Στις γεωργικές ασφαλίσεις εισέρχεται δυναμικά η ελληνική ασφαλιστική αγορά στο πλαίσιο αναζήτησης πρόσθετων διεξόδων στις εργασίες της εκτιμώντας πως ο τομέας έχει προοπτικές που μέχρι σήμερα δεν μπόρεσαν να γίνουν αντιληπτές μέσα από την κρατική δομή που υποστήριζε την ασφάλιση αγροτών, γεωργικών εκμεταλλεύσεων, εκτάσεων, καλλιεργειών, σπόρων κ.λπ.
Ήδη μεγάλες εταιρείες της Ελλάδας (πολυεθνικών συμφερόντων και ελληνικών) αξιολογώντας τις διεθνείς εξελίξεις στην ασφάλιση του αγροτικού τομέα (δείτε παρακάτω) έχουν αρχίσει να ετοιμάζουν ειδικά προϊόντα προκειμένου να απευθυνθούν το ευρύ κοινό της αγροτικής παραγωγής και ότι σχετίζεται με αυτό.
Ωστόσο και σε θεσμικό επίπεδο υπάρχουν κινήσεις διερεύνησης του ρόλου του ΕΛΓΑ και κατά τις πληροφορίες ήδη υπάρχουν επαφές εκπροσώπων της ασφαλιστικής αγοράς με την πολιτεία που αφορούν την δράση του ΕΛΓΑ, το πώς αυτός λειτουργεί μέχρι σήμερα καλύπτοντας τον γεωργικό τομέα και πώς οι ιδιωτική ασφάλιση θα πάρει ένα μέρος –με όρους ορούς όμως ορθού ανταγωνισμού- από τον γεωργικό τομέα.
Κατά τις πληροφορίες του iw η ελληνική ασφαλιστική αγορά και οι εταιρείες που πρωτοστατούν στην κίνηση εισόδου στις ασφαλίσεις που μπορεί να πλαισιώσουν τον αγροτικό τομέα συζητούν στην βάση: παροχής ασφαλιστικών συμβολαίων -και κινήτρων- , ώστε οι αγρότες να αυξήσουν την παραγωγή τους. Εν συνεχεία συμβάλλοντας στην ανάπτυξη των δικτύων μεταφοράς και των καναλιών διανομής και προσφέροντας καλύψεις ζωής και υγείας σε αγρότες που έχουν χαμηλό εισόδημα, προκειμένου να μειώσουν το βαθμό που είναι εκτεθειμένοι σε διάφορους κινδύνους.
Οι διεθνείς εξελίξεις
Το τεράστιο όφελος των ασφαλιστικών εταιρειών από την ανάπτυξή τους στις ασφαλίσεις που σχετίζονται με τον πρωτογενή τομέα παραγωγής αποκαλύπτει έκθεση της Swiss Re σύμφωνα με την οποία η ασφαλιστική παραγωγή το 2025 αναμένεται να φτάσει στα 15 με 20 δισ. στις αναδυόμενες αγορές. Η έκθεση αναφέρει ότι παράγοντας καθοριστικός για τα προγράμματα γεωργικής ασφάλισης είναι:
• Η πρόσβαση σε όσο περισσότερους παραγωγούς γίνεται
• Το προσιτό κόστος
• Το αποτελεσματικό δίκτυο διανομής
• Η αυξημένη χρήση της τεχνολογίας για την ελαχιστοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών
• Η αξιολόγηση δεδομένων που σχετίζονται με τον καιρό και την κατάσταση του εδάφους
• Η κυβερνητική υποστήριξη
Όπως υποστηρίζεται, η παραγωγή των γεωργικών προϊόντων θα αυξηθεί κατά τουλάχιστον 60% μέχρι το 2050, για να καλυφθούν οι επισιτιστικές ανάγκες του αυξανόμενου πληθυσμού της γης. Οι ασφαλιστικές εταιρείες μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ενθάρρυνση της παραγωγής και των επενδύσεων, την προστασία των αγροτών, καθώς και την αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι καλλιεργητές.
