Το μέτρο ελήφθη για να επηρεαστούν οι εγχώριες τιμές για τους παραγωγούς
Στα τέλη της περασμένης εβδομάδας κυκλοφόρησαν έντονες φήμες στις διεθνείς αγορές σιτηρών ότι η Τουρκία μπορεί να παρατείνει την απαγόρευση εισαγωγής σιταριού πέραν της 15ης Οκτωβρίου που είχε ανακοινωθεί προηγουμένως. Οι εικασίες έδειχναν ότι οι εισαγωγές μπορεί να μην επαναληφθούν πριν από τον Δεκέμβριο ή ακόμη και το νέο έτος, παρά τις προοπτικές συγκομιδής ελαφρώς χαμηλότερες από τις πρώτες προβλέψεις.
Στις 6 Ιουνίου, το τουρκικό Υπουργείο Γεωργίας και Αλιείας ανακοίνωσε ότι θα διακόψει τις εισαγωγές σιταριού στο πλαίσιο του καθεστώτος τελειοποίησης προς επανεξαγωγή από τις 21 Ιουνίου έως τα μέσα Οκτωβρίου για να προστατεύσει τους αγρότες της χώρας από τη μείωση των τιμών και άλλες δυσμενείς επιπτώσεις κατά τη διάρκεια της φετινής συγκομιδής. Το υπουργείο σημείωσε επίσης τότε ότι η απαγόρευση θα μπορούσε να παραταθεί και μετά τον Οκτώβριο, εάν το δικαιολογούσαν οι συνθήκες.
Το υπουργείο ανέφερε σε ανακοίνωσή του ότι το δραστικό μέτρο εφαρμόστηκε για να «αποτρέψει τους παραγωγούς μας από το να επηρεαστούν από μειώσεις των τιμών λόγω της πυκνότητας της προσφοράς κατά την περίοδο συγκομιδής, να καλύψει την προμήθεια πρώτης ύλης που απαιτείται για τις εξαγωγές μας από την εγχώρια παραγωγή και να διασφαλίσει τη σταθερότητα της αγοράς υπέρ των παραγωγών».
Η παύση της τουρκικής ζήτησης σιταριού σημαίνει ότι υπάρχει ήδη περισσότερο ρωσικό σιτάρι που όχι μόνο ανταγωνίζεται τις παραδοσιακές αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και εισέρχεται σε ορισμένες από τις βασικές ασιατικές αγορές της Αυστραλίας.
Ανακοίνωσε επίσης ότι θα επιτραπεί και πάλι η εξαγωγή αλεύρων που παρασκευάζονται από εγχώρια παραγόμενο σιτάρι, η οποία απαγορεύτηκε από τον Σεπτέμβριο του 2018.
Επιπλέον, η κυβέρνηση απελευθέρωσε τις εξαγωγές κριθαριού, σιταριού άλεσης και σκληρού σιταριού λόγω των πλεοναζόντων αποθεμάτων μεταφοράς από την περίοδο εμπορίας 2023/24, εφαρμόζοντας ένα σύστημα αδειών εξαγωγής που θα ελέγχεται από το Τουρκικό Συμβούλιο Σιτηρών (TMO).
Ταυτόχρονα, η TMO δημοσίευσε τις τιμές παρέμβασης της νέας καλλιέργειας για το σιτάρι και το κριθάρι. Η κυβέρνηση θα παράσχει στήριξη πληρωμών έως και 1.750 τουρκικές λίρες ανά μετρικό τόνο ($A81/t) για το σιτάρι και 750₺/t ($A35/t) για το κριθάρι στους παραγωγούς που είναι εγγεγραμμένοι στο Σύστημα Εγγραφής Αγροτών.
Με τη στήριξη πληρωμών που παρέχει το Υπουργείο, οι Τούρκοι παραγωγοί θα πρέπει να αναμένουν να λάβουν περίπου 11.750 ₺/t ($A544/t) για το σκληρό σιτάρι, 11.000 ₺/t ($A509/t) για το σιτάρι άλεσης και 8.000 ₺/t ($A370/t) για το κριθάρι. Με τον ετήσιο πληθωρισμό να κυμαίνεται γύρω στο 75%, η αύξηση των τιμών κατά 12% για το σιτάρι και μόνο κατά 4% για το κριθάρι δεν εντυπωσίασε τους τοπικούς αγρότες που αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν το υψηλότερο κόστος εισροών, παρά τη στήριξη της κυβέρνησης για τα λιπάσματα, το πετρέλαιο κίνησης και τους πιστοποιημένους σπόρους.
