Το δικαίωμα σε επαρκή τροφή κατοχυρώνεται ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα στο δεύτερο στόχο βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ
Η επισιτιστική ανασφάλεια παραμένει ένα πιεστικό ζήτημα παγκοσμίως, επηρεάζοντας εκατομμύρια ανθρώπους που δεν έχουν αξιόπιστη πρόσβαση σε επαρκή και θρεπτικά τρόφιμα. Μπροστά σε αυτή την πρόκληση, έχουν υιοθετηθεί διάφορες στρατηγικές για την ενίσχυση των επισιτιστικών συστημάτων, την προώθηση της βιώσιμης γεωργίας και τη βελτίωση της πρόσβασης σε τρόφιμα. Μια κρίσιμη οδός που κερδίζει έδαφος είναι η πιστοποίηση.
Με την καθιέρωση προτύπων και τη διασφάλιση της συμμόρφωσης, η πιστοποίηση μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της επισιτιστικής ανασφάλειας σε παγκόσμια κλίμακα.
Το δικαίωμα σε επαρκή τροφή κατοχυρώνεται ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα στο δεύτερο στόχο βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ που καλύπτει την πείνα. Θεωρείται θεμελιώδες επειδή η επισιτιστική ασφάλεια συνδέεται στενά με την εκπλήρωση άλλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η έλλειψή της μπορεί να προκαλέσει παραβιάσεις όπως η παιδική και αναγκαστική εργασία, η ανισότητα των φύλων και οι διακρίσεις.
Επί του παρόντος, περίπου 733 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε επαρκείς θερμίδες και 2,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα για μια υγιεινή διατροφή, σύμφωνα με τον φετινό Παγκόσμιο Δείκτη Πείνας. Ο αριθμός αυτός έχει αλλάξει ελάχιστα από το 2016. Κατά ειρωνικό τρόπο, οι άνθρωποι που εργάζονται στη γεωργία στον αναπτυσσόμενο κόσμο και παράγουν τρόφιμα για την παγκόσμια αγορά είναι από τους πιο πιθανούς να αντιμετωπίσουν την πείνα.
Αξιολόγηση από το αγρόκτημα στο πιρούνι
Η πιστοποίηση, η οποία περιλαμβάνει μια ποικιλία διαδικασιών κατά τις οποίες τα προϊόντα, οι υπηρεσίες ή τα συστήματα αξιολογούνται βάσει καθορισμένων κριτηρίων, θα μπορούσε να συμβάλει στη βελτίωση αυτής της κατάστασης. Όσον αφορά τα τρόφιμα, ιστορικά χρησιμοποιείται κυρίως για τη διασφάλιση της ασφάλειας και της ποιότητας των τροφίμων.
Πιστοποιήσεις όπως το HACCP (Hazard Analysis Critical Control Points) και το ISO 22000 θέτουν αυστηρά πρότυπα ασφάλειας που πρέπει να ακολουθούν οι παραγωγοί τροφίμων. Ως αποτέλεσμα, οι καταναλωτές μπορούν να εμπιστεύονται ότι τα πιστοποιημένα προϊόντα είναι ασφαλή για κατανάλωση, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό σε περιοχές όπου οι τροφιμογενείς ασθένειες είναι διαδεδομένες. Τι θα γινόταν αν η ίδια λογική εφαρμοζόταν για την πρόληψη των επιπτώσεων που επηρεάζουν την ασφάλεια των τροφίμων;
Το 2017, αναπτύχθηκε ένα πρότυπο ασφάλειας τροφίμων (FSS) από τη ΜΚΟ Deutsche Welthungerhilfe και τη Meo Carbon Solutions, με χρηματοδότηση του γερμανικού ομοσπονδιακού υπουργείου τροφίμων και γεωργίας. Βασισμένο στις Εθελοντικές Κατευθυντήριες Γραμμές για το Δικαίωμα στην Τροφή που έχει θέσει ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) αποτελείται από κριτήρια και αρχές για την αξιολόγηση της κατάστασης της επισιτιστικής ασφάλειας σε επίπεδο γεωργικής παραγωγής.
