Πότε παραγράφονται τα χρέη για τις ασφαλιστικές εισφορές

Μειώνεται σε 10 χρόνια (από 20 σήμερα) ο χρόνος που έχει στη διάθεσή του ο e-ΕΦΚΑ προκειμένου να βεβαιώσει και να εισπράξει απαιτήσεις από ασφαλιστικές εισφορές που δεν καταβλήθηκαν. Εάν η απαίτηση του e-ΕΦΚΑ δεν βεβαιωθεί και δεν κοινοποιηθεί στον ασφαλισμένο η οφειλή μέσα σε αυτό το διάστημα, οι οφειλές παραγράφονται.

Η παραγραφή ξεκινά από την 1η Ιανουαρίου του έτους που ακολουθεί το έτος στο οποίο παρασχέθηκε η εργασία/υπηρεσία που υπάγεται στην υποχρεωτική ασφάλιση. Εάν περάσουν 10 χρόνια, εάν δηλαδή παρέλθει η 31η Δεκεμβρίου του δέκατου έτους μετά από το έτος στο οποίο παρασχέθηκε η εργασία/υπηρεσία, χωρίς ο ασφαλισμένος (ή ο εργοδότης) να έχει ειδοποιηθεί με κάποιον τρόπο για την οφειλή του εντός της 10ετίας, αυτή παραγράφεται. Οφειλές που δημιουργούνται από 1/1/2026 και μετά θα παραγράφονται στα 5 χρόνια, ώστε οι χρόνοι παραγραφής των ασφαλιστικών οφειλών να προσεγγίζουν αυτές των φορολογικών.

Η παραγραφή διακόπτεται όταν ο e-ΕΦΚΑ (ή το ΚΕΑΟ) ειδοποιήσει με οποιονδήποτε τρόπο τον ασφαλισμένο για την οφειλή: με δικαστικό επιμελητή/ κλητήρα, επιστολή, ηλεκτρονική ειδοποίηση ή λάβει μέτρο διοικητικής εκτέλεσης για την είσπραξή της (κοινοποίηση ατομικής βεβαίωσης, κατάσχεση, πλειστηριασμός κ.λπ.).

Διευκρινίζεται ότι παραγεγραμμένη απαίτηση αυτοδίκαια δεν λαμβάνεται υπόψη κατά την έκδοση αποδεικτικού ασφαλιστικής ενημερότητας ή βεβαίωσης οφειλής.

Προβλέπεται επίσης ότι οφειλές, ο χρόνος παραγραφής των οποίων μειώνεται αναδρομικά στη δεκαετία σύμφωνα με την προτεινόμενη ρύθμιση, καταλαμβάνονται από τη ρύθμιση και θεωρούνται παραγεγραμμένες -εάν δεν διακόπηκε με κάποιο γεγονός η 10ετής παραγραφή- ακόμα και αν έχει κοινοποιηθεί ατομική ειδοποίηση στον οφειλέτη ή αυτός κατέβαλε ποσά έναντι της οφειλής μετά την πάροδο της δεκαετίας.

Τέλος, προβλέπεται ότι για εργαζόμενο που απασχολήθηκε ως μισθωτός μεταξύ 1η Ιανουαρίου 2006 και 31 Δεκεμβρίου 2011 αλλά για τον οποίο ο εργοδότης του δεν κατέβαλε ένσημα για απασχόλησή του εντός του χρονικού αυτού διαστήματος, επιτρέπεται ο e-ΕΦΚΑ να ολοκληρώσει τον ουσιαστικό έλεγχο της απασχόλησής του αυτής, είτε αυτεπάγγελτα, είτε κατόπιν καταγγελιών που έχουν υποβληθεί μέχρι 30 Ιουνίου 2022 και να ενημερώσει την ασφαλιστική ιστορία του μισθωτού εργαζομένου με τα μη δηλωθέντα ένσημα, χωρίς ταυτόχρονα να καταλογίσει τις σχετικές απαιτήσεις σε βάρος του εργοδότη, εφόσον κατά τη στιγμή του ελέγχου το δικαίωμα καταλογισμού έχει παραγραφεί.

