Η ιστορία επαναλαμβάνεται — αυτή τη φορά, με νέα ένταση και καθαρές στοχεύσεις. Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μετά τη στροφή του Ρόναλντ Ρήγκαν προς τον “εθνικό οικονομικό ρεαλισμό”, οι Ηνωμένες Πολιτείες, υπό την ηγεσία του Ντόναλντ Τραμπ, επαναφέρουν μια προστατευτική εμπορική στρατηγική που στόχο έχει να ανακτήσει η χώρα την παραγωγική της αυτάρκεια και το αγροτικό της πλεόνασμα.
Με το Εκτελεστικό Διάταγμα 14257 της 2ας Απριλίου 2025, η Ουάσινγκτον ενεργοποιεί δασμούς-«ασπίδα» σε κρίσιμα αγροδιατροφικά προϊόντα, κρίνoντας ότι η μακροχρόνια ανισορροπία με την Ευρώπη αποτελεί πλέον στρατηγική απειλή. Η νέα πολιτική βασίζεται στην αρχή της εμπορικής ανταποδοτικότητας (reciprocity) και αποτυπώνεται επίσημα στο Harmonized Tariff Schedule των ΗΠΑ (2025).
Η Αμερική δεν επιθυμεί απλώς προστασία· επιδιώκει επανακαθορισμό των εμπορικών σχέσεων, με όρους που υπηρετούν τα δικά της γεωοικονομικά συμφέροντα. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος Τραμπ
Η Αμερική δεν μπορεί να επιβιώσει εάν δεν παράγει η ίδια τα δικά της τρόφιμα και προϊόντα
Αν και τα νέα δασμολογικά μέτρα των Ηνωμένων Πολιτειών εφαρμόζονται σε παγκόσμια κλίμακα, το πλήγμα είναι ιδιαίτερα αισθητό στον λεγόμενο «ευρωπαϊκό νότιο διατροφικό άξονα» – Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία. Τα εξαγώγιμα σύμβολα της μεσογειακής ταυτότητας, όπως το ελαιόλαδο, οι ελιές, η φέτα και οι κομπόστες, υπόκεινται πλέον σε δασμούς που φθάνουν έως και το 25%, κλονίζοντας εμπορικές ισορροπίες δεκαετιών στην κρίσιμη αγορά των ΗΠΑ.
Για την Ουάσιγκτον, η επιβολή των νέων δασμών ερμηνεύεται ως επαναβεβαίωση της εμπορικής της κυριαρχίας. Για την Ευρώπη, και δη τις παραγωγικές χώρες του Νότου, προοιωνίζεται μια περίοδος βαθιάς αβεβαιότητας, ανάγκης για στρατηγική αναπροσαρμογή και εντατική διεύρυνση των εξαγωγικών οριζόντων.
Η πρόσφατη τροποποίηση του Harmonized Tariff Schedule of the United States (2025) σηματοδοτεί την ενεργοποίηση ενός νέου πλέγματος εμπορικών επιβαρύνσεων σε προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν το ελαιόλαδο, οι επιτραπέζιες ελιές και η φέτα – τρία εμβληματικά αγαθά του μεσογειακού διατροφικού πολιτισμού, με ιδιαίτερη βαρύτητα για την Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία.
Ελαιόλαδο: Από την εμπορική ευνοϊκή μεταχείριση στον εμπορικό αποκλεισμό
Για δεκαετίες, το ευρωπαϊκό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο απολάμβανε προνομιακή πρόσβαση στην αμερικανική αγορά, με μηδενικούς δασμούς βάσει των διατλαντικών συμφωνιών. Ωστόσο, το Εκτελεστικό Διάταγμα 14257, που υπογράφηκε τον Απρίλιο του 2025, άλλαξε ριζικά το τοπίο, επιβάλλοντας νέο δασμό 25% στις κατηγορίες των δασμολογικών κωδικών 1509 και 9903.89.x.
Η απόφαση αυτή πλήττει ευθέως την εξαγωγική δυναμική της Ε.Ε., σε μια κρίσιμη περίοδο όπου η Καλιφόρνια, με την υποστήριξη ομοσπονδιακών και ιδιωτικών κεφαλαίων, επιταχύνει την παραγωγή ελαιολάδου, διεκδικώντας μεγαλύτερο μερίδιο στη high-end αγορά των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ελιές: Στο στόχαστρο οι ισπανικές – Παράπλευρες απώλειες για την Ελλάδα
Ιδιαίτερο βάρος φέρει και η ανακατηγοριοποίηση των επιτραπέζιων ελιών, με αιχμή του δόρατος τις πράσινες ισπανικές ποικιλίες, που πλέον υπάγονται στον κωδικό 9903.89.22 και επιβαρύνονται με πρόσθετο δασμό 25%. Παράλληλα, εφαρμόζονται επιπρόσθετες επιβαρύνσεις ανά κιλό (από 3,7 έως 11,9 σεντς), γεγονός που ενισχύει τον διοικητικό και εμπορικό κατακερματισμό της αγοράς.
