Οι Ευρωπαίοι Οικονομολόγοι και Πολιτικοί ανησυχούν επειδή οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις φαίνεται να δυσπραγούν. Μέχρι τώρα προβάλλονται και επεξεργάζονται αλληεπιδρώμενα οικονομικά μοντέλα στην προσπάθεια για προσαρμογή στις απαιτήσεις της διευρυμένης ΕΕ και της παγκοσμιοποιημένης αγοράς.Τα οικονομικά στατιστικά στοιχεία, αν και ενίοτε στην Ελλάδα όπως είναι γνωστό «μαγειρεύονται», έχουν μια κακή συνήθεια: λένε πάντα την αλήθεια (εκτός και αν κανείς δεν θέλει να την δει). Η αλήθεια που λένε τα στατιστικά στοιχεία για το προηγούμενο οικονομικό έτος είναι ότι η αύξηση των φόρων στην οποία επιμένει η κυβέρνηση ενισχύει ουσιαστικά την φοροδιαφυγή και τίποτα περισσότερο.
Πώς όμως προκύπτει αυτό; Προκύπτει από το γεγονός ότι ενώ το 2016 μισθωτοί, εισοδηματίες και κυρίως οι επιχειρήσεις δήλωσαν αυξημένα εισοδήματα και κέρδη σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι αγρότες υποχώρησαν σε επίπεδα χαμηλότερα και από αυτά του 2015. Ο λόγος είναι προφανής: για να αποφύγουν τις αυξημένες ασφαλιστικές εισφορές που έφερε ο νόμος Κατρούγκαλου, ο οποίος συνδέει τις ασφαλιστικές εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών με το ακαθάριστο εισόδημά τους.
Η αύξηση αυτή των φόρων (επισήμως λέγεται ασφάλιση, αλλά από τη στιγμή που συνδέεται άμεσα με το εισόδημα είναι φόρος, ας μην κρυβόμαστε) έφερε και εδώ τα αντίθετα αποτελέσματα. Οσοι ελεύθεροι επαγγελματίες δεν έκαναν αναστολή (επισήμως) των δραστηριοτήτων τους επιλέγουν τη φοροδιαφυγή, πολλοί από αυτούς απλά για να επιβιώσουν.
Είναι το μοτίβο που παρατηρείται σε όποιο σημείο του πλανήτη (όχι μόνο στην Ελλάδα) έχει εφαρμοστεί η τακτική της υψηλής φορολόγησης.
Αγγλοσαξωνικό Μοντέλο
Η Βρετανία σήμερα είναι μία ισχυρή οικονομική δύναμη. Παλαιότερα είχε προσανατολίσει την οικονομία της προς το αμερικανικό μοντέλο. Στη συνέχεια και λόγω παγκόσμιας οικονομικής ανταγωνιστικότητας υιοθέτησε και σκανδιναβικές οικονομικές αντιλήψεις εργασίας. Το καλούμενο αγγλοσαξωνικό μοντέλο δεν έπαυσε να είναι πρόκληση και για την υπόλοιπη Ευρώπη. Οι χώρες της Κ. και Α. Ευρώπης ως και η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία δεν απορρίπτουν βρετανικές οικονομικές θεωρήσεις. Δεν έπαυσε η Βρετανία να επιδιώκει και το οικονομικό όραμα της ΕΕ. Έχει, όμως, συναντήσει δυσκολίες επειδή η πολιτική υποστήριξη στο Ιράκ την έχει απομακρύνει από το γαλλογερμανικό οικονομικό πυρήνα. Η Βρετανία, δε, έχει αυξήσει υπερβολικά το προσωπικό των Τραπεζών και παρουσιάζει υπέρμετρο κέρδος στη σύγχρονη υψηλή τεχνολογία.
Γερμανικό Οικονομικό Μοντέλο
Μετά το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο (Β΄Π.Π.), η τότε Δ. Γερμανία ήταν μια ευημερούσα οικονομία. Όμως, μετά την επανενοποίηση προβαίνει σε μειώσεις και περιορισμούς κοινωνικής φύσης. Σήμερα η Γερμανία έχει ένα πολύπλοκο και βυζαντινών διαδικασιών φορολογικό σύστημα. Προτίθεται τώρα η Γερμανία να εφαρμόσει ενιαίο φόρο (25%). Ο φόρος αυτός δεν είναι νέος. Έχει, μέχρι τώρα, εφαρμοσθεί επιτυχώς σε διάφορες χώρες της Κ. και Α. Ευρώπης και τα έσοδα αυξήθηκαν. Ο ενιαίος φόρος, χωρίς πολλούς και πολύπλοκους φορολογικούς κώδικες και γραφειοκρατικές διαδικασίες, ενθαρρύνει την επένδυση σε παραγωγικά και όχι σε αμφίβολα και διάτρητα οικονομικά σχέδια και ενισχύει το ΑΕΠ.
