Ξαναανακαλύπτοντας τα «τσελιγκάτα»! ….

«Ο ρόλος της Κοινωνίας των Πολιτών και της Κοινωνικής Οικονομίας στην οικοπροστασία των δασών» .

Στην πολύ ενδιαφέρουσα και παραγωγική συζήτηση της 25/8/2021, στην ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, με συντονιστή τον κ Γρηγόρη Παπαπέτρου ακούστηκαν στις 2,5 περίπου ώρες εξαιρετικές προσεγγίσεις.

Στην συζήτηση «Ο ρόλος της Κοινωνίας των Πολιτών και της Κοινωνικής Οικονομίας στην οικοπροστασία των δασών» μετείχαν πολλοί και μεταξύ αυτών είδαμε τους: Γρηγόρη Παπαπέτρου, Αγγελική Τσιαξίρη, Δέσποινα Πλευριά, Δημήτρη Μιχαηλίδη, Μάγδα Κοντογιάννη, Μπέττυ Θεοδώρου, Σοφία Γεωργίου, Αναστασία Ρίμπα, Έλενα Τσιντανέλη, Κίμωνα Παπαδόπουλο, Γιάννη Λαγό, Δώρα Ντούλια, Κώστα Οικονομόπουλο, Σύρο Κοσκοβόλη, Βασίλη Τακτικό, Φώνη Υπαίθρου, Κώστα Παναγούλη, Ιωάννη Θεοδώρου, Ανδρέα Παπαγεωργόπουλο, Βασίλη Μάρκου, Αναστάσιο Αλατζόγλου, Γιώργο Καραμπάτο, Κώστα Διάκο, Γιάννη Κοντογιάννη, Βιβή Ξύδη, Αλέξανδρο Οικονόμου, Στέργιο Κουμπατή & Λουκά Γεωργίου.

Μεταξύ πολλών και σημαντικών καταγράφουμε:

• Οφείλουμε να ενεργοποιηθούμε για να κτίσουμε ένα «βιώσιμο μέλλον». Η δημοκρατία, η ισότητα, η κοινωνική δικαιοσύνη, η ειρήνη επίσης και η αρμονία με το περιβάλλον μας πρέπει να είναι οι κυρίαρχες λέξεις αυτού του νέου κόσμου. Οφείλουμε να βεβαιωθούμε ότι η έννοια της βιωσιμότητας είναι η βάση του τρόπου που ζούμε, που διευθύνουμε τα κράτη και τις κοινότητες μας και να διαδράσουμε σε παγκόσμια κλίμακα… Edgar Morin, «Les 7 savoirs necessaires a l education du futur». UNESCO 1999 (Γρ. Παπαπέτρου)
• Οι πρόσφατες καταστροφές από τις πυρκαγιές των δασών μας έδειξαν για μια ακόμη φορά ότι το μοντέλο διαχείρισης των δασών και του περιβάλλοντος είναι απαράδεκτο. Τα δάση κατέστησαν απρόσιτα από την κοινωνία και από τις ήπιες γεωργικές & κτηνοτροφικές καλλιέργειες και γίνονται εύκολα παρανάλωμα πυρός. Το κράτος δεν παρεμβαίνει προληπτικά αλλά παρεμβαίνει κατόπιν της καταστροφής πυροσβεστικά.
• Ένα δάσος σε ένα στρέμμα δεσμεύει 400 κιλά CΟ2 και το μετατρέπει σε 400 κιλά οξυγόνου από τα οποία τα 250 κιλά Ο2 μένουν ελεύθερα και αντιστοιχούν στην ποσότητα οξυγόνου που χρειάζεται ένας άνθρωπος για να ζήσει ένα χρόνο.
• Μειώνει την ένταση του φωτός και της ακτινοβολίας με 50% σε δάση πεύκης και 90% σε δάση οξιάς.
• Δάσος η δασικό οικοσύστημα νοείται το οργανικό σύνολο άγριων φυτών με ξυλώδη κορμό πάνω στην επιφάνεια του εδάφους τα οποία μαζί με τη συνυπάρχουσα εκεί χλωρίδα και πανίδα αποτελούν μέσω της αμοιβαίας αλληλεξάρτησης & αλληλεπίδρασης τους ιδιαίτερη βιοκοινότητα (δασοβιοκοινότητα) & ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον (δασογενές). Ν 3208/2003.
• Η ισχυρή παρέμβαση του κράτους μπήκε στο Ελληνικό Σύνταγμα του 1975 υποστηριζόμενο σε λανθασμένα στοιχεία που έλεγαν τότε ότι η δασοκάλυψη ήταν μόνο 18% (!!!). Ο μέσος όρος δασοκάλυψης στην ΕΕ είναι 34%, και ο Copernicos (EE) δίνει ότι η Ελλάδα έχει δασοκάλυψη 52% ενώ οι δασικοί χάρτες δίνουν το 72% περίπου. Στην Μεσσηνία καλύπτουν το 93% (!!!). Μόνο το 52% (για την ακρίβεια 50,1%) είναι ακριβές. Το 25.4% της έκτασης αποτελείται από δάση που είναι φυσικά (όχι φυτείες δένδρων) με υψηλή βιοποικιλότητα.
• Το δάσος πεύκης δεσμεύει 3200 κιλά και της οξυάς 6400 κιλά CO2/στρέμμα. Το δάσος της ερυθράς ελάτης δεσμεύει 25 κιλά και της λεύκης 20 κιλά SO2/στρέμμα.
• Μειώνει τη θερμοκρασία μέχρι και 10 βαθμούς συγκρατώντας την ηλιακή ακτινοβολία. Μειώνει την ένταση του ανέμου και τον εξαφανίζει στα 50 μέτρα με δάσος ελάτης και στα 150 μέτρα με δάσος πεύκης
• Μειώνει την ένταση του θορύβου ενεργώντας σαν ηχοπέτασμα με ζώνη δάσους κωνοφόρων δέντρων στα 50 μέτρα να μειώνεται περίπου 6 ντεσιμπέλ και σε ζώνη 100 μέτρων 30 ντεσιμπέλ. (Γρ. Παπαπέτρου)
• Αυξάνει μέχρι και 6% τις βροχές, μετατρέπει σε βροχή την υγρασία του αέρα, ενώ υγροποιεί την ομίχλη. Το φύλλωμα συγκρατεί μέχρι και το 50% της βροχής, αφήνοντας μόνο το 10-20% να απορρέει επιφανειακά, αποτρέποντας τα πλημυρικά φαινόμενα, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει τα υπόγεια νερά και βελτιώνει την ποιότητά τους. (Γρ. Παπαπέτρου)
• Συγκρατεί το έδαφος και εμποδίζει τη διάβρωση. Στη χώρα μας διάβρωση τείνει να ξεπεράσει τα 100.000 στρέμματα ετησίως. Σε κάθε στρ. φυλλοβόλων μετρήθηκε διάβρωση 5 κιλά, όταν αντίστοιχη ποσότητα σε βοσκοτόπους και γεωργικές εκτάσεις υπολογίστηκε σε 80 και 1000 κιλά αντίστοιχα.
• Το δάσος λειτουργεί ως Τράπεζα Γενετικού υλικού για την βιοποικιλότητα
• Οι αρμοδιότητες των δασαρχείων περιλαμβάνουν (1) Τμήμα προστασίας, διοίκησης, διαχείρισης δασών και δημόσιου κατήγορου, (2) Τμήμα δασοτεχνικών έργων, (3) Τμήμα προστασίας δασών, (4) Τμήμα ανάπτυξης θήρας, ιχθυοπονίας και δασικής αναψυχής & (5) Τμήμα διοικητικό λογιστικό, που εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι δεν επιτυγχάνονται.
• Το 2021 καταγράφηκε μέχρι 20/8/2021 43% αύξηση του αριθμού δασικών πυρκαγιών και 500% αύξηση της καμένης έκτασης που σε μας 66 μεγάλες δασικές πυρκαγιές κάηκαν 1.264.040 στρέμματα!
• Οι φορείς της ΚτΠ (εθελοντές, συνεταιρισμοί, επιχειρήσεις, σύλλογοι δασολόγων, γεωργών, κτηνοτρόφων, μελισσοκόμων κλπ) πρέπει να συνεργαστούν και στα πλαίσια των γενικών επιτελικών ορίων να αναλάβουν τοπική δράση, επικουρούμενες όπου τους ζητηθεί από τις κεντρικά ελεγχόμενες κρατικές και περιφερειακές δομές.
• Συνεταιρισμοί και Κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις σε τοπικό επίπεδο με αποκλειστικό σκοπό την εκτέλεση συγκεκριμένων ενεργειών προληπτικά, οικονομικά και επουλωτικά στις καμένες περιοχές είναι η σωστή παρέμβαση.
• Οι κοινόκτητοι πόροι, ή απλά κοινά, αποτελούν μια ειδική κατηγορία πόρων (φυσικών ή τεχνητών) που γίνονται αντικείμενο υπερεκμετάλλευσης ή υποεκμετάλλευσης και οδηγούνται σταδιακά στην υποβάθμιση και την καταστροφή, γνωστή ως «τραγωδία των κοινών». Κλασικό παράδειγμα τέτοιων πόρων αποτελούν οι βοσκότοποι και τα δάση, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα υποβάθμισης. Ωστόσο αυτό δεν συνέβαινε παλαιότερα, όπου άτυποι θεσμοί διακυβέρνησης, τα γνωστά τσελιγκάτα, διασφάλιζαν την βέλτιστη χρήση και διαχείριση των βοσκοτόπων, με αποτέλεσμα τη διατήρηση και τη μακροβιότητα των πόρων, των ανθρώπων και των τοπικών κοινωνιών. Π. Αρβανιτίδης, Φ. Νασιώκα. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