Η διακοπή του εμπορίου μέσω της διώρυγας του Σουέζ λόγω των συνεχιζόμενων επιθέσεων των Χούθις σε εμπορικά πλοία, σε συνδυασμό με την απαγόρευση των τουρκικών εισαγωγών σιταριού, έχει ήδη ωθήσει τις παγκόσμιες τιμές του σιταριού, ιδίως του σιταριού προέλευσης Μαύρης Θάλασσας, σε χαμηλότερα επίπεδα. Η Ρωσία ήταν ο μεγαλύτερος χαμένος από την απαγόρευση, καθώς ήταν ο κύριος προμηθευτής σιταριού στην Τουρκία τα τελευταία χρόνια.
Σύμφωνα με την τουρκική στατιστική υπηρεσία, οι εισαγωγές σιταριού ανήλθαν σε 6,45 εκατ. τόνους (Mt) κατά τους πρώτους οκτώ μήνες της περιόδου εμπορίας 2023/24 της Τουρκίας (Ιούνιος 2023 έως Ιανουάριος 2024), εκ των οποίων 5,33 εκατ. τόνοι, ή 83%, προήλθαν από τη Ρωσία και 0,89 εκατ. τόνοι, ή 14%, προήλθαν από την Ουκρανία.
Οι τελικές εισαγωγές του 2023/24 κατέληξαν σε περίπου 9,5 εκατ. τόνους παρά το ρεκόρ της εγχώριας παραγωγής. Τις τελευταίες πέντε περιόδους, οι εισαγωγές σιταριού ήταν κατά μέσο όρο 10 εκατ. τόνους, με αποκορύφωμα το ρεκόρ των 12,1 εκατ. τόνων το 2022/23.
Ενώ η κατά κεφαλήν κατανάλωση ψωμιού της Τουρκίας είναι μία από τις μεγαλύτερες στον κόσμο, δεν αποτελεί τον πρωταρχικό παράγοντα της ζήτησης για εισαγωγές σιταριού. Από τον Μάιο του 2023, οι εισαγωγές σιταριού υπόκεινται σε απαγορευτικό δασμό 130pc. Ωστόσο, εάν το εισαγόμενο σιτάρι μεταποιηθεί σε αλεύρι ή ζυμαρικά και επανεξαχθεί, ο εισαγωγικός δασμός μηδενίζεται. Η Τουρκία είναι μακράν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αλεύρων σίτου στον κόσμο, με αποστολές 5,8 εκατ. τόνων (ισοδύναμο σιταριού) που αναμένονται την περίοδο εμπορίας 2024-25. Είναι επίσης ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς ζυμαρικών.
Με τη φετινή συγκομιδή να βρίσκεται σε καλό δρόμο, η Foreign Agricultural Service του USDA έχει προσδιορίσει τη συνολική παραγωγή σιταριού σε 18,75 εκατ. τόνους, αναθεωρημένη κατά 1 εκατ. τόνους χαμηλότερα από την πρόβλεψή της για την αρχή της περιόδου των 19,75 εκατ. τόνων και 10,7 % χαμηλότερα από την περσινή συγκομιδή ρεκόρ των 21 εκατ. τόνων. Αυτό γίνεται από μια συγκομιζόμενη έκταση 7,25 εκατ. εκταρίων, από 7,2 εκατ. εκτάρια το 2023. Το σκληρό σιτάρι αντιπροσωπεύει το 22,4% της εκτιμώμενης παραγωγής σε 4,2 εκατ. τόνους.
Οι βροχοπτώσεις σε όλες τις κύριες καλλιεργούμενες περιοχές της Τουρκίας μεταξύ της 1ης Οκτωβρίου 2023 και της 30ής Ιουνίου 2024 εκτιμήθηκαν σε 515 χιλιοστά. Αυτό είναι σύμφωνο με τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο και 3,6% περισσότερο από πέρυσι. Ωστόσο, ο Απρίλιος ήταν εξαιρετικά ξηρός και παρατηρήθηκαν θερμοκρασίες ρεκόρ σε κρίσιμες περιοχές της χώρας που καλλιεργούν σιτηρά.
Η ξηρασία φέρεται να οδήγησε σε απώλειες αποδόσεων και ποιότητας σε αρκετές βασικές περιοχές παραγωγής, ιδίως στην Κεντρική Ανατολία και την περιοχή του Αιγαίου. Ωστόσο, η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες παρέμεινε υψηλή στις περισσότερες περιοχές, τυπικό χαρακτηριστικό της ξηρής τελικής φάσης. Οι αναμενόμενες αυξήσεις της παραγωγής στη νοτιοανατολική Τουρκία και την περιοχή της Θράκης δεν θα είναι επαρκείς για να αντισταθμίσουν τις απώλειες απόδοσης στις άλλες περιοχές.
