Η συνολική αξία της ωκεάνιας οικονομίας εκτιμάται σε 1,3 τρισ. ευρώ. Η κλιματική αλλαγή, η φτώχεια και η επισιτιστική ασφάλεια είναι μερικές από τις παγκόσμιες προκλήσεις που μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά εφόσον οι ωκεανοί προστατεύονται καλύτερα και αποτελούν αντικείμενο βιώσιμης διαχείρισης.
Η Επιτροπή και η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση σήμερα, στην οποία προτείνονται μέτρα για ασφαλείς, προστατευμένους, καθαρούς ωκεανούς, που υπόκεινται σε βιώσιμη διαχείριση. Ως ισχυρός παγκόσμιος παράγων, η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσιάζει ένα θεματολόγιο για την καλύτερη διακυβέρνηση των ωκεανών, μέσω διεθνούς, διατομεακής προσέγγισης, βάσει κανόνων.
Η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας και Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Φεντερίκα Μογκερίνι δήλωσε σχετικά: «Με την παρούσα Κοινή Ανακοίνωση, επιβεβαιώνεται η δέσμευσή μας ότι θα είμαστε στην πρώτη γραμμή όσον αφορά την εφαρμογή του Θεματολογίου των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030, προς όφελος των πολιτών, τόσο στην ΕΕ, όσο και στον υπόλοιπο πλανήτη. Οι ωκεανοί μας απειλούνται από κρούσματα εγκληματικών πράξεων, πειρατείας και ένοπλων ληστειών. Οι απόπειρες προβολής αξιώσεων όσον αφορά τα χωρικά ύδατα ή ναυτικών απαιτήσεων επηρεάζουν την περιφερειακή σταθερότητα και την παγκόσμια οικονομία. Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όλα τα μέσα που διαθέτουμε για τη διαμόρφωση της διακυβέρνησης των ωκεανών και να μεριμνήσουμε ώστε να ενταχθεί στην εξωτερική δράση της ΕΕ. Αυτό αποτελεί επίσης συγκεκριμένο παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η παγκόσμια στρατηγική της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας αποδίδει καρπούς στην πράξη».
Ο Aντιπρόεδρος της Επιτροπής αρμόδιος για την απασχόληση, την ανάπτυξη και τις επενδύσεις, κ. Γίρκι Κάταϊνεν δήλωσε: «Οι ωκεανοί προσφέρουν πολλές δυνατότητες για τόνωση της ανάπτυξης, των θέσεων εργασίας και της καινοτομίας, ενώ ταυτόχρονα βρίσκονται στο επίκεντρο ορισμένων από τις πλέον πιεστικές παγκόσμιες προκλήσεις όπως είναι η κλιματική αλλαγή, τα θαλάσσια απορρίμματα και ο ολοένα αυξανόμενος παγκόσμιος πληθυσμός. Η παρούσα ανακοίνωση υπογραμμίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η ΕΕ ως υπέρμαχος της βιώσιμης ανάπτυξης, ως παγκόσμιος παράγοντας στο πλαίσιο της διακυβέρνησης των ωκεανών και ως χρήστης των ωκεάνιων πόρων.»
Ο Επίτροπος αρμόδιος για το Περιβάλλον, τη θαλάσσια πολιτική και την αλιεία, κ. Καρμένου Βέλα δήλωσε τα εξής: «Οι ωκεανοί καλύπτουν το 70% του πλανήτη. Ο κόσμος έχει συνειδητοποιήσει την ανάγκη να ληφθεί καλύτερη μέριμνα για τους ωκεανούς, πράγμα που μπορεί να επιτευχθεί μόνον μέσω της διεθνούς συνεργασίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΕ έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο για τη δημιουργία ισχυρού συστήματος διακυβέρνησης των ωκεανών παγκοσμίως. Ανακοινώνουμε σήμερα ένα θεματολόγιο που αποσκοπεί στη βελτίωση του τρόπου διαχείρισης των ωκεανών, στη μείωση της ανθρώπινης πίεσης στους ωκεανούς και στη μεγαλύτερη επένδυση στην επιστήμη. Τα εν λόγω μέτρα θα εξασφαλίσουν τη βιώσιμη χρησιμοποίηση των θαλάσσιων πόρων, ώστε να εξασφαλιστούν υγιή θαλάσσια οικοσυστήματα και ακμάζουσα ωκεάνια οικονομία».