Έτσι, ακόμα και σε οφειλές εργοδοτών της περιόδου 2006-2011 που έχουν υποπέσει σε παραγραφή, σύμφωνα με όσα περιγράφονται παραπάνω, οι εργαζόμενοι δεν χάνουν τα ασφαλιστικά δικαιώματά τους.

Με τη ρύθμιση για την παραγραφή επιτυγχάνεται η συμμόρφωση με την απόφαση του ΣτΕ που έκρινε ότι η 20ετία για την παραγραφή των απαιτήσεων του e-ΕΦΚΑ, που είχε θεσπιστεί με το «νόμο Κατρούγκαλου», είναι υπερβολικός χρόνος, με το ανώτατο δικαστήριο να θέτει την δεκαετία ως εύλογο χρόνο παραγραφής. Επιδιώκεται επίσης η θέσπιση ενιαίου χρόνου παραγραφής από τη γέννηση των απαιτήσεων μέχρι την αναγκαστική τους είσπραξη, με ρητή πρόβλεψη των γεγονότων που διακόπτουν και αναστέλλουν την παραγραφή. Με την σύντμηση του χρόνου παραγραφής διασφαλίζεται ότι ο e-ΕΦΚΑ κινείται εντός αποδεκτών χρονικών πλαισίων, ενώ με τη δυνατότητα διακοπής της παραγραφής διασφαλίζεται ότι οι στρατηγικοί κακοπληρωτές δεν θα αποφεύγουν την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους.