Αν και η Ελλάδα φαινομενικά προστατεύεται από συγκεκριμένες ρήτρες της συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου, η πραγματικότητα αποδεικνύεται πιο σύνθετη. Ελληνικές εξαγωγές που εμπίπτουν σε τεχνικά υποκεφάλαια του νέου κανονιστικού πλαισίου ενδέχεται να βρεθούν αντιμέτωπες με τις ίδιες επιβαρύνσεις, περιορίζοντας την πρόσβαση μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στις αμερικανικές αγορές λιανικής και HORECA.
Φέτα: Η «λευκή ναυαρχίδα» της ελληνικής ΠΟΠ στο επίκεντρο των νέων περιορισμών
Από τα πλέον χαρακτηριστικά θύματα της αναδιάρθρωσης αποτελεί η φέτα – προϊόν με έντονη πολιτισμική και εξαγωγική αξία για την Ελλάδα. Μέχρι πρότινος, η φέτα εισαγόταν χωρίς δασμούς μέσω του subheading 0406.90.57. Από το 2025 όμως, μεταφέρεται στο καθεστώς του ειδικού εμπορικού μέτρου 9903.89.28, υπό την επιβολή πρόσθετου δασμού 25%, ανεξαρτήτως της ευρωπαϊκής της πιστοποίησης ως ΠΟΠ.
Η ανατροπή αυτή αναμένεται να επηρεάσει δυσανάλογα τις μικρομεσαίες ελληνικές επιχειρήσεις που είχαν κατορθώσει να εδραιωθούν στην αγορά των ΗΠΑ μέσω εξειδικευμένων διανομέων και niche retail chains, δημιουργώντας προστιθέμενη αξία για την ελληνική οικονομία και την αγροδιατροφική ταυτότητα της χώρας.
Η ελληνική στάση – Παρέμβαση Πιερρακάκη και στόχευση προς Ινδία
Ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας, Κυριάκος Πιερρακάκης, σε δηλώσεις του επισήμανε πως η Ελλάδα «θα συνταχθεί με τις όποιες ευρωπαϊκές αποφάσεις» και ότι «θα διαφυλάξουμε το εθνικό μας συμφέρον σε όλες τις διαπραγματεύσεις». Ο ίδιος δήλωσε ότι θα συμμετάσχει στο επικείμενο Ecofin, όπου θα τεθεί πρόταση για εξαίρεση συγκεκριμένων ευρωπαϊκών προϊόντων από τους δασμούς.
Επιπλέον, ο Υπουργός άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο εξωστρεφούς αναδιάρθρωσης: «Η Ελλάδα θα εξετάσει εναλλακτικές αγορές, όπως η Ινδία, για την απορρόφηση των προϊόντων μας που πλήττονται από τους αμερικανικούς δασμούς».
Σύμφωνα πάντα με πληροφορίες Ισπανία και Ιταλία ετοιμάζονται να ζητήσουν άμεσα ακρόαση στον Λευκό Οίκο, προσβλέποντας σε διπλωματική εξαίρεση για τα αγροτικά τους προϊόντα.
Όμως, όπως επισημαίνουν ειδικοί επί θεμάτων διεθνούς εμπορίου, η μετατόπιση των ΗΠΑ προς μια πιο προστατευτική πολιτική για τον πρωτογενή τους τομέα αντανακλά μια ευρύτερη στρατηγική που δύσκολα θα αναστραφεί, τουλάχιστον εντός του παρόντος γεωπολιτικού κύκλου. Για την Ελλάδα, η πρόκληση πλέον έγκειται στο να υπερασπιστεί τα ποιοτικά της πλεονεκτήματα, επανατοποθετώντας τα προϊόντα της ως αναντικατάστατα και αυθεντικά μέσα σε ένα όλο και πιο πολωμένο παγκόσμιο εμπορικό περιβάλλον.
Εδώ θα βρείτε αναλυτικά τους δασμούς ανά χώρα και προϊόν
Δείτε αναλυτικά εδώ τα επίσημα έγγραφα
Ακολουθήστε το Agrocapital.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι τις ειδήσεις