Η σημερινή πρόταση προβλέπει 14 δέσμες δράσεων στους εξής 3 τομείς προτεραιότητας: 1) Βελτίωση του πλαισίου της διεθνούς διακυβέρνησης των ωκεανών 2) Μείωση της ανθρώπινης πίεσης που ασκείται στους ωκεανούς και στη δημιουργία των προϋποθέσεων για μια βιώσιμη γαλάζια οικονομία 3) Ενίσχυση της έρευνας και των δεδομένων για τους ωκεανούς σε διεθνές επίπεδο.
1. Βελτίωση του πλαισίου της διεθνούς διακυβέρνησης των ωκεανών:
Οι υφιστάμενοι κανόνες που αφορούν τους ωκεανούς πρέπει να αναπτυχθούν και να βελτιωθεί η εφαρμογή τους, ώστε να καλυφθούν π.χ. περιοχές πέραν της εθνικής δικαιοδοσίας ή να εφαρμοστούν διεθνώς συμφωνημένοι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης, όπως ο στόχος που αφορά τη δημιουργία προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών σε ποσοστό 10% έως το 2020. Η ΕΕ θα συνεργαστεί με τους διεθνείς της εταίρους για τη διασφάλιση της υλοποίησης των παραπάνω στόχων και τον Οκτώβριο του 2017 θα φιλοξενήσει τη διάσκεψη «Our Oceans» («οι Ωκεανοί μας») που θα της επιτρέψει να αναπτύξει περαιτέρω τις προαναφερόμενες δεσμεύσεις. Έως το 2018 η Επιτροπή θα χαράξει επίσης κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την εξερεύνηση και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων σε περιοχές υπό εθνική δικαιοδοσία.
Βάσει της Στρατηγικής για την ασφάλεια στη θάλασσα, η EE θα συνεργαστεί με χώρες εταίρους προκειμένου να μειωθούν οι απειλές και οι κίνδυνοι για την ασφάλεια στη θάλασσα, όπως είναι η πειρατεία, η εμπορία ανθρώπων, όπλων και ναρκωτικών, αξιοποιώντας πλήρως τις ικανότητες του νεοσυσταθέντος Οργανισμού Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (EMSA) και της Υπηρεσίας Ελέγχου της Αλιείας (ΕΥΕΑ). Επιπλέον, η ΕΕ είναι πλήρως προσηλωμένη στις αποστολές της στο πλαίσιο της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας και στις επιχειρήσεις της στη Μεσόγειο και στον Ινδικό Ωκεανό. Η EUNAVFOR Atalanta δραστηριοποιείται στην καταπολέμηση της πειρατείας στις ακτές της Σομαλίας, ενώ η επιχείρηση Sophia της EUNAVFOR MED αφορά στην εξάρθρωση των δικτύων λαθραίας διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων και έχει σώσει πάνω από 28.000 ζωές στη Νότια Κεντρική Μεσόγειο.
2. Μείωση της ανθρώπινης πίεσης που ασκείται στους ωκεανούς και δημιουργία των συνθηκών για μια βιώσιμη γαλάζια οικονομία:
Με τη θέση σε ισχύ της Συμφωνίας του Παρισιού, οι προσπάθειες της Επιτροπής θα στραφούν στην ενίσχυση των μέτρων που συνδέονται με τους ωκεανούς για την εφαρμογή των εθνικών και διεθνών δεσμεύσεών της, ξεκινώντας με την COP 22 η οποία θα πραγματοποιηθεί στο Μαρακές στις 12 Νοεμβρίου 2016. Δεδομένου ότι οι ωκεανοί απορροφούν το 25 % του CO2 που παράγεται, αποτελούν σημαντικό ρυθμιστή του κλίματος. Εάν δεν αναληφθεί δράση για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης των ωκεανών και της οξίνισης, υπάρχει κίνδυνος απορρύθμισης του κλίματος.
Η καταπολέμηση της παράνομης, λαθραίας και άναρχης αλιείας (ΠΛΑ) αποτελεί προτεραιότητα για την ΕΕ. Ποσοστό τουλάχιστον 15 % των αλιευμάτων παγκοσμίως, αξίας 8-19 δισ. ευρώ τον χρόνο, είναι προϊόν παράνομης αλιείας. Πρωτοστατώντας στην καταπολέμηση της ΠΛΑ αλιείας, η ΕΕ θα προωθήσει την ανάληψη πολυμερούς δράσης και θα ενισχύσει τον ρόλο της Ιντερπόλ στην καταπολέμησή της. Η Επιτροπή θα δρομολογήσει πιλοτικό πρόγραμμα με στόχο την παρακολούθηση της παράνομης αλιείας παγκοσμίως με τη χρήση δορυφορικών επικοινωνιών.
