Η κωλοφωτιά ή αλλιώς πυγολαμπίδα (στην Αγγλική firefly) είναι έντομο κολεόπτερο που έχει την δυνατότητα να παράγει φως με βιολογικό τρόπο,το οποίο εκπέμπει από το πίσω μέρος της ουράς της. Παλιά έθιμα σχετίζουν την πυγολαμπίδα με το Πάσχα και κυρίως με το καλοκαίρι.
Οι πυγολαμπίδες κάνουν την εμφάνιση τους τα βράδια και δημιουργούν με τον φωτισμό τους ένα εξαιρετικό θέαμα σε όσους έχουν την τύχη να τις παρακολουθήσουν. Υπάρχουν πολλά είδη πυγολαμπίδων. Η περίοδος αιχμής της εμφάνισής τους είναι οι βραδιές του Mαϊου και Ιουνίου.
Πολλά είναι τα βιβλία που έχουν γραφτεί για τις πυγολαμπίδες εξηγώντας το σκοπό, την ανατομία και την πορεία του συγκεκριμένου εντόμου στο πέρασμα των χρόνων.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο τρόπος με τον οποίο αμύνεται μια πυγολαμπίδα. Οι αναλαμπές τη νύχτα την καθιστούν ευάλωτη στον εχθρό. Όταν επιτεθεί ένα αρπακτικό, μερικές πυγολαμπίδες αποβάλουν μερικές σταγόνες αίματος σε μια διαδικασία που λέγεται "αντανακλαστική αιμορραγία". Το αίμα περιέχει ένα χημικό το οποίο είναι αηδιαστικό και τοξικό για αρκετά αρπακτικά...
Από αυτό που εμείς βλέπουμε σε μια πυγολαμπίδα, μόνο το 10% είναι φως , ενώ το υπόλοιπο 90% είναι θερμότητα.
Σημαντική διαδικασία, επίσης ενδιαφέρουσα, είναι και η αναπαραγωγή τους. Κάθε ένα ενήλικο θηλυκό έχει μια έντονη ζωή μερικών εβδομάδων από τότε που θα ζευγαρώσει έως τη στιγμή που θα πεθαίνει. Τα αυγά, μετά από μερικές εβδομάδες εκκολάπτονται και παραμένουν ως προνύμφες για ένα ή δυο καλοκαίρια επιπλέον. Ως προνύμφες, άλλες τρυπώνουν στο χώμα και άλλες σε φλοιούς δένδρων περιμένοντας την Άνοιξη να εμφανιστούν. Τρέφονται με μικρά σαλιγκάρια, αφού πρώτα τα παραλύσουν και στη συνέχεια τα πιπιλίσουν, αφήνοντάς τα στο τέλος άδεια.
Επιστήμονες από όλο τον κόσμο, μελετούν την διαδικασία συντονισμού των πυγολαμπίδων, καθώς ανάλογα με το τι φως εκπέμπει η μία, ανάλογα λειτουργεί μια άλλη. Διαφορετικό χρώμα, διαφορετικός χρόνος που αναβοσβήνει το φως, αλλά συγχρόνως όλα αυτά γίνονται άψογα οργανωμένα, είτε για άμυνα, είτε για εσωτερική λειτουργία που βοηθάει τις πυγολαμπίδες να ζουν, να τρέφονται, να αναπαράγονται...
Οπως εξηγούν οι επιστήμονες, οι πυγολαμπίδες περιέχουν μια χημική ουσία στην κοιλιά τους, που ονομάζεται λουσιφερίνη και όταν αυτή ενωθεί με το οξυγόνο και με ένα ένζυμο που ονομάζεται λουσιφεράση, η επακόλουθη χημική αντίδραση κάνει την κοιλιά τους φωτεινή.
Το συγκεκριμένο είδος «φωτός» ονομάζεται «βιοφωτισμός» και χαρακτηρίζει ένα χημικό φως το οποίο παράγεται από την χημική αντίδραση μέσα σε ένα ζωντανό οργανισμό.
Για πιο λόγο λάμπουν όμως οι πυγολαμπίδες; Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι σε πρώτη φάση είναι ένας τρόπος να προσελκύσουν το άλλο φύλο. Ωστόσο είναι λίγο πιο περίπλοκο από αυτό: Υπάρχουν περισσότερα από 2.000 καταγεγραμμένα είδη πυγολαμπίδας κι έτσι προκειμένου να ξεχωρίζουν μεταξύ τους εκπέμπουν διαφορετικό φωτισμό. Η αρσενική πυγολαμπίδα θα φωτίσει την κοιλιά της σε ένα συγκεκριμένο μήκος κύματος, και όταν η θηλυκή πυγολαμπίδα βλέπει ένα αρσενικό του είδους της «απαντάει» ανάβοντας και την δική της κοιλιά.
Ο άλλος λόγος για τον οποίο λάμπουν πυγολαμπίδες ωστόσο είναι λιγότερο ρομαντικός: για να προσελκύουν την λεία τους. Καθότι επιδίδονται συχνά σε κανιβαλισμό, μερικά θηλυκά λάμπουν για να δελεάσουν το αρσενικό και στη συνέχεια να το φανε!
Τέλος ο τελικός λόγος που πυγολαμπίδες λάμπουν είναι για να αποτρέψουν τα αρπακτικά ζώα. Καθότι είναι γεμάτες με πιθανώς επιβλαβείς χημικές ουσίες, ανάβοντας την κοιλιά τους ουσιαστικά τις επιδεικνύουν, κόβοντας την όρεξη σε κάθε επίδοξο θηρευτή.