Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι 733 εκατομμύρια άνθρωποι θα υποφέρουν από πείνα το 2023, γεγονός που επιδεινώνεται από τις σημαντικές απώλειες τροφίμων λόγω της κλιματικής αλλαγής και των ασθενειών των καλλιεργειών. Μέχρι το 2050, ο κόσμος αντιμετωπίζει το τρομερό έργο της σίτισης ενός πληθυσμού που προβλέπεται να φτάσει τα 10 δισεκατομμύρια.
Καινοτομίες όπως οι γενετικές τροποποιήσεις για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των καλλιεργειών, οι εξελίξεις στους αισθητήρες και τα μεγάλα δεδομένα για τη γεωργία ακριβείας, η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και η επιστήμη και η μηχανική που εμπλέκονται στη δημιουργία εναλλακτικών πηγών ζωικής και γαλακτοκομικής πρωτεΐνης είναι απαραίτητες για την επίτευξη των στόχων παραγωγής τροφίμων.
Η απειλή του μεθανίου
Επιπλέον, η μείωση της κατανάλωσης κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων έχει από καιρό αναγνωριστεί ως μια κρίσιμη στρατηγική για τον μετριασμό των επιπτώσεων των διατροφικών μας συστημάτων στην κλιματική αλλαγή, την απώλεια βιοποικιλότητας που σχετίζεται με τις αλλαγές στις χρήσεις γης και τη χρήση των πόρων γλυκού νερού. Με την πάροδο του χρόνου, η ευαισθητοποίηση του κοινού και η κατανόηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των διατροφικών επιλογών έχουν επίσης αυξηθεί.
Μελέτες δείχνουν ότι οι φυτικές δίαιτες θα γλίτωναν τη ζωή πάνω από 80 δισεκατομμυρίων ζώων ετησίως και θα προκαλούσαν 75% λιγότερη περιβαλλοντική ζημιά από τις κρεατοφαγικές δίαιτες. Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε επίσης περαιτέρω εντυπωσιακά οφέλη για την υγεία και την οικολογία από την αντικατάσταση του κρέατος και των γαλακτοκομικών προϊόντων με φυτικές εναλλακτικές λύσεις.
Η γεωργία είναι η μεγαλύτερη πηγή ανθρωπογενούς μεθανίου - ο δεύτερος σημαντικότερος κλιματικός ρύπος μετά το διοξείδιο του άνθρακα (CO₂), το οποίο αυξάνεται με ρυθμό ρεκόρ και έχει δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη 28 φορές μεγαλύτερο από αυτό του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) - με μεγάλο μέρος των εκπομπών να προέρχεται από την εντερική ζύμωση (ζύμωση που λαμβάνει χώρα στο πεπτικό σύστημα των ζώων, κυρίως των μηρυκαστικών) και τη διαχείριση της κοπριάς.
Τα ατμοσφαιρικά επίπεδα μεθανίου το 2021 ήταν 162% υψηλότερα από τα προβιομηχανικά επίπεδα.
Η παραγωγή ζωοτροφών χρησιμοποιεί λιπάσματα που απελευθερώνουν διοξείδιο του άνθρακα, οξείδιο του αζώτου και εκπομπές από τις μεταφορές, ενώ η μετατροπή δασών και λιβαδιών για βόσκηση και ζωοτροφές συμβάλλει περαιτέρω στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Διάφορες κτηνοτροφικές δραστηριότητες καταναλώνουν επίσης ενέργεια, όπως η παραγωγή ζώων και η προετοιμασία ζωοτροφών, ενώ οι εκπομπές από την επεξεργασία και τη συσκευασία του κρέατος προστίθενται επίσης στις συνολικές εκτιμήσεις για τις εκπομπές της κτηνοτροφίας.
