Του Νίκου Κερερέ
Τρία χρόνια μετά την ίδρυσή του, το Πράσινο Ταμείο από εργαλείο για την υλοποίηση δράσεων για την περιβαλλοντική αναζωογόνηση , φαίνεται ότι μάλλον έχει χάσει τον στόχο του, καθώς ελάχιστη σχέση έχει πλέον με την αποστολή για την οποία ιδρύθηκε, ενώ αναλαμβάνει να καλύψει μεταξύ άλλων και ανάγκες των δήμων. Πέρα απ’ αυτό, οι περιορισμένοι πόροι του έχουν καθηλώσει την δραστηριότητά του ως μηχανισμού αναζωογόνησης για τις περιβαλλοντικές καταστροφές και την κλιματική αλλαγή.
Το Πράσινο Ταμείο δημιουργήθηκε το 2010 με σκοπό να συγκεντρώνει τα πρόστιμα από περιβαλλοντικές παραβάσεις, ώστε να χρηματοδοτεί προγράμματα ανάπλασης. Έτσι λειτουργεί ως μηχανισμός αποζημίωσης, για τις όποιες περιβαλλοντικές καταστροφές έχουν συντελεστεί. Τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν υπολογίζονται περί τα δύο δισ. ευρώ.
Όπως προκύπτει από τον επίσημο απολογισμό δράσεων, το Πράσινο Ταμείο ανέπτυξε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και πέτυχε ένα σημαντικό έργο τη διετία 2011-2012. Παρά τον μειωμένο προϋπολογισμό του, μόνο το 2012 σχεδίασε και υλοποίησε εννέα Χρηματοδοτικά Προγράμματα και πέτυχε απορροφητικότητα πόρων πάνω από 70%.
Τρία χρόνια μετά την ίδρυσή του, το Πράσινο Ταμείο, ενώ έχει συγκεντρώσει περί τα 2,2 δισ. ευρώ, εκ των οποίων το 1 δις προήλθε από τα έσοδα της ρύθμισης για τους ημιυπαίθριους (ν.3843/10) και ακόμα 1 δις από τους δύο νόμους για τα αυθαίρετα (ν.4014/11 και ν.4178/13) έχει στη διάθεσή του μόλις 48 εκατ. εξαιτίας του περιορισμού που θεσπίστηκε στη χρήση του 2,5% των πόρων του ετησίως, ενώ καθήλωσε τον μακροχρόνιο σχεδιασμό, που γινόταν σε βάθος τριετίας, σε ετήσιο προγραμματισμό.
Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν ώριμα προγράμματα, οι χαμηλοί προϋπολογισμοί καθηλώνουν τη δραστηριότητά του. Αρκεί ν’ αναφερθεί ότι μόλις 500 χιλ. ευρώ θα διατεθούν συνολικά το 2013 για χρηματοδότηση επιλεγμένων προγραμμάτων έρευνας καινοτόμων παρεμβάσεων, σε θέματα περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, και μόλις 12 εκατ. ευρώ για απαλλοτριώσεις και, για πρώτη φορά, την απόκτηση και διαμόρφωση ελεύθερων χώρων και διατηρητέων κτιρίων στις πόλεις, ποσό εξαιρετικά χαμηλό αν αναλογιστεί κανείς ότι αντιστοιχεί μόλις στο 0,5% των πόρων του ταμείου.
Επιπλέον, με τον ν.4178/13 οι δράσεις του Ταμείου πολλαπλασιάστηκαν, απομακρύνοντας το Πράσινο Ταμείο ακόμα περισσότερο από τον αρχικό του στόχο, καθώς οι λιγοστοί διαθέσιμοι πόροι του διατίθενται πλέον για έργα όπως οι απαλλοτριώσεις και τα προγράμματα αναπλάσεων μέχρι την κάλυψη κάθε είδους αναγκών των δήμων (π.χ. αποπληρωμή μελετών, διατήρηση παιδικών χαρών, αγορά απορριμματοφόρων κ.ά.).
Το Πράσινο Ταμείο μπορεί ν’ αποτελέσει ένα εξαιρετικά χρήσιμο αναπτυξιακό εργαλείο, συγκεντρώνοντας πέραν των προστίμων και διάσπαρτους πόρους, έτσι ώστε να διοχετεύονται αποτελεσματικά σε έργα περιβαλλοντικής προστασίας, αλλά και να αποτελεί ένα αντισταθμιστικό εργαλείο στις περιβαλλοντικές καταστροφές -άλλωστε αυτός ήταν και ο λόγος της δημιουργίας του- προκειμένου να εξυπηρετηθεί η κεντρική ιδέα του περιβαλλοντικού ισοζυγίου.
Τα χρήματα που έχουν καταβληθεί από το υστέρημα των πολιτών, είναι σκόπιμο να κατευθυνθούν σε περιβαλλοντικές δράσεις μεγάλης εμβέλειας, σε ουσιαστικά έργα, τα οποία θα τονώσουν και τοπικές κοινωνίες και θα δημιουργήσουν θέσεις απασχόλησης, διεκπεραιώνοντας επενδύσεις φιλικές προς το περιβάλλον και όχι καλύπτοντας διάφορες τακτικές ή έκτακτες ανάγκες των δήμων.