Με την προκύψασα κυβέρνηση όμως και μετά τις εκλογές, είναι δύσκολο να υλοποιηθεί η ιδέα του 25% φόρου. Ένα, βέβαια, είναι ενθαρρυντικό ότι τώρα αυτός ο φόρος δε βρίσκεται μόνο στη σφαίρα της σκέψης αλλά και της δυνατότητας, έστω και μακροπρόθεσμα.
Γαλλικό Οικονομικό Μοντέλο
Η Γαλλία, αν και φημίζεται περισσότερο για τις εκδόσεις της στον πολιτικό τομέα, αποτελεί ελκυστικό οικονομικό πόλο στο σημερινό ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Στη Γαλλία ο αγροτικός τομέας είναι ένας βασικός παράγων της οικονομίας, που περιορίζει τη Γαλλία από το να ακολουθήσει με γρήγορους ρυθμούς τις επιβαλλόμενες μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο της διευρυμένης ΕΕ, χωρίς ανεπιθύμητες πολιτικές αντιδράσεις και ρήξεις. Ο διάλογος για σύμβαση πρώτης απασχόλησης των νέων, που παρέχει το δικαίωμα απόλυσής τους, στα δύο πρώτα χρόνια εργασίας, χωρίς αποζημιώσεις (ευελιξία στις προσλήψεις-απολύσεις), προκάλεσε σοβαρές αντιδράσεις φοιτητών και εργατών.
Στη Γαλλία τα συνδικάτα, αν και οι συνδικαλιστικές υστερούν σε αριθμό σε σύγκριση με τη Βρετανία, παίζουν πολύ πιο σημαντικό ρόλο από τα συνδικάτα στη Βρετανία. Η Γαλλία μειώνει τις δημόσιες δαπάνες και προβαίνει σε περαιτέρω ιδιωτικοποιήσεις. Επίσης η Γαλλία, με υποφερτούς φόρους και με 35 ώρες εβδομαδιαία εργασία, προχωρεί τώρα σε μεταρρυθμίσεις με αργούς όμως ρυθμούς, ακολουθώντας την πρακτική «εάν θέλουμε να εξοικονομήσουμε βενζίνη πρέπει να οδηγούμε αργά».
Σουηδικό Οικονομικό Μοντέλο
Η Ευρώπη στρέφεται πολλάκις προς το σουηδικό μοντέλο όπως έκανε το 1930 και το 1970. Από τότε δε που βιομηχανοποιήθηκε η Σουηδία άρχισε να αναπτύσσεται γρήγορα. Για 10ετίες προσπάθησε και επέτυχε τον επιθυμητό εκσυγχρονισμό με επενδύσεις στο εξωτερικό. Μετά από ύφεση στις αρχές του 1990 οι σουηδικές αρχές συνεργάσθηκαν με τα συνδικάτα και τις συντεχνίες για να διατηρήσουν και να ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή και την εργατική ειρήνη.
Οι Σουηδοί πληρώνουν τον υψηλότερο φόρο εισοδήματος στον κόσμο. Η Σουηδία έχει έξοχο εκπαιδευτικό σύστημα με περίφημα Πανεπιστήμια. Κλίνει μάλλον περισσότερο προς τις επιδοτήσεις παρά προς την προσφορά εργασίας. Υπάρχει και μειωμένη αφομοίωση μεταναστών, των οποίων την τεχνική εμπειρία χρειάζεται η οικονομία. Η Σουηδία δραστηριοποιείται στον τομέα των Τραπεζών, της Επικοινωνίας και της Ενέργειας.
Η Σουηδία φημίζεται για την ισότητα των δύο φύλων. Περίπου το 50% και το 40% του προσωπικού στη Βουλή και στις Τράπεζες αντίστοιχα, είναι γυναίκες. Η μεγάλης διάρκειας μητρική άδεια και η από το κράτος πληρωμή της φροντίδας των μικρών παιδιών δίδουν τη δυνατότητα στη γυναίκα να επιτυχαίνει στην καριέρα της και να διατηρεί το ρυθμό της απαραίτητης γεννησιμότητας στη Σουηδία.
Δανέζικο Οικονομικό Μοντέλο
Η Δανία επιτυγχάνει την εργασιακή ειρήνη με συλλογικές διαπραγματεύσεις όπου οι κοινωνικοί εταίροι-φορείς μπορούν από κοινού να συμφωνήσουν για τα ημερομίσθια, τους όρους εργασίας και τα επιδόματα. Στη Δανία αποκλείονται απεργίες σαν αυτές που παραλύουν τη Γαλλία και το Βέλγιο και οι προειδοποιητικές απεργίες της Γερμανίας, που οι τελευταίες αποσκοπούν στη βελτίωση των εν συνεχεία διαπραγματεύσεων.
