Οι στόχοι προβλέπουν μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων κατά 50% έως το 2030, μείωση της χρήσης χημικών λιπασμάτων κατά 20% και αύξηση της βιολογικής γεωργικής γης κατά 25%
Τα εθνικά στρατηγικά σχέδια της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΓΠ) δεν ανταποκρίνονται στις περιβαλλοντικές φιλοδοξίες της ΕΕ, σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, το οποίο συνέστησε πιο ισχυρά συστήματα παρακολούθησης και αξιολόγησης για τα κράτη μέλη στην επόμενη ΚΓΠ.
Τα σχέδια για την εφαρμογή της ΚΓΠ 2023-27 είναι «πιο πράσινα από την προηγούμενη περίοδο της ΚΓΠ, αλλά δεν ανταποκρίνονται στις φιλοδοξίες της ΕΕ για το κλίμα και το περιβάλλον» και «λείπουν βασικά στοιχεία για την αξιολόγηση των πράσινων επιδόσεων», αναφέρεται στην έκθεση που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο τη Δευτέρα (30 Σεπτεμβρίου).
Η αύξηση των δυνατοτήτων ελιγμών στην εφαρμογή της ΚΓΠ μέσω των εθνικών στρατηγικών σχεδίων ήταν μία από τις κύριες αλλαγές στη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ του 2021. Ωστόσο, οι ελεγκτές παρατήρησαν ότι τα σχέδια υπολείπονται των στόχων που θέτει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, ιδίως η στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιρούνι».
Η εν λόγω στρατηγική, η οποία δημοσιεύθηκε το 2020, ζητούσε μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων κατά 50% έως το 2030 και, έως το ίδιο έτος, μείωση της χρήσης χημικών λιπασμάτων κατά 20% και αύξηση της βιολογικής γεωργικής γης κατά 25%.
Η τρέχουσα ΚΓΠ θέτει τους περιβαλλοντικούς και κλιματικούς στόχους «στο επίκεντρο της πολιτικής», επισήμανε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην απάντησή της.
Τα κράτη μέλη, πρόσθεσε, παρέχουν «μερική πληροφόρηση» σχετικά με τη συμβολή της ΚΓΠ στους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας, επειδή συνδέονται επίσης με πολιτικές εκτός της ΚΓΠ.
«Η Επιτροπή θα ποσοτικοποιήσει τη συμβολή» των εθνικών στρατηγικών σχεδίων στους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ “για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και θα αξιολογήσει τη μεταβολή των εκτάσεων που καλλιεργούνται με βιολογική γεωργία και των χαρακτηριστικών του τοπίου στην έκθεσή της προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο” που θα πρέπει να υποβληθεί έως το τέλος του 2025, κατέληξε το εκτελεστικό όργανο του μπλοκ.
Πράσινες απαιτήσεις
Η ΚΓΠ 2023-27 προβλέπει μια ενισχυμένη πράσινη αιρεσιμότητα - τις περιβαλλοντικές αγρονομικές απαιτήσεις με τις οποίες πρέπει να συμμορφώνονται οι γεωργοί για να έχουν πρόσβαση στις επιδοτήσεις.
Όμως, σύμφωνα με τους ελεγκτές, η ενίσχυση αυτή «δεν έχει αξιοποιηθεί πλήρως» για την επίτευξη των πράσινων στόχων.
Αντ' αυτού, τα κράτη μέλη χρησιμοποίησαν την ευελιξία που επέτρεπαν τα στρατηγικά σχέδια «για να μειώσουν τη δυνατότητα εφαρμογής ορισμένων απαιτήσεων ή να καθυστερήσουν την εφαρμογή τους».
Πριν από τη χαλάρωση των πράσινων απαιτήσεων από την ΕΕ ως απάντηση στις διαμαρτυρίες των γεωργών στις αρχές του 2024, σύμφωνα με τον έλεγχο, πολλά κράτη μέλη είχαν ήδη απαλλάξει ορισμένους δικαιούχους από ορισμένες από τις υποχρεώσεις ή είχαν αναβάλει τα πράσινα μέτρα.
Τα οικολογικά καθεστώτα, κίνητρα για τους γεωργούς ώστε να λάβουν περιβαλλοντικά μέτρα στην πράξη, «αποτελούσαν ως επί το πλείστον συνέχιση των υφιστάμενων πρακτικών πράσινης γεωργίας», έδειξαν οι έλεγχοι που πραγματοποιήθηκαν στην Ιρλανδία και τη Γαλλία. Σε άλλες χώρες, όπως η Ισπανία και η Πολωνία, δεν υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία για την αξιολόγηση της συνολικής αλλαγής.
Τα κράτη μέλη ζητούν περαιτέρω ευελιξία για τη μείωση του διοικητικού φόρτου της εφαρμογής της ΚΓΠ εν γένει. Κατά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Αγροτικής Ανάπτυξης στις 23 Σεπτεμβρίου, οι υπουργοί της ΕΕ ζήτησαν από την Επιτροπή να θεωρήσει το 2023 και το 2024 ως «περίοδο εκμάθησης», για ορισμένους δείκτες επιδόσεων, ώστε να μην τιμωρούνται τα κράτη μέλη που κάνουν λάθη στις υποχρεωτικές ετήσιες εκθέσεις επιδόσεων, οι οποίες πρέπει να υποβληθούν έως τις 15 Φεβρουαρίου 2025.
Ενίσχυση του πλαισίου παρακολούθησης
Οι ελεγκτές συνέστησαν στην Επιτροπή να ενισχύσει το μελλοντικό πλαίσιο παρακολούθησης της ΚΓΠ όσον αφορά τις κλιματικές και περιβαλλοντικές επιδόσεις. Για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όμως, αυτό αφορά νομικές διατάξεις που θα αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στη μελλοντική ΚΓΠ, μετά το 2027.
Το εκτελεστικό όργανο δήλωσε ότι δεσμεύεται ωστόσο να προωθήσει την ανταλλαγή «πράσινων» καλών πρακτικών στα σχέδια μεταξύ των κρατών μελών, όσον αφορά το κλίμα και το περιβάλλον.
«Μια νέα μελέτη που χρηματοδοτείται από την Επιτροπή θα αξιολογήσει τις βέλτιστες πρακτικές όσον αφορά τις πράσινες στρατηγικές» στα εθνικά σχέδια, εξηγεί στην απάντησή της στην έκθεση των ελεγκτών.