Λίγοι οργανισμοί προκαλούν τόσο έντονα συναισθήματα όσο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ειδικά εάν αναλογιστεί κανείς ότι ελάχιστοι από όσους το μισούν γνωρίζουν ακριβώς τη δράση και το σκοπό του. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2007 έβγαλε το ΔΝΤ από την αφάνεια και το όνειδος προηγούμενων φιάσκων, ενώ η δημοσιονομική του εξασφάλισε αναβαθμισμένο διεθνή ρόλο.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ιδρύθηκε το 1944, όταν εκπρόσωποι 45 χωρών από όλο τον κόσμο συναντήθηκαν στο Bretton Woods για να θέσουν τις βάσεις μιας νέας οικονομικής τάξης, ελπίζοντας να αποτρέψουν την επανάληψη μιας κρίσης τόσο σοβαρής όσο εκείνη της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του ‘30. Στόχος του ΔΝΤ είναι να προ- ωθήσει τη νομισματική συνεργασία σε διεθνές επίπεδο, να διευκολύνει την ισορροπημένη ανάπτυξη και το παγκόσμιο εμπόριο, να διασφαλίσει τη σταθερότητα των ισοτιμιών και να παράσχει πόρους στα μέλη του που αντιμετωπίζουν προβλήματα με το ισοζύγιο πληρωμών.
Στην πράξη, όμως, η δράση του Ταμείου έχει προκαλέσει σοβαρότατες επικρίσεις. Με έδρα την Ουάσιγκτον και δομή που δίνει στις οικονομικά ισχυρότερες χώρες μεγαλύτερη επιρροή στις αποφάσεις του, το ΔΝΤ κατηγορείται ότι επιβάλλει τα συμφέροντα του Λευκού Οίκου και των δυτικών επιχειρηματικών κολοσσών ανά τον πλανήτη. Επιπλέον, πολυάριθμες μελέτες αποδεικνύουν ότι η εμπλοκή του Ταμείου στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου συνοδεύτηκε στις περισσότερες περιπτώσεις από δραματική αύξηση της φτώχειας και των ασθενειών.
Έχει βέβαια ο οργανισμός αυτός και το δικό του Βατερλό, που ήρθε με την εμπλοκή του στην Αργεντινή. Από το 1999 έως το 2001 η χώρα συνήψε μια σειρά από συμφωνίες «διάσωσης» με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. Κατά προσφιλή του τακτική το Ταμείο επέβαλε μέτρα λιτότητας, όπως περικοπή των δημοσίων δαπανών και αύξηση των φόρων, που κλιμάκωσαν την κρίση και τον πανικό. «Σαν τους γιατρούς του Μεσαίωνα που επέμεναν να προκαλούν αιμορραγία στους ασθενείς τους και επαναλάμβαναν τη διαδικασία αυτή, όταν η απώλεια αίματος επιδείνωνε την κατάστασή τους, οι αξιωματούχοι του ΔΝΤ διέταξαν λιτότητα και περισσότερη λιτότητα, μέχρι το τέλος», έγραφε το 2002 ο Νομπελίστας οικονομολόγος Paul Krugman.
Οι εσφαλμένοι χειρισμοί έφεραν στην Αργεντινή βαθιά και παρατεταμένη ύφεση, την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος, μαζικές πτωχεύσεις, απογείωση της ανεργίας και, τελικά, τη χρεοκοπία. Αυτό θεωρείται το μεγαλύτερο φιάσκο του ΔΝΤ· αλλά δεν είναι το μοναδικό. Οι αναλύσεις που σε τακτά χρονικά διαστήματα δημοσιεύει ο οργανισμός είναι γνωστές για τις κοινοτοπίες και συχνά για την αστοχία τους. Προς τα τέλη του 2007 το Ταμείο παρείχε ψήφο εμπιστοσύνης στην οικονομική πολιτική της ιρλανδικής κυβέρνησης και προέβλεπε διατηρήσιμη ανάπτυξη για μια χώρα, που τελικά αποδείχτηκε το πρώτο κομμάτι του ντόμινο στην κρίση που σήμερα πλήττει την περιφέρεια της Ευρωζώνης.
Θέλοντας να δείξει ότι έχει διδαχτεί από τα λάθη του παρελθόντος, ο οργανισμός ανέλαβε κεντρικό ρόλο στη διεθνή προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κρίσης του 2008. Με τα δάνεια που χορήγησε σε χώρες της αναδυόμενης Ευρώπης, επιχείρησε να δημιουργήσει ανάχωμα απέναντι στο ντόμινο που απειλούσε την περιοχή με μια νέα ασιατική κρίση. Όμως, παρά τις διαβεβαιώσεις για το αντίθετο, οι αξιωματούχοι από την Ουάσιγκτον κατέφτασαν και πάλι στις χώρες αυτές με τη γνωστή συνταγή λιτότητας στις βαλίτσες τους. Το σχέδιο πέτυχε στην περίπτωση της Ουγγαρίας, η οποία ανέκτησε την εμπιστοσύνη των διεθνών αγορών. Αλλά δεν είχε τα ίδια αποτελέσματα στη Ρουμανία, μια χώρα που βυθίστηκε στην πολιτική κρίση εξαιτίας των σκληρών όρων που έθεσε το ΔΝΤ για τη χρηματοδότησή της.