Η άνοδος των αλλοπρόιτων
Οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητες για την υγεία μας, παρέχοντας τα εννέα ζωτικά αμινοξέα που είναι απαραίτητα για τη βέλτιστη ανάπτυξη, την επισκευή και τις ενεργειακές απαιτήσεις. Η εξασφάλιση επαρκούς πρόσληψης πρωτεϊνών υψηλής ποιότητας είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της καλής υγείας.
Σχεδόν το 70% της πρόσληψης πρωτεϊνών στις Ηνωμένες Πολιτείες προέρχεται από ζωικές πηγές, ενώ πάνω από δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι βασίζονται σε έντομα για την πρόσληψη πρωτεϊνών, γεγονός που αναδεικνύει την αξιοσημείωτη προσαρμοστικότητά μας στην εξασφάλιση βασικών θρεπτικών συστατικών.
Οι εναλλακτικές πρωτεΐνες είναι επίσης απαραίτητες για το μέλλον των τροφίμων.
Η Στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιρούνι» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει προσδιορίσει τις εναλλακτικές πρωτεΐνες ως ζωτικής σημασίας για τη μετάβαση προς ένα βιώσιμο διατροφικό σύστημα, και παρά το γεγονός ότι είναι διαθέσιμες εδώ και εκατοντάδες χρόνια, η δημοτικότητά τους συνεχίζει να αυξάνεται.
Οι πέντε ταχύτερα αναπτυσσόμενες καινοτομίες εναλλακτικών πρωτεϊνών περιλαμβάνουν το κρέας που καλλιεργείται στο εργαστήριο, τις φυτικές πρωτεΐνες, τα βρώσιμα έντομα και τα φύκια.
Φυτά πλούσια σε πρωτεΐνες
Όταν καταναλώνονται στην ακατέργαστη κατάστασή τους, τα πλούσια σε πρωτεΐνες φυτά έχουν συγκρίσιμη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες με το κρέας. Επίσης, συνήθως περιέχουν περισσότερες φυτικές ίνες και λιγότερα κορεσμένα λιπαρά.
Σήμερα, οι καινοτομίες στην τεχνολογία επεξεργασίας, ιδίως οι διαδικασίες εξώθησης και δομής με διατμητικά κύτταρα, βελτιώνουν την ικανότητα των εναλλακτικών προϊόντων κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων φυτικής προέλευσης (PBMA και PBDA) να αναπαράγουν τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης.
Πολλά από τα τελευταία προϊόντα PBMA μοιάζουν πλέον πολύ με την υφή, το άρωμα και την εμφάνιση του κρέατος.
Η καλλιέργεια ενός υποκατάστατου κρέατος είναι αναμφισβήτητα η πιο δύσκολη επιλογή, καθώς περιλαμβάνει την παραγωγή κρέατος σε εργαστήριο. Ωστόσο, οι πρόσφατες εξελίξεις σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της μηχανικής ιστών, της βιολογίας βλαστοκυττάρων και της μηχανικής βιολογικών διεργασιών, έχουν καταστήσει εφικτή την παραγωγή κρέατος στο εργαστήριο.
Περίπου 150 εταιρείες χρησιμοποιούν αυτή την τεχνολογία, χρησιμοποιώντας συνήθως μία από τις τρεις μεθόδους: καλλιέργεια κυτταρικών καλλιεργειών σε βιοαντιδραστήρες, τρισδιάστατη βιοεκτύπωση ή ζύμωση ακριβείας.
Τα έντομα είναι επίσης καλές πηγές πρωτεϊνών και λίπους. Περιέχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα για την καλή ανθρώπινη υγεία και είναι πλούσια σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, βιταμίνες και μέταλλα. Οι δραστηριότητες νεοφυών επιχειρήσεων τροφίμων με βάση τα έντομα κυμαίνονται από τη συγκομιδή εντόμων έως την παραγωγή προϊόντων διατροφής.