Η εγχώρια κατανάλωση σιταριού το 2024/25 προβλέπεται σε 20 εκατ. τόνους, 300.000 τόνους υψηλότερη από την προηγούμενη περίοδο. Αναμένεται μικρή αύξηση της ζήτησης από τον τομέα των ζωοτροφών, ενώ η απαίτηση για σιτάρι ποιότητας τροφίμων, που αντιπροσωπεύει περίπου το 93,5 % της κατανάλωσης, αναμένεται να παραμείνει σταθερή στους 18,7 εκατ. τόνους.
Μετά την εφαρμογή της απαγόρευσης εισαγωγών, η FAS μείωσε την πρόβλεψη της Τουρκίας για τις εισαγωγές σιταριού από 8 εκατ. τόνους σε 6,5 εκατ. τόνους, θεωρώντας ότι η απαγόρευση εισαγωγών θα αρθεί τον Οκτώβριο και οι εξαγωγείς αλεύρων θα μπορούν τότε εύκολα να προμηθεύονται τις πρώτες ύλες που χρειάζονται μέσω της διεθνούς αγοράς. Ωστόσο, ο αριθμός αυτός θα μπορούσε εύκολα να μειωθεί ακόμη και κατά 2 εκατ. τόνους, εάν οι φήμες της περασμένης εβδομάδας γίνουν πραγματικότητα και οι εισαγωγές δεν επαναληφθούν μέχρι το 2025.
Η πρόβλεψη για τις εξαγωγές του 2024/25 παραμένει αμετάβλητη σε σχέση με το προηγούμενο έτος και ανέρχεται σε 8,5 εκατ. τόνους σιταριού και αλεύρων (ισοδύναμο σιταριού). Ωστόσο, οι εξαγωγείς αλεύρων επηρεάζονται αρνητικά από την απαγόρευση των εισαγωγών. Ανησυχούν ότι η ανταγωνιστικότητά τους θα μειωθεί και ότι θα χάσουν ορισμένες βασικές αγορές σε περίπτωση που η απαγόρευση παραταθεί πέραν της προθεσμίας της 15ης Οκτωβρίου. Κατά την προηγούμενη περίοδο εμπορίας, οι εξαγωγές σίτου (συμπεριλαμβανομένων των αλεύρων και των προϊόντων σίτου) ήταν 9,9 εκατ. τόνοι (ισοδύναμο σίτου), εκ των οποίων 2,2 εκατ. τόνοι ήταν σιτάρι, 5,5 εκατ. τόνοι ήταν αλεύρι σίτου, 1,9 εκατ. τόνοι ήταν ζυμαρικά και 300.000 τόνοι ήταν πλιγούρι.
Η παύση της τουρκικής ζήτησης σιταριού σημαίνει ότι υπάρχει ήδη περισσότερο ρωσικό σιτάρι που όχι μόνο ανταγωνίζεται τις παραδοσιακές αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και εισέρχεται σε ορισμένες από τις βασικές ασιατικές αγορές της Αυστραλίας.
Προορισμοί όπως το Μπανγκλαντές, η Ινδονησία, το Πακιστάν και το Βιετνάμ και έχουν πρωταγωνιστήσει στα πρόσφατα στοιχεία των ρωσικών εξαγωγών παρά τα προβλήματα διέλευσης από την Ερυθρά Θάλασσα που ανάγκασαν τα περισσότερα πλοία να ακολουθήσουν τη μακρύτερη αλλά ασφαλέστερη διαδρομή του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας. Το Μπαγκλαντές ξεπέρασε το Ιράν ως ο τρίτος μεγαλύτερος προορισμός για το ρωσικό σιτάρι το 2023/24 με 3,8 εκατ. τόνους, ενώ οι αποστολές προς την Ινδονησία και το Πακιστάν ήταν και οι δύο περίπου 1,6 εκατ. τόνους για την περίοδο εμπορίας.
Με τις μεγαλύτερες συγκομιδές στις παραδοσιακές αγορές σιταριού, όπως το Ιράν, το Ιράκ και το Πακιστάν, να περιορίζουν τη ζήτηση εισαγωγών κατά την περίοδο εμπορίας 2024/25, η Ρωσία είναι ήδη ένας επιθετικός πωλητής νέας σοδειάς. Εάν η απαγόρευση εισαγωγής σιταριού από την Τουρκία παραταθεί, όπως φημολογείται, τότε και η Ρωσία θα αναζητήσει ευρύτερα σπίτια για εξαγωγές, παρά τις πολύ μικρότερες προοπτικές της συγκομιδής της.