• Όσο υπήρχε το καθεστώς του τσελιγκάτου δεν είχε σημειωθεί καμιά περίπτωση υποβάθμισης των πόρων αυτών. Ως θεσμός το τσελιγκάτο είχε πολλά κοινά στοιχεία με τους σύγχρονους οικονομικούς συνεταιρισμούς (καθ. Παπαναστάσης, 2003). Σημαντικό είναι ότι δεν υπήρχε αμφισβήτηση των θεσμών του τσελιγκάτου από εξωτερικές διοικητικές αρχές. Λόγω του μικρού συστήματος λειτουργίας του τσελιγκάτου δεν υπάρχουν πολλαπλά επίπεδα λειτουργιών & οργάνωσης, ενώ το κόστος των μηχανισμών επίλυσης διαμαχών ήταν μικρό.
• Στην Ιταλία, το δάσος Alto Monde, έχει ανατεθεί από τον τοπικό δήμο (όχι το δασαρχείο) σε τοπική ΚοινΣΕπ ένταξης έναντι 400.000€/έτος, με προκαταβολή 50% και το υπόλοιπο μόνο εφόσον δεν καταστραφεί πάνω από το 1% … Στα «δασαρχεία» οι μισθοί εισπράττονται χωρίς καμιά αξιολόγηση του έργου ….
• Αν λόγω πολέμων ο 20^ος αιώνας επέβαλε κεντρική διευθυντική διοίκηση, μετά από 70 χρόνια ειρήνης μπορούμε να επανέλθουμε σε επανατοποιοποίηση όλων των μορφών διοίκησης. Όλα ΠΡΕΠΑΙ ΝΑ ΔΙΟΙΚΟΥΝΤΑΙ ΤΟΠΙΚΑ με την συμμετοχή των πολιτών και των φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών. Οι όποιες κεντρικές δομές (κυβερνητικές, περιφερειακές, επιστημονικές, ελιτ …) ΠΡΕΠΕΙ να ενημερώνουν και να πείθουν τους πολίτες ενός τόπου και οι τοπικές κοινωνίες να αποφασίζουν.
• Αφού απαγορεύτηκαν οι «κηπουροί» της υπαίθρου, οι κατσίκες, από τα δάση, που διαμόρφωναν τα μονοπάτια στα δάση, η κεντρική υπηρεσία ΟΦΥΠΕΚΑ διαθέτει 30 εκ € για μονοπάτια σε εργολαβίες, ενώ εξειδικευμένες ΚοινΣΕπ θα μπορούσαν να τα κάνουν με μόνο 1000€/χλμ … Διότι η Κοινωνική Οικονομία είναι πιο αποτελεσματική τοπικά, διότι έχει άμεσο συμφέρον και κοστίζει πολύ λιγότερο, χωρίς το εργολαβικό κερδοσκοπικό ιδιωτικό κέρδος.
• Η προηγούμενη άσχημη εμπειρία των κεντρικών σχεδιασμών στις πυρκαγιές του 2007 (Ταμείο «μολυβιάτη» κλπ) δεν προσδιαθέτουν ευνοϊκά για νέες κεντρικές δομές.
• Το δάσος του Μαίναλου (Δασαρχείο Βυτίνας) μπορεί να δώσει 30.000κμ/ετος ξυλείας, αλλά αποδίδει μόνο 5.000κμ/ετησίως με τις σημερινές διαχειριστικές δομές, ενώ ταυτόχρονα εισάγονται 23 εκ€/ετησίως καυσόξυλα και 22 εκ €/ετησίως κάρβουνα.
• Η εξάλειψη της γίδας και η συνακόλουθη δάσωση και ερήμωση του χώρου, που πριν βόσκονταν, είχαν ως αποτέλεσμα πρώτον, την εξαφάνιση όλων των πηγών, εξαιτίας της ανάπτυξης των δέντρων που άπλωναν ρίζες βαθιά στη γη, και δεύτερον, το «κλείσιμο» του τόπου με έναν τρόπο που οι ντόπιοι κάτοικοι χαρακτήριζαν «ζούγκλα» (σήμερα το λέμε «πράσινη έρημο») και εξέφραζαν πολύ αρνητικές απόψεις για το «αγρίεμα» αυτό του τόπου και τη σημασία του... Καθώς αυξάνονταν τα δέντρα και έκλειναν τα ξέφωτα, τα μονοπάτια και τα χωράφια, καθίστατο αδύνατος ο έλεγχος και η προστασία… καθ Β. Νιτσιάκος, 22/8/2021.
• Οι Γάλλοι πυροσβέστες που ήρθαν να βοηθήσουν εντυπωσιάστηκαν από την παντελή έλλειψη αντιπυρικών ζωνών. Και ότι τα πεύκα στα ελληνικά δάση φτάνουν τα 100 έως 300 ανά στρέμμα, ενώ τα διεθνή μοντέλα διαχείρισης των δασών προβλέπουν μόλις 30 πεύκα/στρέμμα. Υπάρχουν πολλές ακόμη ανοιχτές πληγές, όπως τα αυθαίρετα μέσα στα ρέματα, η ανυπαρξία οδών διαφυγής από οικισμούς, η αργή αποκομιδή των κομμένων κλαδιών. (KReport, Κ. Καλλίτση).
• Αναφέρθηκαν σημεία της Ολιστικής Θεωρίας, της Συστημικής προσέγγισης. Σύστημα ο άνθρωπος, σύστημα η οικογένεια, σύστημα η τοπική κοινωνία, σύστημα ο Δήμος, σύστημα η Περιφέρεια, σύστημα το κράτος, σύστημα η Ευρ. Ένωση, σύστημα ο πλανήτης. Η εντύπωση είναι το άριστο επίπεδο για την αειφορία πρέπει να είναι ο τόπος, μια κοιλάδα, ένα βουνό, μια παραλίμνια περιοχή, ένα νησί, ένας Δήμος. ΟΧΙ μεγαλύτερο σύστημα. Οι υπερδομές, υπερκατασκευές, αποδείχθηκε ότι δημιουργούν αναποτελεσματική απόσταση (για την ακρίβεια ΧΑΟΣ) από τις διάφορες ελίτ καταστάσεις, διοικητικές, κυβερνητικές, επιστημονικές, επαγγελματικές συντεχνίες κλπ.
• Φαίνεται ότι η πολιτεία προτίθεται να διαθέσει 1δις € τα αμέσως προσεχή χρόνια για την αναζωογόνηση των καμένων περιοχών. Εκτιμάται ότι το 20% αυτών πρέπει να διατεθεί σε δομές της Κοινωνικής Οικονομίας, σε τοπικούς Συνεταιρισμούς δασικούς και άλλους, σε Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις-ΚοινΣΕπ (ίσως μορφής «ένταξης», καθόσον οι πυρόπληκτοι πρέπει να είναι μια ακόμα κατηγορία
• «Αυτό το καλοκαίρι είναι η αρχή μιας μη αναστρέψιμης καταστροφής οικοσυστημάτων και περιουσιών… είναι εγκληματική η έλλειψη προετοιμασίας των ηγετών του πλανήτη για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Μη αναστρέψιμο δεν είναι τίποτα όμως ακόμη, όλα στο χέρι μας είναι». Ελένη Μυριβήλη, chief heat officer (αξιωματούχος, που αναλαμβάνει να ευαισθητοποιήσει τους κατοίκους για τις συνέπειες της ανόδου της θερμοκρασίας στο περιβάλλον, την καθημερινή ζωή και την οικονομία). Financial Times. in.gr. 25/8/2021.

