Γεωπόνος MSc, Σύμβουλος Αγροτικών Επιχειρήσεων (http://realfarm.gr/ )
Πέρασαν χιλιάδες χρόνια από την εποχή του μύθου που η αμυγδαλιά ήταν το δένδρο που εγκλώβισε την πληγωμένη ψυχή της πριγκιποπούλας Φυλλίς εκ Θράκης. Όταν ο Αγαπημένος της Δημοφώντας, Αθηναίος (βετεράνος του Τρωικού πολέμου), θυμήθηκε μετά από κάτι χρόνια (όπου είχε στρίψει δια του αρραβώνος) να ξαναπάει κοντά της, αυτή- δένδρο πια- άνθισε μέσα στον Χειμώνα.
Δεν είναι τυχαίο που η Αμυγδαλιά πάντοτε συμβολίζει την ελπίδα για την Άνοιξη που φθάνει σύντομα και δεν μπορεί να νικηθεί από τον Χειμώνα (ούτε τον Θάνατο). Με την ίδια προοπτική της ελπίδας και για την Ελληνική γεωργία που θα ανθίσει, μέσα στην οικονομική βαρυχειμωνιά προσεγγίζουμε το θέμα και νομίζουμε πως το Αμύγδαλο θα πρέπει να εξεταστεί ως μια πολύ σημαντική καλλιέργεια για την πατρίδα μας.
Η καλλιέργεια της αμυγδαλιάς μπορεί να γίνει ιδιαίτερα αποδοτική για τον Έλληνα αγρότη καθώς:
· Η κατανάλωση και η ζήτηση αμυγδάλων έχει διεθνώς μια σταθερή αύξηση, καθώς είναι καρποί πλούσιοι σε πρωτεΐνες, σε φυτικές ίνες, σε ανόργανα άλατα και βιταμίνες, όπως είναι η βιταμίνη Α και η βιταμίνη Ε.
· Η ίδια η Ελλάδα είναι ελλειματική και κάνει εισαγωγές σε αμυγδαλόψυχα(υποδιέστερης ποιότητας, άλλα φθηνότερη από το Ελληνικό αμύγδαλο)
· Είναι αρκετά ανθεκτική σε ασθένειες και μύκητες (πολύ σημαντική η επιλογή της κατάλληλης περιοχής για καλλιέργεια)
· Θεωρείται από τα ανθεκτικότερα στην ξηρασία καρποφόρα δένδρα. (υπάρχουν ποικιλίες πολύανθεκτικές όπως η ποικιλία Ρέτσου). Εγκαθίσταται σχεδόν σε όλα τα είδη εδαφών , ακόμη και σε πετρώδη και με μεγάλη κλίση εδάφη
· Ο καρπός μπορεί να διατηρηθεί ακόμη και χωρίς ψύξης για αρκετούς μήνες.
· Υπάρχουν πολλές χρήσεις και δυνατότητες περαιτέρω επεξεργασίας και μεταποίησης συστατικών του ως τρόφιμο, καλλυντικό ή φάρμακο
Στην χώρα μας παλιότερα η καλλιέργεια της αμυγδαλιάς ήταν κυρίως ξηρική και η παραγωγικότητα των δένδρων ιδιαίτερα χαμηλή. Παρά την αλλαγή του τρόπου καλλιέργειας (άρδευση και φύτευση πιο παραγωγικών ποικιλιών), λόγω της μείωσης του αριθμού των εκμεταλλεύσεων η παραγωγή μειώθηκε πολύ φθάνοντας κοντά στους 15.000 τόνους (περίπου το 2% της παγκόσμιας παραγωγής).
