχων και να διασφαλίσουν ότι το ύψος των χρηματικών πρόστιμων που επιβάλλονται στις περιπτώσεις αυτές είναι όντως αποτρεπτικό.
Υγεία των ζώων
- Η εν λόγω δέσμη μέτρων θα εισάγει μια ενιαία νομοθετική πράξη για τη ρύθμιση της υγείας των ζώων στην ΕΕ με βάση την αρχή «η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία».
- Στόχος είναι να βελτιωθούν να πρότυπα και να προβλεφθεί ένα κοινό σύστημα για τη βελτίωση της ανίχνευσης και του ελέγχου των νόσων και να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι για την υγεία και την ασφάλεια των τροφών και των ζωοτροφών με συντονισμένο τρόπο.
- Το ενισχυμένο αυτό σύστημα, σε συνδυασμό με καλύτερους κανόνες ταυτοποίησης και καταχώρισης, θα παρέχει σε όσους εργάζονται για την προστασία της τροφικής μας αλυσίδας, όπως οι αγρότες και οι κτηνίατροι, τη δυνατότητα να αντιδρούν άμεσα και να περιορίζουν τη διασπορά των νόσων και να ελαχιστοποιούν τις επιπτώσεις τους στο ζωικό κεφάλαιο και στους καταναλωτές.
- Επιπλέον, με το εν λόγω σύστημα εισάγεται η κατηγοριοποίηση/ιεράρχηση των νόσων για τις οποίες απαιτείται παρέμβαση σε επίπεδο ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό, καθίσταται δυνατή μια προσέγγιση που βασίζεται περισσότερο στην επικινδυνότητα καθώς και η κατάλληλη χρήση των πόρων.
- Παρέχεται επαρκής ευελιξία για την προσαρμογή των μέτρων σχετικά με την υγεία των ζώων στα διαφορετικά μεγέθη και είδη εγκαταστάσεων (π.χ. μικρομεσαίες επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις μη επαγγελματικού χαρακτήρα κτλ), στις διαφορετικές τοπικές συνθήκες, ιδιαίτερα όσον αφορά τις απαιτήσεις καταχώρισης και έγκρισης των εγκαταστάσεων και τη διατήρηση των ζώων και των προϊόντων.
- Γενικότερα, η νομοθεσία πρέπει να είναι επαρκώς ευέλικτη και ισχυρή για να εξασφαλίζει αποτελεσματική ανταπόκριση στο σύνολο της ΕΕ σε περίπτωση σημαντικών κλιματικών αλλαγών, παρέχοντας μας, με αυτόν τον τρόπο, μέσα για να αντιμετωπίσουμε νέους και άγνωστους αναδυόμενους κινδύνους, ούτως ώστε να μπορούμε να προσαρμοστούμε γρήγορα στις νέες επιστημονικές εξελίξεις και στα διεθνή πρότυπα.
Υγεία των φυτών
- Η αξία των φυτικών καλλιεργειών στην ΕΕ ανέρχεται ετησίως σε 205 δις. ευρώ. Χωρίς την προστασία που παρέχουν οι κανόνες για την προστασία των φυτών, ο κλάδος αυτός θα υφίστατο σοβαρή οικονομική ζημία.
- Η γεωργία, τα δάση και η φυσική κληρονομιά της Ευρώπης απειλούνται από επιβλαβείς οργανισμούς και από νόσους που πλήττουν τα φυτά. Η εισαγωγή νέων ειδών επιβλαβών οργανισμών έχει αυξηθεί λόγω της παγκοσμιοποίησης του εμπορίου και της κλιματικής αλλαγής.
- Για να αποτραπεί η εγκατάσταση νέων επιβλαβών οργανισμών στην ΕΕ και να προστατευτούν οι καλλιεργητές καθώς και ο δασοκομικός κλάδος, η Επιτροπή προτείνει να αναβαθμιστεί το ισχύον καθεστώς για την υγεία των φυτών.
