Tο θαυμαστό αλλά απειλούμενο ευρωπαϊκό χέλι κολυμπά ως τη θάλασσα των Σαργασσών στ’ ανοιχτά της Φλόριντα των Ηνωμένων Πολιτειών αναπαράγεται και πεθαίνει. Τα μικρά χέλια γυρίζουν με «πυξίδα» πίσω στις λιμνοθάλασσες και τα ποτάμια, που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν οι γονείς κι οι παππούδες τους, για ν΄ ακολουθήσουν στην πορεία το αντίστροφο ακριβώς δρομολόγιο.
Αν και στην πατρίδα μας σε ελάχιστες περιοχές είναι εκλεκτός μεζές (π.χ. Γιάννενα, Μεσολόγγι) το ευρωπαϊκό χέλι (Anguilla Anguilla) απειλείται κυρίως από τα τεχνικά έργα κι από εχθρούς που συναντά στο δρόμο του.
Παρότι στην Ελλάδα είναι περιορισμένη η αγορά, λόγω του σχήματός του και σε ορισμένες περιοχές θεωρείται εκλεκτός μεζές (Νησάκι Ιωαννίνων, Μεσολόγγι κ.ά.). Οι Μεσολογγίτες συνηθίζουν να τα τρώνε βραστά ή ψητά, στη σούβλα ή στο φούρνο και σπανιότερα να τα παστώνουν, ενώ ένα μεγάλο μέρος της ντόπιας παραγωγής εξάγεται στην Ιταλία.
Το χέλι αποτελεί εξαιρετικό έδεσμα και γι΄ άλλες κουζίνες της Ευρώπης. Σήμερα τα χέλια μεταφέρονται στις μονάδες μεταποίησης εντός εκτροφείων και πωλούνται νωπά ή επεξεργασμένα (καπνιστά, μαριναρισμένα, μαγειρεμένα, φιλέτα, κονσερβοποιημένα, κατεψυγμένα).
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να κινδυνεύει και να έχει ενταχθεί στον Κατάλογο της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης και των Φυσικών Πόρων, δηλαδή στην λεγόμενη Κόκκινη Βίβλο, δηλαδή στον κατάλογο των ειδών, που απειλούνται υπό εξαφάνιση.
Το ευρωπαϊκό χέλι δεν αντέχει στην αιχμαλωσία
Το κυριότερο πρόβλημα είναι ότι το χέλι δεν αναπαράγεται σε συνθήκες αιχμαλωσίας. Οι καλλιεργητές χελιών βασίζονται στην αιχμαλώτιση νεαρών χελιών που αναπτύσσονται σε εντατική εκτροφή, με τη χρήση συστημάτων ανακυκλοφορίας νερού, ιδίως στις Κάτω Χώρες, τη Δανία και την Ιταλία. Οι γείτονές μας από την Ιταλία, από χρόνια ασκούνται στην ιχθυοκαλλιέργεια χελιού μέσα σε λιμνοθάλασσες.
Ήδη από το Σεπτέμβριο του 2007, που δημοσιεύτηκε ο Κανονισμός στην Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρακολουθούνται συστηματικά τα ιχθυοαποθέματα χελιού ενώ υπάρχουν και περιορισμοί για τους ψαράδες. Η αρχή έγινε στις 19 Ιουλίου 2004, όταν η Ε.Ε. υιοθέτησε το σχέδιο για την ανάπτυξη κοινοτικού σχεδίου δράσης, αναγνωρίζοντας πως το ευρωπαϊκό χέλι που κινδυνεύει.
Στις 15 Νοεμβρίου 2005 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε σχετικό ψήφισμα και ζήτησε πρόταση κανονισμού για την προστασία των ευρωπαϊκών αποθεμάτων χελιού.
Σήμερα είναι σε ισχύ ο Κανονισμός Υπ΄αριθμόν 1100/2007 του Συμβουλίου της 18ης Σεπτεμβρίου 2007 για τη θέσπιση μέτρων προστασίας του αποθέματος του ευρωπαϊκού χελιού.
Βάσει των κοινοτικών κανονισμών τα κράτη μέλη οφείλουν να εκπονούν προγράμματα για την προστασία των χελιών σε λίμνες, ποτάμια και λιμνοθάλασσες και κατά περίπτωση και στις θάλασσες. Ο κανονισμός αφορά ακόμη και στα διεθνή ύδατα εφόσον είναι χώροι που το χέλι μπορεί να βρει τροφή (π.χ. Εύξεινος Πόντος).
Τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αφορούν σε:
- Μείωση της εμπορικής αλιευτικής δραστηριότητας
- Περιορισμό της ερασιτεχνικής αλιείας
- Μέτρα εμπλουτισμού των αποθεμάτων
- Διαρθρωτικά μέτρα ώστε τα ποτάμια να καταστούν προσπελάσιμα
- Μεταφορά αργυρόχελων από εσωτερικά ύδατα (ποτάμια λίμνες) σε νερά που θα μπορούν να διαφεύγουν εύκολα προς τη Θάλασσα των Σαργασών.
- Καταπολέμηση ζωικών εχθρών του χελιού.
- Προσωρινή παύση λειτουργίας υδροηλεκτρικών μηχανοστρόβιλων.
- Μέτρα για την Υδατοκαλλιέργεια.
.Τα θηλυκά χέλια ζουν πιο πολύ από τα αρσενικά, από 9-18 χρόνια ενώ τα αρσενικά από 6-12 χρόνια.
.Η παραγωγή της ΕΕ το 2007, όταν τέθηκαν οι περιορισμοί, ήταν 8.164 τόνοι, δηλαδή 97% της παγκόσμιας παραγωγής, που μεταφραζόταν σε 73 εκατομμύρια ευρώ.