Η παραγωγή γεωργικών ασφαλίσεων σε παγκόσμια κλίμακα το 2011 υπολογίζεται πως ανήλθε σε 23,5 δισ. δολ., με τις αναδυόμενες αγορές να αντιπροσωπεύουν περίπου 5 δισ. δολ. Μεταξύ των ετών 2005 και 2011, τα γεωργικά ασφάλιστρα από τις αναδυόμενες αγορές αυξήθηκαν περίπου κατά 30%, ενώ μεγάλο τμήμα της παραγωγής ανήκει στην Κίνα και την Ινδία, που μαζί κατέχουν το 62% της συνολικής παραγωγής ασφαλίστρων των αναδυόμενων αγορών.
Παρά την αύξηση που παρατηρείται, η διείσδυση της ιδιωτικής ασφάλισης στις αναδυόμενες αγορές εξακολουθεί να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα – σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες - και σύμφωνα με την έκθεση υπάρχει η δυνατότητα η παραγωγή ασφαλίστρων στον τομέα αυτό να τετραπλασιαστεί.
Τα μεγέθη της γεωργικής ασφάλισης
Το 2011 η παραγωγή στην ασφάλιση γεωργικών εκμεταλλεύσεων εκτιμάται ότι ανήλθε σε 23,5 δισ. δολ. σε παγκόσμιο επίπεδο. Συγκρίνοντας την παραγωγή που είχε ο τομέας αυτός το 2005, δηλαδή τα 8 δισ. δολ., βλέπουμε ότι μέσα σε έξι χρόνια σχεδόν τριπλασιάστηκε, παρουσιάζοντας έναν ετήσιο μέσο ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 20%, σχεδόν διπλάσιο από το ρυθμό ανάπτυξης της γεωργικής προστιθέμενης αξίας σε όλο τον κόσμο, η οποία κατά μέσο όρο κυμαίνεται πάνω από το 11% την ίδια χρονική περίοδο. Στις αναδυόμενες αγορές η παραγωγή στη γεωργική ασφάλιση υπερτετραπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου και το 2011 άγγιξε τα 5,2 δισ. ευρώ. Το μερίδιο των αναδυόμενων αγορών στην ασφαλιστική παραγωγή αυξήθηκε από 13,4% το 2005 σε 22% το 2011. Αγορές – «κλειδιά» γι’ αυτή την ανάπτυξη ήταν οι αγορές της Κίνας και της Ινδίας, που αντιπροσωπεύουν το 62% των γεωργικών ασφαλίστρων από τις αναδυόμενες αγορές το 2011.
Η ανάπτυξη στις αναδυόμενες αγορές οφείλεται κυρίως στα ακόλουθα:
- Υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση των κυβερνήσεων σχετικά με τον τομέα αυτό, γι’ αυτό και οι πολιτικές διαχείρισης κινδύνων αφορούν πλέον μέτρα πρόληψης των κινδύνων και όχι ανακούφισης μετά την έλευση της ζημιάς.
- Το γεγονός ότι υπάρχει άνοιγμα για τις ασφαλιστικές εταιρείες στην τοπική αγορά σημαίνει μεταφορά τεχνογνωσίας από την παγκόσμια αγορά και πρακτικές που οδηγούν σε πιο καινοτόμα προϊόντα
- Υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον από την παγκόσμια αντασφαλιστική κοινότητα και από υπερεθνικούς οργανισμούς για την ανάπτυξη της γεωργικής ασφάλισης. Οι αντασφαλιστές παρέχουν παγκόσμια εμπειρία, ικανότητα και λύσεις διαχείρισης κεφαλαίων. Συχνά κάποιοι υπερεθνικοί οργανισμοί κινητοποιούν ακόμα και τις περιφερειακές κυβερνήσεις για την παροχή οικονομικής και τεχνικής υποστήριξης.
- Συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Η συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων και ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.