Αιτιολογική έκθεση

Άρθρο 5

Με την προτεινόμενη διάταξη ρυθμίζεται, αναδρομικά από την έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016, συνολικά το ζήτημα της παραγραφής της δυνατότητας των πρώην φορέων που εντάχθηκαν στον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (Ε.Φ.Κ.Α.) και μετέπειτα Ηλεκτρονικό Εθνικό Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e-Ε.Φ.Κ.Α.) να βεβαιώσουν και να εισπράξουν τις απαιτήσεις τους από ασφαλιστικές εισφορές, πρόσθετα τέλη, τόκους, προσαυξήσεις, πρόστιμα, καθώς και λοιπές συνδεδεμένες επιβαρύνσεις και συνεισπραττόμενα με ασφαλιστικές εισφορές ποσά (εφεξής: ασφαλιστικές εισφορές και συνδεδεμένες με αυτές απαιτήσεις). Σκοπός είναι πρωτίστως η προσαρμογή της νομοθεσίας σε συμφωνία προς την υπ' αρ. 1833/2021 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας ως προς τον χρόνο παραγραφής των απαιτήσεων από ασφαλιστικές εισφορές και συνδεδεμένες με αυτές απαιτήσεις. Πρόσθετος σκοπός είναι η θέσπιση ενιαίου χρόνου παραγραφής των απαιτήσεων από τη γέννησή τους μέχρι την αναγκαστική τους είσπραξη, με ρητή πρόβλεψη, για λόγους ασφάλειας δικαίου, των γεγονότων που διακόπτουν και αναστέλλουν την παραγραφή, προκειμένου να επιδιωχθεί η ταχύτερη ολοκλήρωση των σχετικών με την είσπραξη των απαιτήσεων υποθέσεων του φορέα. Με την προαναφερθείσα απόφαση του ανώτατου ακυρωτικού κρίθηκε ότι ο θεσπισθείς με την παρ. 1 του άρθρου 95 του ν. 4387/2016 γενικός κανόνας της εικοσαετούς παραγραφής των αξιώσεων από ασφαλιστικές εισφορές των εντασσόμενων στον Ε.Φ.Κ.Α. φορέων κοινωνικής ασφάλισης, αντίκειται στις συνταγματικές αρχές της αναλογικότητας και της ασφάλειας δικαίου. Με την ίδια, δε, απόφαση, πληρώθηκε το κενό δικαίου που προέκυψε, λόγω της κρίσης περί της αντισυνταγματικότητας, με την εφαρμογή του γενικού κανόνα της δεκαετούς παραγραφής της δυνατότητας προς εν ευρεία εννοία βεβαίωση των απαιτήσεων, ο οποίος αποτελούσε το προϊσχύον δίκαιο για τις αξιώσεις από ασφαλιστικές εισφορές του πρώην Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων - Ενιαίου Ταμείου Ασφάλισης Μισθωτών (Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ.) Ως εκ τούτου και με γνώμονα τα ως άνω κριθέντα, με την παρ. 1 της προτεινόμενης ρύθμισης του σχεδίου νόμου αντικαθίσταται η κριθείσα ως αντισυνταγματική ρύθμιση της παρ. 1 του άρθρου 95 του ν. 4387/2016, κατά τρόπο ώστε με την προτεινόμενη παρ. 1 του άρθρου 95 να ρυθμίζεται, αναδρομικά από την έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016, η παραγραφή της δυνατότητας των πρώην φορέων που εντάχθηκαν στον Ε.Φ.Κ.Α. και μετέπειτα e-Ε.Φ.Κ.Α. να εισπράξουν την απαίτησή τους από ασφαλιστικές εισφορές που γεννήθηκαν πριν από την έναρξη λειτουργίας του Ε.Φ.Κ.Α. και πριν την έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016 (Α' 43), στο περιβάλλον των πρώην φορέων, κλάδων, τομέων και λογαριασμών που εντάσσονται σε αυτόν, καθώς και την απαίτησή τους από ασφαλιστικές εισφορές που γεννήθηκαν πριν την έναρξη ισχύος του ν. 4670/2020 στο περιβάλλον του πρώην Ενιαίου Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης & Εφάπαξ Παροχών (ΕΤΕΑΕΠ). Η εν λόγω παραγραφή ορίζεται δεκαετής και εκκινεί από την πρώτη ημέρα του έτους που έπεται εκείνου, εντός του οποίου παρασχέθηκε η ασφαλιστέα απασχόληση ή υφίστατο η ασφαλιστέα ιδιότητα. Έτσι, οι απαιτήσεις, οι οποίες δεν είχαν παραγραφεί με βάση το προϊσχύον του ν. 4387/2016 δίκαιο, υπόκεινται και αυτές στην ανωτέρω δεκαετή παραγραφή, ανεξαρτήτως εάν οι προϊσχύουσες διατάξεις προέβλεπαν μικρότερη ή μεγαλύτερη παραγραφή. Με την ανωτέρω μείωση του χρόνου παραγραφής, ο e-Ε.Φ.Κ.Α. έχει προθεσμία 10 ετών από την απασχόληση ή την ύπαρξη της ιδιότητας να εισπράξει αναγκαστικά την απαίτησή του, άλλως αυτή παραγράφεται, ενώ δύναται να διακόπτει τη δεκαετή αυτή παραγραφή κυρίως με την πρώτη κοινοποίηση της καταλογιστικής πράξης (εν ευρεία εννοία) βεβαίωσης ή της ταμειακής βεβαίωσης της απαίτησης στο Κ.Ε.Α.Ο. (βεβαίωση εν στενή εννοία). Επιπλέον, προβλέπονται ρητώς τα γεγονότα που διακόπτουν ή αναστέλλουν την παραγραφή. Περαιτέρω, με την προτεινόμενη παρ. 2 του άρθρου 95, θεσπίζεται μείωση του χρόνου παραγραφής από τα δέκα (10) έτη στα πέντε (5) έτη της δυνατότητας του e-Ε.Φ.Κ.Α. προς είσπραξη της απαίτησής τους, η οποία θα γεννηθεί λόγω ασφαλιστέας απασχόλησης ή ασφαλιστέας ιδιότητας από 1η.1.2026 και εφεξής. Με την εν λόγω μείωση, επομένως, οι χρόνοι παραγραφής των ασφαλιστικών οφειλών προσεγγίζουν τους χρόνους παραγραφής των φορολογικών οφειλών. Τέλος, με την προτεινόμενη παρ. 3 του άρθρου 95 αποσαφηνίζεται ότι παραγεγραμμένη απαίτηση δεν λαμβάνεται υπόψη κατά την έκδοση αποδεικτικού ασφαλιστικής ενημερότητας ή βεβαίωσης οφειλής.