Σήμερα η καλλιέργεια προωθείται σε περιοχές οι οποίες κρίνονται κατάλληλες. Οι ποικιλίες της αμυγδαλιάς είναι πάρα πολλές, ελληνικές και ξένες. Διακρίνονται σε γλυκές (τύπος dulci, τα κοινά αμύγδαλα) και πικρές (τύπος amara, τα πικραμύγδαλα), πρώιμες (Χιώτικη και Marcona) και όψιμες, με σκληρό (τύπος ossea, όπως η Ferragnes) και απαλό κέλυφος (οι αφράτες, τύπος fragilis, όπως η Texas). Το ποσοστό των καρπών σε αμυγδαλόψιχα ποικίλλει, από 25 ως 45%. Μπορούμε να επιλέξουμε για φύτευση κάποια από τις γλυκές ποικιλίες Texas, Truoito, Ferragnes, Ferraduel, Ai και τις ελληνικές Ρέτσου, Χιώτικη.
Πριν την εγκατάσταση του αμυγδαλεώνα πρέπει να εξετασθούν κάποια στοιχεία που σχετίζονται με την καταλληλότητα του εδάφους και της περιοχής (ιστορικό πρότερων καλλιεργειών, αλατότητα εδαφών, ένταση ανέμων και εμφάνιση παγετών την Άνοιξη κ.α.).
Σε εντατικούς, αρδευόμενους αμυγδαλεώνες η αποδόσεις μπορεί να ξεπεράσουν τα 15 κιλά ανά δένδρο. Για να είναι βιώσιμη μια εκμετάλευση θα πρέπει να υπάρχουν 20-40 στρέμματα αμυγδαλεώνα (αναλόγως της φύτευσης και του τρόπου εμπορίας του τελικού προιόντος...).
Για να επιτευχθούν φυσικά οι υψηλές αποδόσεις και η αποφυγή των καλλιεργητικών προβλημάτων που θα υποβαθμίσουν την ποιότητα απαιτείται η απόκτηση της σωστής τεχνογνωσίας και η συνεργασία με τους κατάλληλους επιστήμονες και φυσικά η απαραίτητη δικτύωση στην αγορά.
Η καλλιέργεια της Αμυγδαλιάς
Γεωπόνος, Σύμβουλος Βιολογικής Γεωργίας (http://realfarm.gr)
Δέντρο που φθάνει ακλάδευτο τα 8-10 μέτρα, η αμυγδαλιά επισήμως ονομάζεται Prunus amygdalus ή Amygdalus communis και μάλλον και αυτό το όνομα έχει ελληνικές ρίζες. «Αμύσσω», δηλ. ξύνω, γρατζουνάω, είτε λόγω της κοφτερής μύτης του κελύφους είτε λόγω των αμυχών του περιβλήματος του καρπού.
Η σπουδή της αμυγδαλιάς να ανθήσει φαίνεται από το ότι τα λευκά-ροζ λουλούδια της ξεπροβάλλουν σε γυμνά κλαδιά, από τα μέσα-τέλη Γενάρη (οι πρώιμες ποικιλίες, άλλες ανθίζουν μέχρι και στα μέσα Μαρτίου). Αργότερα θα βγουν τα μικρά, πριονωτά, λογχοειδή, σκουρο-πράσινα φύλλα.
Οι καρποί
Ένα μήνα μετά την άνθηση θα αρχίσουν να σχηματίζονται τα αμύγδαλα, πολύ καλά οχυρωμένα σε περιβλήματα. Ένα εξωτερικό, το εξωκάρπιο, χνουδωτό και γκριζοπράσινου χρώματος και ένα εσωτερικό, το ενδοκάρπιο, σκληρό ή μαλακό και με αμυχές, το οποίο περιέχει 1 ή 2 σπέρματα, την ψίχα του αμυγδάλου (αμυγδαλόψιχα). Καθώς προχωράει η ωρίμανση των αμυγδάλων, αρχικά σκίζεται και ανοίγει το εξωκάρπιο, πρώτα των περιφερειακών καρπών και μετά αυτών προς το εσωτερικό του δέντρου.
Πλούσια τροφή η αμυγδαλόψιχα, περιέχει ανάμεσα στα άλλα 20-25% πρωτεΐνες, 50-55% έλαιο, βιταμίνες Β1-Β2-Ε, κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, φώσφορο κ.α. Κάποιοι προτιμούν να καταναλώνουν τα αμύγδαλα προτού ωριμάσουν και γίνουν καφέ, όταν είναι ακόμα πράσινα, οπότε μιλάμε για τα ‘’τσάγαλα’’.