Τα φύκια έχουν επίσης αναγνωριστεί ως βιώσιμη και αειφόρος πηγή πρωτεϊνών υψηλής διατροφικής αξίας. Η πλούσια περιεκτικότητά τους σε πρωτεΐνες καθιστά τα μικροφύκη συχνά διαθέσιμα σε μορφή σκόνης, όπως χάπια ή δισκία. Διάφορες μέθοδοι εκχύλισης μπορούν να απομονώσουν αποτελεσματικά τις πρωτεΐνες των φυκιών, καθιστώντας τες ευεργετική πηγή για πρόσθετα τροφίμων.
Ενίσχυση της χρηματοδότησης από την Ευρώπη
Μια πρόσφατη έκθεση του Good Food Institute (GFI) περιγράφει τις αυξημένες επενδύσεις της Ευρώπης στον τομέα των εναλλακτικών πρωτεϊνών και την πρόοδο που έχει σημειωθεί για τον επαναπροσδιορισμό του μέλλοντος των τροφίμων.
Το 2023, οι επενδύσεις στην έρευνα για τις εναλλακτικές πρωτεΐνες σε ολόκληρη την Ευρώπη έφτασαν το ποσό ρεκόρ των 290 εκατ. ευρώ - μια σημαντική αύξηση από μόλις 63 εκατ. ευρώ το 2020. Αυτή η ανοδική τάση συνεχίστηκε μέχρι το 2024, ενισχυμένη από πρωτοβουλίες όπως η διάθεση 50 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας για έργα ζύμωσης ακριβείας και άλγης.
Αρκετά ευρωπαϊκά έθνη επενδύουν στην καινοτομία των εναλλακτικών πρωτεϊνών.
Η Δανία, για παράδειγμα, έχει δεσμεύσει 96 εκατ. ευρώ από το 2020, εστιάζοντας σε τεχνολογίες φυτικής προέλευσης. Μεταξύ του 2020 και του 2024, η Γερμανία διέθεσε 54 εκατ. ευρώ για έργα με βάση τα φυτά, τη ζύμωση και το καλλιεργούμενο κρέας και έχει δεσμεύσει επιπλέον 38 εκατ. ευρώ στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό του 2024.
Οι πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης λαμβάνουν τη μεγαλύτερη χρηματοδότηση, συνολικού ύψους 390 εκατ. ευρώ από το 2020, εστιάζοντας στη γεύση, την υφή και τη θρεπτική αξία. Η χρηματοδότηση για τη ζύμωση ανέρχεται σε 161 εκατ. ευρώ και προβλέπεται να ξεπεράσει τις επενδύσεις σε φυτικές πρωτεΐνες έως το 2024.
Προκλήσεις και προβληματισμοί
Παρά τα επιστημονικά επιτεύγματα και τις τεράστιες δυνατότητες αυτών των καινοτομιών, ο τομέας των εναλλακτικών πρωτεϊνών εξακολουθεί να αντιμετωπίζει αρκετές κρίσιμες προκλήσεις.
Ακόμη και με την επέκταση της αγοράς εναλλακτικών πρωτεϊνών, η αποδοχή από τους καταναλωτές αποτελεί σημαντική πρόκληση. Το κόστος και η γεύση προσδιορίζονται ως κύρια εμπόδια για την ευρεία χρήση. Επιπλέον, υπάρχουν αξιοσημείωτες τεχνολογικές προκλήσεις όσον αφορά την κλιμάκωση της παραγωγής για την ικανοποίηση της εμπορικής ζήτησης, διασφαλίζοντας παράλληλα την ποιότητα και την οικονομική προσιτότητα.
Ωστόσο, ο πραγματικός περιβαλλοντικός αντίκτυπος των εναλλακτικών πρωτεϊνών δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί διεξοδικά και δεν υπάρχουν ακόμη διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές και πρότυπα για τις πρωτεΐνες αυτές, καθώς το ρυθμιστικό τους καθεστώς διαφέρει από χώρα σε χώρα.
Πηγή: Euractiv.com
Ακολουθήστε το Agrocapital.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι τις ειδήσεις