Phytophthora ramorum: Νεκρώνει τα δέντρα

 

Το είδος Phytophthora ramorum είναι ένα αναδυόμενο παθογόνο,με καταστρεπτικές επιπτώσεις σε δασικά οικοσυστήματα της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης. Το παθογόνο περιγράφηκε ως νέο είδος το 2001, αν και ήταν ήδη γνωστό από το 1993 να προσβάλλει είδη ροδόδενδρου και βιβούρνου σε φυτώρια της Ολλανδίας και της Γερμανίας. Θεωρείται ότι έχει εισαχθεί χωριστά στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική από μία τρίτη περιοχή, η οποία πιθανολογείται ότι είναι η Ασία, σύμφωνα με τον Πάνο Τσόπελα, ερευνητή του Ινστιτούτου  Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού "ΔΗΜΗΤΡΑ".

Προς το παρόν έχουν διακριθεί, με τη χρησιμοποίηση μοριακών δεικτών, τρεις διαφορετικές κλωνικές γενεαλογικές σειρές (clonal lineages) στη Βόρεια Αμερική, NA1, NA2 και EU1, ενώ στην Ευρώπη έχει καταγραφεί μόνο η τελευταία (EU1).

Το εύρος ξενιστών του παθογόνου είναι αρκετά μεγάλο (περισσότερα από 140 είδη) και συνεχίζει να διευρύνεται, περιλαμβάνοντας ένα σημαντικό αριθμό δασικών δένδρων και θάμνων καθώς και πολλά καλλωπιστικά είδη.

Ορισμένοι απ' τους ξενιστές έχουν δείξει μεγάλη ευπάθεια στο παθογόνο, σε αυτούς παρατηρείται προσβολή του φλοιού και δημιουργία θανατηφόρων ελκών στον κορμό και τους κλάδους των δένδρων.

Στην Καλιφόρνια και το Όρεγκον των ΗΠΑ η ασθένεια, γνωστή με το όνομα «αιφνίδιος θάνατος της δρυός» “Sudden oak death” (SOD), είναι θανατηφόρος σε συγκεκριμένα είδη δρυός (Quercus spp.), και το είδος Notholithocarpus densiflorus, προκαλώντας τεράστιες καταστροφές, ενώ σχετικά πρόσφατα (2009) το παθογόνο βρέθηκε στη νότια Αγγλία να προξενεί εκτεταμένες νεκρώσεις δένδρων σε δασικές φυτείες Ιαπωνικής λάρικας.Επίσης, θανατηφόρος μπορεί να είναι η ασθένεια και σε φυτά ροδόδενρου και βιβούρνου, σε φυτώρια, πάρκα και κήπους.

Ωστόσο, στην πλειονότητα των ξενιστών το P. ramorum δεν δημιουργεί σημαντικές ζημιές, προσβάλλοντας συνήθως μόνο τα φύλλα και τους νεαρούς βλαστούς. Σε κάποιες περιπτώσεις οι προσβολές αυτές δεν είναι εμφανείς, τα φυτά θεωρούνται ως υγιή και διακινούνται ελεύθερα με το εμπόριο, με αποτέλεσμα τη διασπορά του παθογόνου σε άλλες περιοχές.

Το P. ramorum ανήκει στους οργανισμούς καραντίνας στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και άλλες περιοχές του πλανήτη και από το 2002 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης εφαρμόζονται μέτρα επείγοντος χαρακτήρα για την εξάλειψη του παθογόνου και την αποφυγή διάδοσής του σε νέες περιοχές. Οι εντατικοί έλεγχοι στις χώρες της Ε.Ε. τα τελευταία χρόνια πιστοποίησαν την παρουσία του παθογόνου σε 20 από τις 27 χώρες μέχρι σήμερα.
 

Στην Ελλάδα, το P. ramorum εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2010 σε φυτώριο της Φθιώτιδας, σε φυτά ροδόδενδρου που είχαν εισαχθεί από το Βέλγιο. Τα έτη 2011 και 2012, το παθογόνο διαπιστώθηκε σε φυτώρια σε τρεις ακόμα περιοχές της Ελλάδας (Αθήνα, Μαγνησία, Δράμα), να προσβάλλει φυτά που είχαν παραχθεί στην Ελλάδα (βιβούρνα, καμέλιες),αλλά και σε εισαγόμενα φυτά (ροδόδενδρα). Το ξηροθερμικό κλίμα σε πολλές περιοχές της Ελλάδας δεν ευνοεί την εξάπλωση της ασθένειας, ωστόσο,υπάρχουν περιοχές της χώρας, συνήθως σε σχετικά μεγάλα υψόμετρα, όπου οι συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας είναι ιδανικές για τη διάδοση του παθογόνου.

Το P. ramorum είναι πιθανόν να δημιουργήσει στο μέλλον εκτεταμένες προσβολές σε δάση δρυός, οξιάς, αλλά και θαμνωδών αειφύλλων πλατυφύλλων, χωρίς να αποκλείεται η προσβολή καλλιεργούμενων φυτών.