Με την παρ. 2 της προτεινόμενης ρύθμισης του σχεδίου νόμου προβλέπεται ρητώς ότι εξαιρούνται από τον παραπάνω χρόνο παραγραφής οι ήδη παραγεγραμμένες, με βάση το προϊσχύον του ν. 4387/2016 δίκαιο, απαιτήσεις.

Με την παρ. 3 της προτεινόμενης ρύθμισης του σχεδίου νόμου προβλέπεται ότι οι οφειλές, ο χρόνος παραγραφής των οποίων μειώνεται αναδρομικά στην δεκαετία με την παρ. 1, καθίστανται παραγεγραμμένες, αν δεν διακόπηκε με κάποιο γεγονός η δεκαετής παραγραφή, ακόμη και αν έχει κοινοποιηθεί ατομική ειδοποίηση στον οφειλέτη ή αυτός κατέβαλε ποσά έναντι της οφειλής, είτε εντός είτε εκτός ρύθμισης. Ποσά που καταβλήθηκαν έναντι της παραγεγραμμένης εν λόγω οφειλής δεν αναζητούνται.

Τέλος και λόγω της προαναφερθείσας απόφασης της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, μειώνεται αιφνιδίως και αναδρομικώς ο χρόνος παραγραφής του δικαιώματος προς εν ευρεία εννοία βεβαίωση απαιτήσεων από τον e-Ε.Φ.Κ.Α. και, άρα, προκύπτει ότι αποκλείεται ο εμπρόθεσμος ουσιαστικός έλεγχος της απασχόλησης των ετών 2006-2011. Ωστόσο και με τον σκοπό της προστασίας των ασφαλιστικών δικαιωμάτων των μισθωτών, με την παρ. 4 της προτεινόμενης ρύθμισης του σχεδίου νόμου προβλέπεται ότι για περιόδους μισθωτής απασχόλησης από 1ης.1.2006 έως και τις 31.12.2011 επιτρέπεται, αφενός, η ολοκλήρωση του ουσιαστικού ελέγχου, αυτεπαγγέλτου ή κατόπιν καταγγελιών που έχουν υποβληθεί μέχρι και την 30ή.6.2022, και, αφετέρου, η ενημέρωση της ασφαλιστικής ιστορίας του ασφαλισμένου με καταχώριση των πραγματικών στοιχείων ασφάλισης που προκύπτουν από τον έλεγχο, χωρίς παράλληλα εν ευρεία εννοία βεβαίωση των σχετικών απαιτήσεων σε βάρος του εργοδότη, δεδομένου ότι κατά τη στιγμή του ελέγχου, ως προς τις αναφερόμενες χρονικές περιόδους, το δικαίωμα προς εν ευρεία εννοία βεβαίωση έχει παραγραφεί.

Προτεινόμενη διάταξη

Άρθρο 5
Παραγραφή αξιώσεων e-ΕΦΚΑ - Τροποποίηση παρ. 1 και προσθήκη παρ. 2 και 3 στο άρθρο 95 του ν. 4387/2016