- Μεγαλύτερη έμφαση θα δοθεί στο εμπόριο υψηλού κινδύνου από τρίτες χώρες και στην αύξηση της ιχνηλασιμότητας των υλικών φύτευσης στην εσωτερική αγορά.
- Η νομοθεσία εισάγει επίσης την καλύτερη εποπτεία και την έγκαιρη εκρίζωση των εστιών νέων ειδών επιβλαβών οργανισμών καθώς και τη χρηματική αποζημίωση για τους καλλιεργητές που πλήττονται από επιβλαβείς οργανισμούς καραντίνας.
Φυτικό αναπαραγωγικό υλικό (συμπεριλαμβανομένων και των σπόρων)
- Το 60% της αξίας των παγκόσμιων εξαγωγών σπόρων προέρχεται από την ΕΕ.
- Η δέσμη μέτρων προβλέπει απλούστερους και πιο ευέλικτους κανόνες για την εμπορία σπόρων και άλλου φυτικού αναπαραγωγικού υλικού με σκοπό να διασφαλιστεί η παραγωγικότητα, η προσαρμοστικότητα και η ποικιλότητα των καλλιεργειών και των δασών της Ευρώπης και να διευκολυνθεί το εμπόριό τους.
- Η ευρεία επιλογή υλικού και οι βελτιωμένες απαιτήσεις δοκιμών θα συμβάλουν στην προστασία της βιοποικιλότητας και στη βελτίωση που θα προσανατολίζεται στη βιώσιμη γεωργία.
- Η χρήση σπόρων σε ιδιωτικούς κήπους δεν καλύπτεται από τη νομοθεσία της ΕΕ και οι ιδιώτες κηπουροί μπορούν να εξακολουθήσουν να προμηθεύονται οποιοδήποτε φυτικό υλικό και να πωλούν τους σπόρους τους σε μικρές ποσότητες. Επιπλέον, θα αποσαφηνιστεί ότι οποιοσδήποτε μη επαγγελματίας (π.χ. ιδιώτες κηπουροί) θα μπορούν να ανταλλάσσουν σπόρους με άλλους ιδιώτες κηπουρούς χωρίς να υπόκεινται στους κανόνες που προτείνει ο κανονισμός.
- Στόχος της νομοθεσίας είναι να εισαγάγει μια ευρύτερη επιλογή για τους χρήστης, που θα συμπεριλαμβάνει νέες βελτιωμένες και δοκιμασμένες ποικιλίες, υλικό που δεν πληροί τον ορισμό της ποικιλίας (ετερογενές υλικό), παραδοσιακές ποικιλίες και υλικό εξειδικευμένων αγορών.
- Ωστόσο, οι νέοι κανόνες, σύμφωνα με την ατζέντα της Επιτροπής για καλύτερη νομοθεσία, λαμβάνουν υπόψη το είδος του υλικού, τις συνθήκες παραγωγής και το μέγεθος των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων. Συνεπώς, για τις παλαιές παραδοσιακές ποικιλίες και για το ετερογενές υλικό, προβλέπονται μόνο χαλαροί κανόνες καταχώρισης. Οι κατηγορίες αυτές εξαιρούνται από τις δοκιμές και τις άλλες απαιτήσεις της νομοθεσίας.
- Επιπλέον, μειώνεται η διοικητική επιβάρυνση για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις που μπορούν να εμπορεύονται οποιοδήποτε είδος υλικού ως «υλικό εξειδικευμένων αγορών» χωρίς καταχώριση.
- Επιπροσθέτως, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις εξαιρούνται εν γένει από τα τέλη καταχώρισης.
Τα επόμενα βήματα
Τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, θα εξετάσουν τη δέσμη μέτρων της Επιτροπής και θα εγκρίνουν τη θέση τους επί αυτής σε εύθετο χρόνο. Στο παρόν στάδιο, μπορεί να εκτιμηθεί ότι η δέσμη μέτρων θα τεθεί σε ισχύ το 2016.