Η ανάπτυξη των γεωργικών ασφαλίσεων παγκοσμίως
Τα γεωργικά ασφαλιστικά προγράμματα διαφέρουν από χώρα σε χώρα και διαμορφώνονται με βάση τις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις, τις γεωργικές πρακτικές, τις υποδομές και τις εκάστοτε κυβερνητικές πολιτικές. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει μια «συνταγή» που μπορεί να εφαρμοστεί παντού και κάθε αγορά χρειάζεται εξατομικευμένα προϊόντα / προγράμματα που θα καλύψουν τις ανάγκες των αγροτών, των παραγωγών και των υπόλοιπων ενδιαφερόμενων φορέων. Παράγοντες που δρουν καθοριστικά στη δομή των προγραμμάτων είναι οι κίνδυνοι που πρέπει να καλυφθούν, το είδος της κάλυψης (υποχρεωτική ή προαιρετική), οι εμπλεκόμενοι (κυβέρνηση, ιδιώτες ή και τα δύο) και η υποστήριξη των προγραμμάτων από την Πολιτεία.
Στις ανεπτυγμένες αγορές όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Ευρώπη, η γεωργική ασφάλιση έχει μακρά ιστορία. Αυτές οι αγορές χαρακτηρίζονται από μεγάλης κλίμακας γεωργικές πρακτικές που αφορούν τη χρήση των τελευταίων τεχνολογιών, την καθιερωμένη αλυσίδα εφοδιασμού και την εύκολη πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Οι κυβερνήσεις σε αυτές τις αγορές υποστηρίζουν το γεωργικό τομέα με επιχορηγήσεις και φορολογικές ελαφρύνσεις. Επίσης, η ασφαλιστική αγορά είναι καλά δομημένη με εξειδικευμένες ασφαλιστικές και αντασφαλιστικές εταιρείες, αλλά και πράκτορες – μεσίτες που συμβάλλουν στη διανομή των προγραμμάτων. Επίσης υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία τα οποία έχουν μεγάλη σημασία κατά την τιμολόγηση των προϊόντων.
Από την άλλη πλευρά οι γεωργικές ασφαλίσεις εμφανίζουν ραγδαία ανάπτυξη στις αναδυόμενες αγορές, όπου η γεωργία αποτελεί ζωτικό κομμάτι της οικονομίας, καθώς το μεγαλύτερο κομμάτι του λαού εξαρτάται από τη γεωργική παραγωγή. Για παράδειγμα, περίπου το 60% του πληθυσμού στην Ινδία, την Ταϊλάνδη και το Βιετνάμ εξαρτάται από τη γεωργία. Οι γεωργικές πρακτικές διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των αγορών. Ωστόσο, βλέπουμε πως στη Ρωσία και τη Βραζιλία το μοντέλο μοιάζει λίγο με αυτό των ανεπτυγμένων χωρών, όπου έχουμε μεγάλης κλίμακας εκτάσεις και χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών. Αντίθετη είναι η εικόνα στην Ινδία, την Κίνα, τη νοτιοανατολική Ασία και την Αφρική, όπου κυριαρχούν τα μικρά αγροκτήματα και έχει υποτυπωδώς αναπτυχθεί η εφοδιαστική αλυσίδα.
Οι γεωργικές ασφαλίσεις στις ΗΠΑ
Το πρόγραμμα ασφάλισης των καλλιεργειών στις ΗΠΑ είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο. Η ασφαλιζόμενη αξία εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 114 δισ. δολ. και η ασφαλιστική παραγωγή σε περίπου 12 δισ. δολ. Πρόκειται για ένα μοντέλο που στηρίζεται στη σύμπραξη των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών και του δημόσιου τομέα μέσω του γραφείου Risk Management Agency (RMA), που αποτελεί μέρος του αμερικανικού υπουργείου γεωργίας. Το RMA εμπλέκεται στο σχεδιασμό των προϊόντων και τη διαχείριση των επιδοτήσεων και συνεργάζεται με τις ασφαλιστικές εταιρείες.