Οικολογικοί έλεγχοι
Οι φορείς αξιολόγησης μπορούν να χρησιμοποιούν το ΣΕΣ για τη διενέργεια ελέγχων. Η Lisa Marie Pyka, Project Manager Human Rights της Meo Carbon Solutions, δήλωσε στη Euractiv ότι το FSS μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως προσθήκη σε μια κύρια πιστοποίηση που εξετάζει επίσης οικολογικά και περιβαλλοντικά στοιχεία.
«Καθώς το δικαίωμα στην τροφή είναι ένα οριζόντιο ανθρώπινο δικαίωμα, το FSS καλύπτει πολλά άλλα ανθρώπινα δικαιώματα και, ως εκ τούτου, είναι ένα κατάλληλο εργαλείο για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση της δέουσας επιμέλειας για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη γεωργική παραγωγή», λέει η ίδια.
«Αυτό περιλαμβάνει εθελοντικές δραστηριότητες δέουσας επιμέλειας καθώς και νομικές υποχρεώσεις όπως η επίδειξη του καθήκοντος φροντίδας τους». Προσθέτει ότι το FSS είναι κατάλληλο για όλα τα γεωργικά προϊόντα και τα μεγέθη παραγωγής, από τη γεωργία μικρής κλίμακας έως τις φυτείες.
Νομικές υποχρεώσεις
Όλο και περισσότερο, αυτή η γνώση σχετικά με το υπόβαθρο από το αγρόκτημα στο πιρούνι των τροφίμων και άλλων έργων δεν είναι απλώς ένα «ωραίο να έχεις», αλλά μια νομική απαίτηση. «Τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη ψηφίζονται όλο και περισσότερες νομοθεσίες που θεσπίζουν υποχρεωτική δέουσα επιμέλεια για τις μεγάλες κυρίως εταιρείες», δήλωσε ο Pyka.
«Σε αυτές περιλαμβάνονται ο γαλλικός νόμος για την υποχρέωση επαγρύπνησης των μητρικών και εξωτερικών εταιρειών που εγκρίθηκε το 2017 και εφαρμόζεται έκτοτε, ο γερμανικός νόμος για την εφοδιαστική αλυσίδα που εγκρίθηκε το 2021 και εφαρμόζεται από το 2023, καθώς και η οδηγία της ΕΕ για τη δέουσα επιμέλεια της εταιρικής βιωσιμότητας (CSDDD) που εγκρίθηκε το 2024 και θα τεθεί σε ισχύ το 2027 για την πρώτη ομάδα εταιρειών που επηρεάζονται».
«Ο κανονισμός της ΕΕ για την αποψίλωση των δασών που εγκρίθηκε το 2023, ο οποίος θα εφαρμοστεί από το τέλος του 2025, απαιτεί επίσης από τις εταιρείες να εφαρμόζουν τη δέουσα επιμέλεια για την εισαγωγή επτά τύπων εμπορευμάτων στην αγορά της ΕΕ», προσθέτει.
Η οδηγία CSDDD της ΕΕ θα υποχρεώνει τις εταιρείες να μετριάζουν ή να αποφεύγουν τις αρνητικές επιπτώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα ή στο περιβάλλον μέσω της δέουσας επιμέλειας. Ισχύει τόσο για τις δικές τους επιχειρηματικές δραστηριότητες όσο και για τις δραστηριότητες των θυγατρικών και των εταίρων τους.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν προθεσμία μέχρι τον Ιούλιο του 2026 για να τη μεταφέρουν στο εθνικό τους δίκαιο και στη συνέχεια θα εφαρμοστεί στις εταιρείες σε τρία στάδια μέχρι το 2029, ξεκινώντας με νομική συμμόρφωση από το 2027 για τις εταιρείες της ΕΕ με περισσότερους από 5.000 εργαζόμενους και συνολικό καθαρό ετήσιο κύκλο εργασιών άνω του 1,5 δισ. ευρώ.
Μέτρα μετριασμού
Οι εταιρείες που επηρεάζονται θα υποχρεούνται να κατανοούν την έκθεση τους σε κινδύνους για το περιβάλλον και τα ανθρώπινα δικαιώματα, να σχεδιάζουν μέτρα πρόληψης και μετριασμού για την αντιμετώπιση των εν λόγω κινδύνων, να διεξάγουν ουσιαστική συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών και να εγκαθιστούν μηχανισμούς καταγγελίας για όσους επηρεάζονται, και να παρακολουθούν και να υποβάλλουν ετήσια έκθεση σχετικά με τους εντοπισμένους κινδύνους και τα μέτρα βελτίωσης.