Οι προσεχείς 15 ημέρες πρέπει να συνδιαμορφωθεί ένα κείμενο θέσεων για την ανάγκη να υποστηριχθεί κατά προτεραιότητα η Τοπιοποίηση, να υποστηριχθούν οι οργανώσεις της τοπικής Κοινωνίας των Πολιτών, να δοθεί προτεραιότητα σε τοπικούς φορείς της Κοινωνικής Οικονομίας (ΚοινΣΕπ, Συνεταιρισμοί δασικοί, κτηνοτρόφων, μελισσοκόμων, βοτάνων κλπ).

Με φροντίδα των κκ Ι. Λαγού, Ι. Θεοδώρου, κ. Διάκου & Γ. Παπαπέτρου θα διαμορφωθεί κείμενο προς την κυβέρνηση και κάθε εμπλεκόμενη συλλογική δομή και κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη για τα συμπεράσματα της πολύ παραγωγικής συζήτησης της 25/8/2021.

Η ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ένα άτυπο think tank της Κοινωνίας των Πολιτών για την Κοινωνική Οικονομία θα είναι πάντα ανοικτό για συζητήσεις που δημιουργούν spin off δράσεις από πολίτες και οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών. Πληρ: social@coopsociety.gr, inmeko@otenet.gr, peskonpo@gmail.com & gripapas@hotmail.com.

Για την καταγραφή, Δημήτριος Μιχαηλίδης, ΑγροΝέα, 6998282382