Η ιστορία της ασφάλισης των καλλιεργειών στις ΗΠΑ χρονολογείται από τη δεκαετία του 1930 με το σχηματισμό της Federal Crop Insurance Corporation (FCIC), η οποία επικεντρώθηκε στην ασφαλιστική κάλυψη μεγάλων καλλιεργειών. Εν συνεχεία το πρόγραμμα ενισχύθηκε και επεκτάθηκε για να καλύψει πολλαπλές καλλιέργειες το 1980, το 1994 και το 2000. Το 2000 μάλιστα η νομοθεσία ενθάρρυνε μεγαλύτερη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην ανάπτυξη νέων γεωργικών ασφαλιστικών προϊόντων.
Βραζιλία
Η Βραζιλία είναι η πέμπτη μεγαλύτερη χώρα - παραγωγός γεωργικών προϊόντων στον κόσμο. Κατά κύριο λόγο παράγει ζαχαροκάλαμο, καφέ, σόγια, αραβόσιτο και βαμβάκι και η γεωργική της παραγωγή αντιπροσωπεύει το 6% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της. Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι γεωργοί είναι η ξηρασία, η υπερβολική βροχόπτωση και η μεταβλητότητα των τιμών. Το κράτος στηρίζει την αγορά αυτή με επιδοτήσεις των ασφαλίστρων αλλά και με ένα κρατικό ασφαλιστικό πρόγραμμα για απώλειες από καταστροφικά γεγονότα.
Η κυβέρνηση της Βραζιλίας έχει θέσει από το 1973 το πρόγραμμα εγγύησης δραστηριότητας (PROAGRO) που ασφαλίζει τις μικρές και μεσαίου μεγέθους καλλιέργειες. Η Πολιτεία παρέχει μεγάλη στήριξη στους καλλιεργητές, γι’ αυτό και μόνο ένα μικρό μέρος των καλλιεργειών είναι ασφαλισμένες σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Η παραγωγή ασφαλίστρων στο γεωργικό τομέα ανέρχεται σε περίπου 16 εκατ. δολ.
Ρωσία
Περίπου το 80% του συνόλου της γεωργικής γης στη Ρωσία διοικείται από μεγάλες επιχειρήσεις και πρώην συνεταιρισμούς, το 15% αποτελείται από μικρομεσαίας κλίμακας εκμεταλλεύσεις και το υπόλοιπο 5% αφορά μικρές οικογενειακές μονάδες που προορίζονται κυρίως για προσωπική εκμετάλλευση. Παρά το γεγονός ότι η γεωργία αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της οικονομίας της Ρωσίας, απασχολώντας το 10% του ενεργού εργασιακά πληθυσμού και φθάνοντας το 4% του ΑΕΠ, αντιμετωπίζει προβλήματα χαμηλής παραγωγικότητας, καθώς υπάρχει έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, ανεπαρκής διαχείριση κινδύνων και έλλειψη κινήτρων για εργασία.
Η γεωργική ασφαλιστική αγορά στη Ρωσία γνώρισε σημαντική μεταμόρφωση
στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά την κατάργηση της υποχρεωτικής ασφαλιστικής κάλυψης. Εν συνεχεία καταστροφικές ξηρασίες που έλαβαν χώρα το 2009 και το 2010, ανέδειξαν την ανάγκη να υπάρξει νέο νομοθετικό πλαίσιο γύρω από την ασφάλιση των καλλιεργειών. Γι’ αυτό το 2012 η κυβέρνηση ρύθμισε εκ νέου τους όρους και τις προϋποθέσεις της κρατικής στήριξης με στόχο να αυξηθούν οι ασφαλισμένες καλλιέργειες από 10% που είναι σήμερα σε περίπου 70% στο μέλλον.