Οι κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσης εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες, όπως η φύση, η σοβαρότητα και η διάρκεια της παράβασης, οι πιθανές προηγούμενες παραβάσεις και τα διορθωτικά μέτρα που έλαβε η εταιρεία.
Οι κυρώσεις μπορεί να περιλαμβάνουν την απομάκρυνση των προϊόντων μιας εταιρείας από την αγορά και πρόστιμα.
Με όλα αυτά τα διάφορα νομοθετήματα σε διαφορετικές δικαιοδοσίες, οι συγκεκριμένες υποχρεώσεις μιας εταιρείας μπορεί να εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες. Η Pyka εξήγησε ότι μπορεί να είναι: - Οι υποχρεώσεις που πρέπει να αναληφθούν από την Επιτροπή είναι οι εξής: «Σε ποια αλυσίδα εφοδιασμού και σε ποια συναφή προϊόντα εμπλέκεται η εταιρεία;Ποιο είναι το ετήσιο κέρδος και ο αριθμός των εργαζομένων; Σε ποιες χώρες δραστηριοποιείται η εταιρεία;Αυτό σημαίνει ότι οι ισχύοντες ευρωπαϊκοί και εθνικοί κανονισμοί δεν έχουν όλοι το ίδιο πεδίο εφαρμογής.Μια εταιρεία πρέπει να παρακολουθεί τους κανονισμούς σε ποιο πεδίο εφαρμογής εμπίπτει».
Κίνδυνος φήμης
Ωστόσο, ο Pyka λέει ότι, ανεξάρτητα από τις νομικές υποχρεώσεις, οι εταιρείες θα πρέπει ήδη να έχουν αρχίσει να αναζητούν λύσεις πιστοποίησης για να διασφαλίσουν την ορθή πρακτική.Οι άγνωστες πρακτικές που επηρεάζουν την ασφάλεια των τροφίμων, μόλις αποκαλυφθούν, θα μπορούσαν να προκαλέσουν σημαντική ζημία στη φήμη.
«Όλες οι εταιρείες έχουν την ευθύνη να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα στις οικονομικές τους δραστηριότητες, καθώς είναι σημαντικοί παράγοντες της κοινωνίας και οι ενέργειές τους θα επηρεάσουν τις μελλοντικές γενιές», λέει.
«Η πιστοποίηση μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο για την ενίσχυση των υποχρεώσεων δέουσας επιμέλειας μιας εταιρείας όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τι θα γινόταν αν η ίδια λογική εφαρμοζόταν για την πρόληψη των επιπτώσεων που επηρεάζουν την ασφάλεια των τροφίμων;
Το 2017, αναπτύχθηκε ένα πρότυπο ασφάλειας τροφίμων (FSS) από τη ΜΚΟ Deutsche Welthungerhilfe και τη Meo Carbon Solutions, με χρηματοδότηση του γερμανικού ομοσπονδιακού υπουργείου τροφίμων και γεωργίας.Βασισμένο στις Εθελοντικές Κατευθυντήριες Γραμμές για το Δικαίωμα στην Τροφή που έχει θέσει ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) αποτελείται από κριτήρια και αρχές για την αξιολόγηση της κατάστασης της επισιτιστικής ασφάλειας σε επίπεδο γεωργικής παραγωγής.
Στον παγκόσμιο αγώνα κατά της επισιτιστικής ανασφάλειας, η πιστοποίηση θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ένα ισχυρό εργαλείο για τη διασφάλιση της ασφάλειας των τροφίμων, την προώθηση βιώσιμων πρακτικών και την ενδυνάμωση των κοινοτήτων. Ωστόσο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι ενδιαφερόμενοι φορείς και οι καταναλωτές θα πρέπει να συνεργαστούν για να επεκτείνουν την εμβέλεια και την αποτελεσματικότητα των πρακτικών πιστοποίησης, συνεργαζόμενοι τελικά για τη δημιουργία ενός κόσμου όπου όλοι θα έχουν αξιόπιστη πρόσβαση σε ασφαλή και θρεπτικά τρόφιμα.
Πηγή: euractiv.com