Η αμυγδαλιά μεγαλώνει γρήγορα και ζει αρκετά. Δίνει τα πρώτα αμύγδαλα στο 3ο - 4ο έτος (κανονική καρποφορία στο 8ο - 9ο) και με τις σωστές φροντίδες φτάνει τα 50-70 χρόνια σε ηλικία. Μας αποδίδει 5-15 κιλά αμυγδάλων ανά δέντρο. Μαζεύουμε τα αμύγδαλα από τέλη Αυγούστου-αρχές Σεπτεμβρίου και αναλόγως την ποικιλία. Κριτήριο για να αρχίσουμε να συγκομίζουμε τα αμύγδαλα, είναι όταν έχει σκιστεί πλήρως το εξωκάρπιο των καρπών στο εσωτερικό των δέντρων.
Όπως και η Ελιά, παρενιαυτοφορεί, δηλ. παρουσιάζει το φαινόμενο μια χρονιά με μεγάλη παραγωγή να ακολουθείται από χρονιά με πολύ μικρή ή και μηδενική καρποφορία. Για να το αποφύγουμε, δεν επιλέγουμε την ποικιλία Truoito, κλαδεύουμε κάθε χρόνο ελαφρά, δεν υπερβάλλουμε στην αζωτούχο λίπανση και στα ποτίσματα και χορηγούμε λιπάσματα βορίου και ψευδαργύρου.
Η ικανότητα της αμυγδαλιάς να υπομένει σε μη ευνοϊκές εδαφικές συνθήκες οφείλεται στη διεισδυτικότητα των ριζών της που απλώνονται πολύ σε βάθος, αξιοποιώντας και τα τελευταία ίχνη νερού και θρεπτικών στοιχείων
Ποικιλίες
Οι ποικιλίες της αμυγδαλιάς είναι πάρα πολλές, ελληνικές και ξένες. Διακρίνονται σε γλυκές (τύπος dulci, τα κοινά αμύγδαλα) και πικρές (τύπος amara, τα πικραμύγδαλα), πρώιμες (Χιώτικη και Marcona) και όψιμες, με σκληρό (τύπος ossea, όπως η Ferragnes) και απαλό κέλυφος (οι αφράτες, τύπος fragilis, όπως η Texas). Το ποσοστό των καρπών σε αμυγδαλόψιχα ποικίλλει, από 25 ως 45%. Μπορούμε να επιλέξουμε για φύτευση κάποια από τις γλυκές ποικιλίες Texas, Truoito, Ferragnes, Ferraduel, Ai και τις ελληνικές Ρέτσου, Χιώτικη. Οι ονομασίες των ποικιλιών συνήθως είναι και οι περιοχές προέλευσής τους.
Στους παγετούς καταστρέφονται τα άνθη, οπότε σε ψυχρές/παγετόπληκτες περιοχές της Βορείου Ελλάδας και μεγάλων υψομέτρων επιλέγουμε ποικιλίες που ανθίζουν αργά (Ρέτσου, Texas, Truoito, Ferraduel, Ferragnes). Φυτεύουμε την αμυγδαλιά στον κήπο μας, τόσο για τους καρπούς της αλλά και ως διακοσμητικό φυτό, για τα υπέροχα άνθη της. Επειδή οι περισσότερες ποικιλίες χρειάζονται τις μέλισσες για την γονιμοποίησή τους, τη φυτεύουμε σε απάνεμη θέση, για να μη δυσκολέψουμε το έργο των μελισσών.