Ινδία
Ο γεωργικός τομέας είναι πολύ σημαντικός για την οικονομία της Ινδίας, καθώς αντιπροσωπεύει το 19% του ΑΕΠ της και το 15% του συνόλου των εσόδων από εξαγωγές. Περίπου το ήμισυ του πληθυσμού εξαρτάται από τη γεωργία για την επιβίωσή του. Επίσης το 80% των καλλιεργειών εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες και γι’ αυτό το λόγο η γεωργική ασφάλιση παίζει καθοριστικό ρόλο στην προστασία από ακραίες καιρικές συνθήκες. Η κυβέρνηση δημιούργησε ένα κρατικό σύστημα ασφάλισης των καλλιεργειών που εισήχθη στη δεκαετία του 1970 και το 1990 δημιουργήθηκε το Εθνικό Σύστημα Γεωργικής Ασφάλισης (NAIS). Ωστόσο, τα συστήματα αυτά άφησαν περίπου 95 εκατ. αγρότες ανασφάλιστους.
Γι’ αυτό και τα έτη 2010-2011 η Ινδία έθεσε δοκιμαστικά σε εφαρμογή μια τροποποίηση του συστήματος NAIS με στόχο την ενίσχυση της ασφαλιστικής διείσδυσης, την προστασία των αγροτών και τη χρήση εργαλείων όπως οι αναλογιστικές μελέτες. Το εν λόγω πρόγραμμα έγινε σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα ξεκινώντας με την ασφάλιση περίπου 360.000 αγροτών και με μικτά ασφάλιστρα για το 2010 10 εκατ. δολ. με συνολικό ποσό κάλυψης πάνω από 151 εκατ. δολ.
Κίνα
Η Κίνα είναι επίσης μία από τις χώρες που εμφανίζουν μεγάλη γεωργική παραγωγή, η οποία αντιπροσωπεύει το 10% του ΑΕΠ της και απασχολεί σε αυτήν το 40% των εργαζομένων. Η αγορά της αντιμετωπίζει προκλήσεις που συνδέονται με ακραία καιρικά φαινόμενα όπως οι πλημμύρες, οι ξηρασίες και οι τυφώνες. Μετά από μια σημαντική πτώση στην παραγωγή σιτηρών κατά την περίοδο 1999 - 2003, η κινεζική κυβέρνηση προέβη σε σειρά ενεργειών για την ενίσχυση της γεωργίας, συμπεριλαμβανομένων της αύξησης των επιδοτήσεων και της εξασφάλισης ελάχιστων τιμών στην αγορά σιτηρών, φορολογικών απαλλαγών, αλλά και παρέχοντας άμεσα επιδοτήσεις.
Η ανάπτυξη του γεωργικού τομέα έχει από τότε παραμείνει στις προτεραιότητες της κινεζικής κυβέρνησης. Ειδικότερα από το 2007, η κινεζική κυβέρνηση έχει στηρίξει τους αγρότες με επιδοτήσεις γεωργικών ασφαλίσεων και επιχορηγεί το εθνικό πιλοτικό πρόγραμμα MPCI, το οποίο αρχικά αφορούσε έξι επαρχίες και μια σειρά από βασικούς τύπους καλλιεργειών. Το 2012, το πιλοτικό πρόγραμμα επεκτάθηκε και πλέον καλύπτει όλο τον πληθυσμό και περαιτέρω είδη όπως δημητριακά, βαμβάκι, ζαχαρότευτλα κ.ά. Η κεντρική κυβέρνηση σχεδιάζει επίσης να σχεδιάσει και άλλα ασφαλιστικά προγράμματα που θα έχουν σχέση με τη δασοκομία, τα ζώα και το καουτσούκ.
Επιπλέον, κάποιες εξειδικευμένες καλλιέργειες που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για να επιδοτηθούν, στηρίζονται από την επαρχιακή κυβέρνηση. Μετά από όλες αυτές τις ενέργειες η γεωργική ασφάλιση
στην Κίνα αυξάνεται ετησίως κατά περίπου 70%, με αποτέλεσμα από 300 εκατ. δολ. το 2007 να έχει φτάσει τα 2.500 εκατ. ευρώ το 2011.