Τα θαλάσσια απορρίμματα αποτελούν άλλη μια σοβαρή απειλή για τους ωκεανούς μας. Στο πλαίσιο του «σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία», η ΕΕ θα προτείνει έως το 2017 στρατηγική για τις πλαστικές ύλες, η οποία θα συμβάλει στη μείωση των θαλάσσιων απορριμμάτων κατά τουλάχιστον 30 % έως το 2020.
Η Επιτροπή θα δρομολογήσει τη χάραξη διεθνών κατευθυντήριων γραμμών για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό έως το 2025 και θα συμβάλει στην επέκταση των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών παγκοσμίως με χρηματοδότηση στο πλαίσιο των προγραμμάτων «Ορίζων 2020» και LIFE.
3. Ενίσχυση της έρευνας και των δεδομένων για τους ωκεανούς σε διεθνές επίπεδο:
Υπολογίζεται ότι το 90% του θαλάσσιου βυθού παραμένει αχαρτογράφητο. Ποσοστό λιγότερο του 3% χρησιμοποιείται για την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας. Η μεγαλύτερη κατανόηση και οι άρτιες επιστημονικές γνώσεις είναι απαραίτητα στοιχεία για τη βιώσιμη διαχείριση των ωκεάνιων πόρων και για τη μείωση που ασκείται λόγω της ανθρώπινης πίεσης. Το «Blue Data Network», το δίκτυο θαλάσσιων παρατηρήσεων και δεδομένων της ΕΕ, παρέχει δεδομένα από περισσότερους από 100 θαλάσσιους οργανισμούς έρευνας και είναι προσιτό σε όλους. Η Επιτροπή θα προτείνει τρόπους για να αναπτυχθεί αυτή η βάση δεδομένων σε παγκόσμιο δίκτυο θαλάσσιων δεδομένων.
Τα προτεινόμενα μέτρα θα αποτελέσουν πλέον αντικείμενο συζήτησης με τα κράτη μέλη της ΕΕ στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Ιστορικό
Η σημερινή πρωτοβουλία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της απάντησης της ΕΕ στο Θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030, ιδίως όσον αφορά τον στόχο της βιώσιμης ανάπτυξης 14 που αφορά στη «διατήρηση και βιώσιμη χρήση των ωκεανών, των θαλασσών και των θαλάσσιων πόρων». Βασίζεται στην πολιτική εντολή που δόθηκε στον Επίτροπο Βέλα από τον Πρόεδρο Γιούνκερ με στόχο «να αναλάβει τη διαμόρφωση της διεθνούς διακυβέρνησης των ωκεανών στο πλαίσιο του ΟΗΕ, σε άλλα πολυμερή φόρα αλλά και διμερώς με σημαντικούς διεθνείς εταίρους».
Ο ρόλος της ΕΕ στην προώθηση της προστασίας και της ασφάλειας, της παγκόσμιας ανάπτυξης στον τομέα της θάλασσας και της παγκόσμιας διακυβέρνησης μέσω διμερών, περιφερειακών και πολυμερών εταιρικών σχέσεων ενισχύεται από την παγκόσμια στρατηγική της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας. Η παγκόσμια στρατηγική, που υποβλήθηκε από την Ύπατη Εκπρόσωπο/Αντιπρόεδρο Φεντερίκα Μογκερίνι, τον Ιούνιο του 2016, καλεί για πιο ενισχυμένο συντονισμό των εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών. Η σημερινή κοινή ανακοίνωση αποσκοπεί στη σύνδεση των διαστάσεων εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας. Λαμβάνει υπόψη τις υφιστάμενες στρατηγικές, ιδίως την Ευρωπαϊκή Στρατηγική Θαλάσσιας Ασφάλειας και περιφερειακές στρατηγικές, όπως αυτές που αφορούν τον Κόλπο της Γουινέας και τον Ινδικό Ωκεανό, συμπεριλαμβανομένης της ολοκληρωμένης πολιτικής για την Αρκτική. Οι εν λόγω προσπάθειες αποσκοπούν στον καλύτερο επιμερισμό της κοινής διεθνούς ευθύνης για τους ωκεανούς μας.