Η Δανία δημιούργησε ένα ευέλικτο εργατικό δυναμικό κοινωνικής συνοχής. Οι Διευθυντές-εργοδότες έχουν ευελιξία στις «προσλήψεις-απολύσεις» εργαζομένων. Οι απολυόμενοι παίρνουν επιδόματα και επανέρχονται γρήγορα σε νέες εργασίες σύμφωνα με την αποκτηθείσα εμπειρία από προηγούμενη ειδική εκπαίδευση. Οι κοινωνικές απολαβές χρηματοδοτούνται από το κράτος και όχι από τις επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις προχωρούν εύκολα σε προσλήψεις με ελάχιστο ρίσκο. Οι Δανοί εργάτες αλλάζουν συχνά εργασία όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ και στη Βρετανία. Μέρος του χρόνου εργασίας αφιερώνεται στην εργασιακή εκπαίδευση. Ο Δανός εργάζεται από 31 μέχρι 61 ετών και πολλά χρόνια αφιερώνονται στα Σχολεία. Η Δανία μετακινεί βιομηχανίες σε άλλες με φθηνό κόστος εργασίας χώρες όπως στην Κίνα και τη Βραζιλία. Εκπαιδεύει τους ξένους εργαζομένους που θα προσληφθούν στις μετακινηθείσες δανέζικες βιομηχανίες. Παράλληλα εκπαιδεύει στο εσωτερικό τους Δανούς της μετακινηθείσας παραγωγής σε νέες εργασίες, με ταυτόχρονη προμήθεια εξοπλισμών νέας τεχνολογίας.
Το δανέζικο οικονομικό μοντέλο φαίνεται να αποδίδει και να «βολεύει» τη Δανία. Αλλά άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες βρίσκουν δύσκολο να αντιγράψουν τις εργασιακές συμβάσεις της Δανίας.
Το Ιρλανδικό Θαύμα
Από το 1990, η Ιρλανδία προσελκύει πολλές εξωτερικές επενδύσεις. Ειδικότερα, την τελευταία 10ετία προσήλκυσε το ¼ των αμερικανικών επενδύσεων στην Ευρώπη. Τους επενδυτές προσελκύει ο χαμηλότερος Ιρλανδικός φόρος στην Ευρώπη, η αυξημένη οικονομική ανάπτυξη και η ευελιξία του εργατικού δυναμικού. Η Ιρλανδία έχει το χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ευρώπη. Και μόνο τον τελευταίο χρόνο δημιουργήθηκαν 93.000 νέες θέσεις εργασίας. Η Ιρλανδία έγινε χώρα προς μετανάστευση. Οι Ιρλανδοί του εξωτερικού επέστρεψαν στη χώρα τους μαζί με τα παιδιά τους, προσωπικό απαραίτητο για να βοηθήσει την ιρλανδική οικονομία.
Όμως και στον Παράδεισο υπάρχουν προβλήματα. Το Δουβλίνο κατέχει την 14η θέση ακρίβειας στον κόσμο μετά τη Νέα Υόρκη. Η Ιρλανδία έχει τη μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ πλουσίων και φτωχών, στον αναπτυγμένο κόσμο. Ένας μέσος Ιρλανδός διερωτάται : Εξυπηρετούμε την οικονομία ή η οικονομία εξυπηρετεί την κοινωνία; Η επιτυχία της στο παρελθόν, όμως, δεν εγγυάται και το μέλλον. Σήμερα η Σλοβακία, η Πολωνία και άλλες χώρες της Αν. Ευρώπης, με χαμηλό κόστος εργασίας, είναι αναδυόμενοι ελκυστικοί πόλοι του διεθνούς κεφαλαίου και η Ιρλανδία άρχισε να χάνει μέρος της ανταγωνιστικότητάς της.
Συμπέρασμα
Η αλήθεια είναι ότι, σχεδόν εξ ορισμού, δεν υπάρχει οικονομικό μοντέλο που να ταιριάζει σε όλους. Καμιά ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει τις ίδιες οικονομικές ανάγκες. Οι ευρωπαϊκές χώρες επισκέπτονται η μία την άλλη για να δουν τι τους ταιριάζει. Όμως, όπως και η ιστορία μαρτυρεί, είναι αναπόφευκτη η πτώση ενός επικρατούντος οικονομικού μοντέλου. Διαχρονικά και μετά το Β΄Π.Π. οι ευρωπαίοι απέβλεπαν στη γερμανική, το 1990 στην ολλανδική ανάπτυξη και πρόσφατα στο υπερμοντέλο της Σουηδίας. Δεν είναι δυνατό ένα οικονομικό μοντέλο να γίνει «master plan» αφού μπορεί εύκολα και λόγω συγκυριών να ανατραπεί. Ίσως, στα επόμενα έτη όλοι να συζητούμε για ένα ουγγρικό ή σλοβενικό ή ευραμερικανικό ή ακόμη για ένα άλλο οικονομικό μοντέλο.