Φταίει η Πράσινη Συμφωνία;

Του Θανάση Πετρόπουλου

Γραμματέας Τομέα Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων

ΠΑΣΟΚ Κίνημα Αλλαγής

Φταίει η Πράσινη Συμφωνία; Σαφώς ΌΧΙ. Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και απειλεί ανθρώπους, καλλιέργειες και εκτροφές. Αναμφίβολα η Ευρωπαϊκή γεωργία πρέπει να αναλάβει μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος. Η ΝΕΑ ΚΑΠ προβλέπει την εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας, μιας επί πλέον πολιτικής που Ε.Ε. θέλει να υλοποιηθεί μειώνοντας των προϋπολογισμό της!!!

Η αύξηση του προϋπολογισμού της ΚΑΠ είναι μονόδρομος

Το 1992 και το 2000 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με δύο σημαντικές μεταρρυθμίσεις δημιούργησε το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων για τη χρηματοδότηση του 1ου Πυλώνα και αντίστοιχα για τη χρηματοδότηση του 2ου Πυλώνα το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης.

Σήμερα είναι επιβεβλημένη η δημιουργία ενός τρίτου ταμείου χρηματοδότησης της ΚΑΠ, του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Προσαρμογής στις Κλιματικές Μεταβολές.

Η Κοινή Αγροτική Πολιτική αποτελεί τη μοναδική κοινή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αφορά 10εκατομμύρια αγρότες και η εφαρμογή της επηρεάζει τη ζωή147 εκατομμύριων Ευρωπαίων πολιτών που ζουν σε αγροτικές περιοχές. Παρέχει οικονομικά, ασφαλή και υψηλής ποιότητας τρόφιμα σε 447εκατομμύρια Ευρωπαίους πολίτες. Σήμερα λαμβάνει το ένα τρίτο του Ευρωπαϊκού Προϋπολογισμού, ενώ στα πρώτα χρόνια εφαρμογής της, απορροφούσε περισσότερο από το 90% του κοινοτικού προϋπολογισμού.

Η ιστορία της αρχίζει το 1962 όταν οι έξι ιδρυτικές χώρες έθεσαν τις βάσεις για την εφαρμογή της κοινής πολιτικής στον αγροτικό τομέα με στόχο την παραγωγή ασφαλών και σε επαρκή ποσότητα τροφίμων, τη διασφάλιση ενός ικανοποιητικού βιοτικού επιπέδου για τους αγρότες και τη δημιουργία δικτύου εφοδιασμού αγροτικών προϊόντων σε προσιτές τιμές στους καταναλωτές. Δημιουργήθηκε ως μηχανισμός παρέμβασης των τιμών των αγροτικών προϊόντων και στήριξης του εισοδήματος των αγροτών σύμφωνα με τις παραγόμενες ποσότητες.

Το 1980 η αγροτική παραγωγή δημιούργησε πλεονάσματα. Τα τρόφιμα πωλούνταν σε χαμηλότερες τιμές από το κόστος παραγωγής (φαινόμενο ντάμπιγκ). Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα για να προστατεύσει το Αγροτικό Εισόδημα και να διαχειριστεί την υπερπαραγωγή εισάγει το σύστημα των ποσοστώσεων. Η ποσόστωση όριζε την ποσότητα που μπορεί να παράγει ανά προϊόν ο κάθε αγρότης. Στην Ελλάδα είναι «η εποχή των χωματερών» και της δωρεάν διανομής τροφίμων σε σχολεία και ιδρύματα.

Το 1992 πραγματοποιείται η πρώτη ουσιαστική μεταρρύθμιση της ΚΑΠ με τη δημιουργία του 1^ου πυλώνα των άμεσων ενισχύσεων. Το κυρίαρχο πρόβλημα είναι η τεράστια εισοδηματική διαφορά των αγροτών σε σχέση με τους υπόλοιπους απασχολούμενους στην Ευρωπαϊκή Οικογένεια. Η στήριξη του γεωργικού εισοδήματος είναι το ζητούμενο.

Το 2000 ενόψει της διεύρυνσης της Ε.Ε., η «Ατζέντα 2000» δημιούργησε τον 2^ος Πυλώνα της ΚΑΠ, που αφορά παρεμβάσεις Αγροτικής Ανάπτυξης με τα δημοφιλή προγράμματα των Νέων Γεωργών, Σχεδίων Βελτίωσης, Μεταποίησης, Εγγειοβελτιωτικών έργων κλπ

Σήμερα, η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) σχεδιάστηκε θέτοντας τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας ως τις αρχές που διέπουν όλες τις επιμέρους πολιτικές της.

Η ΚΑΠ θέτει βραχυπρόθεσμα (2030) ως προτεραιότητα τη μείωση κατά 50% της χρήσης φυτοφαρμάκων, μείωση κατά 50% των πωλήσεων αντιβιοτικών για εκτρεφόμενα ζώα, μείωση των χημικών λιπασμάτων κατά τουλάχιστον 50%, κάλυψη του 25% της γεωργικής έκτασης με βιολογική καλλιέργεια, την αύξηση της γης για τη βιοποικιλότητα, συμπεριλαμβανομένης της γεωργικής έκτασης με χαρακτηριστικά τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας.