Και οι αποτυχίες του ΔΝΤ δεν σταματούν εδώ. Η ανάμειξή του στην Ελλάδα έχει ως αποτέλεσμα την εμβάθυνση της ύφεσης και το στραγγαλισμό του κοινωνικού κράτος. Φυσικά η ίδια συνταγή εφαρμόζεται και στην Πορτογαλία, με τα γνωστά αποτελέσματα. Μόνο στην Ιρλανδία δούλεψε το μοντέλο του ΔΝΤ και αυτό διότι ο πρόβλημα της χώρας ήταν κατά βάση τραπεζικό και όχι δημοσιονομικό.
Οι κατηγορίες και τα «μαχαιρώματα»
Πάντως οι αποτυχημένες πρακτικές έχουν προκαλέσει εσωτερικές τριβές στο εσωτερικό του Ταμείου. Λίγες ημέρες πριν ένα υψηλόβαθμο στέλεχος του ΔΝΤ, ο Πίτερ Ντόιλ, παραιτήθηκε κατηγορώντας το Ταμείο για «ανικανότητα»... αλλά και για «καταστροφικούς διορισμούς» των επικεφαλής του Ταμείου, συμπεριλαμβανόμενου και αυτού της Κριστίν Λαγκάρντ. Οι κατηγορίες του υψηλόβαθμου οικονομολόγου ο οποίος δεν δίστασε να δηλώσει την ντροπή του που δούλεψε στο ΔΝΤ επί 20 χρόνια, είναι πολύ σημαντικές καθώς κάνουν λόγο για ανικανότητα του διεθνούς οργανισμού της Ουάσιγκτον στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης εφόσον καθυστέρησε πολύ να προειδοποιήσει έγκαιρα.
Υπεύθυνος μάλιστα του ευρωπαϊκού τμήματος του ΔΝΤ, που χειρίζεται τα προγράμματα διάσωσης της Ελλάδας της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας, ο Ντοίλ ανέφερε στην επιστολή παραίτησης του ότι η καθυστέρηση του ΔΝΤ να προειδοποιήσει για το επείγον της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης είναι «αποτυχία πρώτης γραμμής». Ο Ντόιλ αναφέρεται επικριτικά και στην διαδικασία επιλογής των επικεφαλείς του Ταμείου, παλαιό σημείο τριβής μεταξύ Δύσης-που εθιμοτυπικά ορίζει τον Γενικό Διευθυντή- και άλλων κρατών-μελών, λέγοντας ότι οι επιλογές διευθυντών δείχνουν ότι οι αποτυχίες στην εποπτεία της κρίσης γίνονται ολοένα και χειρότερες. Αξιοσημείωτο είναι πάντως ότι η παραίτηση ενός κορυφαίου οικονομολόγου του ΔΝΤ, υπεύθυνου για την Ευρώπη όπου μαίνεται η χειρότερη κρίση εδώ και δεκαετίες, ο οποίος καταδικάζει αποτυχίες και ανικανότητες του διεθνούς θεσμού που εξουσιάζει σήμερα ευρωπαϊκές χώρες, αποσιωπήθηκε.
Αίσθηση προκάλεσαν και οι δηλώσεις του κ. Παναγιώτη Ρουμελιώτη, πρώην εκπροσώπου της Ελλάδος στο ΔΝΤ και σήμερα μη εκτελεστικού αντιπροέδρου στην Τράπεζα Πειραιώς. Ο κ. Ρουμελιώτης ανέφερε ούτε λίγο ούτε πολύ ότι το ΔΝΤ γνώρισε εξ αρχής ότι το πρόγραμμα στην Ελλάδα δεν θα πετύχαινε. «Γνωρίζαμε στο Ταμείο από την αρχή πως αυτό το πρόγραμμα ήταν αδύνατο να εφαρμοσθεί, καθώς δεν είχαμε ούτε ένα επιτυχές παράδειγμα», επεσήγμανε ο κ. Ρουμελιώτης. Πιο απλά πάρθηκαν μέτρα και η ελληνική κοινωνία βυθίστηκε σε βαθιά ύφεση δίχως αποτέλεσμα. Η συνταγή ήταν καταδικασμένη εξ αρχής να αποτύχει. Παράλληλα ο κ. Ρουμελιώτης επισημαίνει ότι καθώς η Ελλάδα είναι στην Ευρωζώνη, δεν μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμα της για να βοηθήσει να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της όπως ενθαρρύνονται να κάνουν άλλες χώρες που εντάσσονται σε προγράμματα του ΔΝΤ. Την ίδια ώρα σημείωσε ότι η τρόικα υποτίμησε τις αρνητικές επιδράσεις που θα είχε το φάρμακο της στην ελληνική οικονομία, ενώ καταρρίπτει και τους συνήθεις χαρακτηρισμούς που διατυπώνουν τα στελέχη της τρόικας, περί καθυστέρησης εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Πηγη sokleous10