Το Ινστιτούτο Φυλλοβόλων Δένδρων Νάουσας (τηλ.: 2332041548) διενεργεί εδώ και δεκαετίες έρευνα γύρω από την αμυγδαλιά και τις ποικιλίες της. Ο λάτρεις της αμυγδαλιάς μπορούν να συμμετέχουν σε 2 τουλάχιστον ετήσιες «Γιορτές Αμυγδάλου», στο Συκούριο Λάρισας τον Σεπτέμβριο και στον Κρούστα Aγίου Νικολάου, τον Ιούλιο
Πολλαπλασιασμός: ο πιο εύκολος τρόπος είναι η σπορά την άνοιξη ενός σπέρματος στην οριστική θέση και ο εμβολιασμός τέλη Αυγούστου με την επιθυμητή ποικιλία, με ενοφθαλμισμό τεχνικής Τ (διαλέγουμε υγιές μάτι, λίγο πριν εκπτυχθεί με πολύ μικρό κομμάτι ξύλου). Καλύτερα αποτελέσματα δίνει η στρωμάτωση των σπερμάτων σε στρώμα άμμου, που τη διατηρούμε συνεχώς υγρή και όταν κεντρώσουν φυτεύουμε σε προστατευμένο φυτώριο. Μόλις τα δενδρύλλια αποκτήσουν μήκος 10-15 εκ., τα μεταφέρουμε στην οριστική τους θέση και εμβολιάζουμε.
Κλάδεμα: κλαδεύουμε κάθε χειμώνα, ελαφρά, τα ξερά, άρρωστα και καχεκτικά κλαδιά, αυτά που εισέρχονται προς το εσωτερικό καθώς και το 1/5 περίπου της καρποφόρας βλάστησης. Στο κλάδεμα μόρφωσης, τα πρώτα χρόνια σκοπός είναι να αφήσουμε 3-4 βραχίονες, σε ύψος 70-80 εκ. και με γωνία 50-60ο ώστε να δημιουργήσουμε σχήμα κυπέλλου. Να μην αφήσουμε την αμυγδαλιά να ψηλώσει πάνω από τα 6-7 μέτρα, θα μας δυσκολέψει στη συγκομιδή και στο κλάδεμα.
Κλίμα: θέλει ξηρά και θερμά κλίματα, χωρίς πολλές βροχές. Η πολλή υγρασία ευνοεί τις προσβολές από μύκητες και βακτήρια. Φυτεύουμε σε απευθείας έκθεση στον ήλιο, σε θέσεις προστατευμένες από ισχυρούς βοριάδες.
Έδαφος: αξιοποιεί τα άγονα, πετρώδη ξηρά, ασβεστούχα εδάφη. Ωστόσο για καλή ανθοφορία και για να μαζέψουμε αμύγδαλα, προτιμούμε τα μέσης σύστασης, γόνιμα εδάφη που στραγγίζουν καλά.
Πότισμα: κατά τη φύτευση να έχει ποτιστεί πρώτα το χώμα. Ποτίζουμε τα πρώτα 2-3 χρόνια, συχνά και με όχι πολύ νερό και τα μεγάλα δέντρα, 4-6 φορές το χρόνο. Κατά τα μέσα Μαΐου και 20 μέρες μετά (για τον καλό σχηματισμό της ψίχας), οπωσδήποτε τέλη Αυγούστου-Σεπτέμβριο και ενδιάμεσα, αναλόγως των βροχών και της σύστασης του εδάφους. Αποφεύγουμε κατά το πότισμα να βρέχεται ο κορμός (προσβολές από μύκητες-βακτήρια)
Λίπανση: στη φύτευση δεν είναι απαραίτητο το άζωτο. Ρίχνουμε στο λάκο 200γρ. λιπάσματος τύπου 0-25-8 (*). Στα μεγάλα δέντρα χρησιμοποιούμε βιολογικά λιπάσματα κάθε χρόνο, το χειμώνα, τύπου 10-0-0 και θειικό καλιομανγήσιο (*). Κάθε 2-3 χρόνια ρίχνουμε και 150γρ/δέντρο σκόνη βορίου (*)
Προσβολές: τα πιο σοβαρά προβλήματα δημιουργούνται από το ευρύτομο και τους μύκητες μονίλια, εξώασκο και κορύνεο (*).