Το Μάιο του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε την πρόταση της για τη νέα προγραμματική περίοδο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Στην πορεία προέκυψαν κρίσεις και γεωπολιτικές ανακατατάξεις: COVID-19, η έξοδος του Ενωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε, ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή που ανέτρεψαν ισορροπίες στην παραγωγή και στη διακίνηση τροφίμων και θέτουν ως κυρίαρχη την ανάγκη προσαρμογής στα νέα δεδομένα.

Το τελικό κείμενο εγκρίθηκε το Δεκέμβριο του 2020.Ο εγκεκριμένος Κανονισμός (Ε.Ε). 2021/2116 σχετικά με τη χρηματοδότηση, παρακολούθηση και εφαρμογή της ΚΑΠ, μαζί με τους Εκτελεστικούς Κανονισμούς και κατά Εξουσιοδότηση Κανονισμούς που τον συνοδεύουν, αποτελούν τη ΝΕΑ ΚΑΠ.

Η σημαντική διαφορά της ΝΕΑ ΚΑΠ είναι στο σχεδιασμό της. Η Ε.Ε. θέτει του βασικούς στόχους πολιτικής. Μεταξύ αυτών είναι και οι αιρεσημότητες. Δηλαδή τις ελάχιστες υποχρεωτικές προϋποθέσεις υλοποίησης της. Τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν την ευθύνη στον σχεδιασμό του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου της (Σ.Σ.) ΚΑΠ. Αυτή είναι η σημαντικότερη καινοτομία της ΝΕΑ ΚΑΠ η οποία συνιστά ένα νέο μοντέλο υλοποίησης από την Ευρωκεντρική στην Εθνοκετρική διαχείριση της.

Άρα η ΚΑΠ που εφαρμόζεται στη χώρα μας, δηλαδή το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο της Ελλάδας, σχεδιάστηκε από την Κυβέρνηση και όχι από την Ε.Ε..

Συμπληρώθηκε ο πρώτος χρόνος εφαρμογής της ΝΕΑ ΚΑΠ με τους αγρότες των περισσοτέρων κρατών μελών στους δρόμους. Τα πρώτα συμπεράσματα που αβίαστα εξάγονται είναι τα ακόλουθα:

Παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει στην Ε.Ε. παραμένει η διαχρονική ανισότητα μεταξύ του αγροτικού εισοδήματος και των εισοδημάτων που προέρχονται από άλλες οικονομικές δραστηριότητες. Το αγροτικό εισόδημα είναι κάτω από το 46% του μέσου ευρωπαϊκού μισθού. Τα πρώτα στοιχεία της Eurostat για το 2023συγκλίνουν στη μείωση του γεωργικού εισοδήματος. Η πτώση των τιμών, ή αύξηση του κόστους παραγωγής και οι μειωμένες ενισχύσεις ,ροκανίζουν το αγροτικό εισόδημα.

Η ΝΕΑ ΚΑΠ έχει περισσότερο «τιμωρητικό» χαρακτήρα. Μοιάζει με τον ποινικό κώδικα της αγροτικής δραστηριότητας και όχι με το πλαίσιο ενίσχυσης τη αγροτικής παραγωγής.

Σε μια εποχή παγκόσμιων αναταραχών όπου η διατροφική επάρκεια είναι το ζητούμενο, η Ευρώπη επιλέγει ουσιαστικά με τις πολιτικές της, να μειώσει την αγροτική της παραγωγή.

Η Πράσινη Συμφωνία δεν εφαρμόζεται με δίκαιο τρόπο. Η οριζόντια εφαρμογή της σε όλα τα κράτη μέλη καταστρατηγεί την αρχή «ο ρυπάινων πληρώνει». Όλες οι χώρες δεν έχουν την ίδια συνεισφορά στις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Το οικολογικό αποτύπωμα της Ελληνικής γεωργίας και κτηνοτροφίας είναι πολύ μικρότερο από τις ενεργοβόρες καλλιέργειες και εκτροφές των Βόρειων Ευρωπαϊκών χωρών. Δεν μπορεί να μπαίνει στην ίδια ζυγαριά το ελληνικό πρόβατο με την γερμανική αγελάδα.

Οι πράσινες ενισχύσεις (πρασίνισμα) δόθηκαν πρώτη φορά στην προηγούμενη ΚΑΠ (2014-2020) με την προϋπόθεση ότι οι παραγωγοί αναλαμβάνουν τη δέσμευση εφαρμογής περιβαλλοντικών πρακτικών. Στη ΝΕΑ ΚΑΠ δεν αρκεί μόνο η δέσμευση για να εισπράξουν τις πράσινες ενισχύσεις – Οικολογικά σχήματα. Πρέπει να το πράξουν και να το αποδείξουν. Για να το αποδείξουν πρέπει πρώτα να επενδύσουν χρήματα σε πράσινες παρεμβάσεις που σε πολλές περιπτώσεις είναι περισσότερα από αυτά που θα εισπράξουν.

Παραμένει το διαχρονικό ζήτημα της δίκαιης κατανομής των ενισχύσεων. Το 20% των μεγαλύτερων εκμεταλλεύσεων της Ε.Ε. εισπράττουν το 80% των ενισχύσεων.

Τέλος, η απορρόφηση των αρχικά εγκεκριμένων πόρων, δεν είναι δεδομένη, θα εξαρτηθεί από τις επιδόσεις της κάθε χώρας.