1. Στο άρθρο 95 του ν. 4387/2016 (Α' 85), περί της θέσπισης εικοσαετούς παραγραφής των αξιώσεων για την καταβολή εισφορών προς τους φορείς που εντάσσονται στον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ), επέρχονται οι ακόλουθες τροποποιήσεις: α) ο τίτλος του άρθρου αντικαθίσταται, β) το πρώτο εδάφιο της παρ. 1 τροποποιείται, ώστε να προσδιοριστεί η παραγραφή της αξίωσης του Ηλεκτρονικού Εθνικού Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e-Ε.Φ.Κ.Α.), ως προς την είσπραξη των απαιτήσεων από μη καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές, σε δέκα (10) έτη, αντί για είκοσι (20), γ) το δεύτερο εδάφιο της παρ. 1 αντικαθίσταται, δ) προστίθενται παρ. 2 και 3, και το άρθρο 95 διαμορφώνεται ως εξής:

«Άρθρο 95
Παραγραφή αξιώσεων Ηλεκτρονικού Εθνικού Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης

1. Από την έναρξη ισχύος του παρόντος, η αξίωση του Ηλεκτρονικού Εθνικού Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e-Ε.Φ.Κ.Α.) για την είσπραξη απαιτήσεων από μη καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές υπόκειται σε δεκαετή παραγραφή που αρχίζει από την πρώτη μέρα του επόμενου έτους εντός του οποίου παρασχέθηκε η ασφαλιστέα εργασία ή υπηρεσία, ανεξαρτήτως του χρόνου κατά τον οποίο οι απαιτήσεις αυτές βεβαιώθηκαν. Η παραγραφή διακόπτεται στις περιπτώσεις της παρ. 1 του άρθρου 138 του ν. 4270/2014 (Α' 143), περί του καθορισμού των περιπτώσεων διακοπής της παραγραφής των χρηματικών απαιτήσεων του Δημοσίου, καθώς και με την κοινοποίηση πράξης βεβαίωσης, εν ευρεία ή εν στενή εννοία, προς τον ασφαλισμένο.

2. Για απαιτήσεις που προέρχονται από ασφαλιστέα εργασία ή υπηρεσία που παρασχέθηκε μετά από την 1η.1.2026 η παραγραφή της παρ. 1 ορίζεται πενταετής.

3. Απαίτηση, η οποία σύμφωνα με το παρόν έχει υποπέσει σε παραγραφή, δεν λαμβάνεται υπόψη κατά την έκδοση αποδεικτικού ασφαλιστικής ενημερότητας ή βεβαίωσης οφειλής που επέχει θέση ασφαλιστικής ενημερότητας.».

2. Η παρ. 1 δεν επηρεάζει αξιώσεις που είχαν παραγραφεί πριν από την έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016.

3. Οφειλές για τις οποίες παρήλθε ο χρόνος παραγραφής της παρ. 1 του άρθρου 95 του ν. 4387/2016, όπως διαμορφώνεται με την παρ. 1 του παρόντος, χωρίς να έχει μεσολαβήσει γεγονός που διακόπτει την παραγραφή, θεωρούνται παραγεγραμμένες, ακόμη και αν έχει κοινοποιηθεί ατομική ειδοποίηση ή έχει γίνει καταβολή έναντι της βεβαιωθείσας οφειλής ή ρύθμιση μετά το πέρας του χρόνου παραγραφής. Χρηματικά ποσά που έχουν καταβληθεί για την εξόφληση οφειλών που έχουν παραγραφεί, σύμφωνα με το πρώτο εδάφιο, δεν αναζητούνται.

4. Έλεγχοι εργοδοτών που διενεργούνται κατά την έναρξη ισχύος της παρούσας ή που θα διενεργηθούν προς διερεύνηση καταγγελίας που έχει υποβληθεί μέχρι την 30ή.6.2022 και καλύπτουν περιόδους μισθωτής απασχόλησης από 1η.1.2006 έως και 31η.12.2011 ολοκληρώνονται χωρίς βεβαίωση απαιτήσεων εις βάρος του εργοδότη. Από τα ευρήματα των ελέγχων του προηγούμενου εδαφίου ως προς τα πραγματικά στοιχεία ασφάλισης ενημερώνεται η ασφαλιστική ιστορία των ασφαλισμένων μισθωτών.