Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά των αθέμιτων πρακτικών στην τροφική αλυσίδα

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε σήμερα ανακοίνωση με την οποία ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να αναζητήσουν τρόπους μεγαλύτερης θωράκισης των μικρών παραγωγών και των λιανοπωλητών τροφίμων έναντι αθέμιτων πρακτικών που εφαρμόζουν οι ενίοτε πολύ ισχυρότεροι εμπορικοί τους εταίροι.
 

Προτού φθάσει ένα τρόφιμο στον καταναλωτή, πολλοί και διάφοροι παράγοντες της αγοράς (παραγωγοί, μεταποιητές, λιανοπωλητές κ.λπ.) στην αλυσίδα εφοδιασμού συμβάλλουν στην ποιότητα και την αξία του. Λόγω εξελίξεων, όπως η αυξημένη συγκέντρωση της αγοράς, παρατηρούνται μεγάλες διαφορές στη διαπραγματευτική ισχύ των φορέων της αλυσίδας εφοδιασμού. Αν και οι διαφορές διαπραγματευτικής ισχύος είναι συχνές και θεμιτές στις εμπορικές σχέσεις, τέτοιου είδους ανισορροπίες μπορούν, σε ορισμένες περιπτώσεις, να οδηγήσουν σε αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.

Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς και Υπηρεσιών Μισέλ Μπαρνιέ δήλωσε σχετικά: "Οι περισσότεροι καταναλωτές κάνουμε τα ψώνια μας στους τοπικούς λιανοπωλητές, αλλά είναι σαφές η τροφική αλυσίδα έχει διαστάσεις που επεκτείνονται στην ευρωπαϊκή ενιαία αγορά. Πρέπει να υπάρχουν ενιαίες και θεμιτές συνθήκες ανταγωνισμού μεταξύ των προμηθευτών και λιανοπωλητών τροφίμων από τη μία πλευρά και τα  μεγάλα πολυεθνικά σούπερ μάρκετ και μονάδες μεταποίησης από την άλλη. Οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές δημιουργούν κινδύνους. Η βιομηχανία έχει ήδη σημειώσει σημαντική και αξιόλογη πρόοδο στην αντιμετώπιση των καταχρηστικών συμπεριφορών και πρέπει να συνεχίσει σε αυτήν την κατεύθυνση. Τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίσουν ότι διαθέτουν αποτελεσματικά και συνεπή ρυθμιστικά πλαίσια για την αξιοποίηση και συμπλήρωση αυτών των πρωτοβουλιών αυτορύθμισης."

Στις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές συγκαταλέγονται:

-    αποφυγή ή άρνηση της γραπτής μνείας σημαντικών εμπορικών όρων
-    αναδρομική μονομερής μεταβολή του κόστους ή της τιμής των προϊόντων ή των υπηρεσιών
-    μετακύλιση των αδικαιολόγητων ή δυσανάλογων κινδύνων στα συμβαλλόμενα μέρη
-  σκόπιμη διατάραξη του χρονοδιαγράμματος παράδοσης ή παραλαβής με σκοπό την απόκτηση αθέμιτου πλεονεκτήματος ή
-    περάτωση μιας εμπορικής σχέσης μονομερώς και χωρίς προειδοποίηση, ή με υπερβολικά σύντομη προειδοποιητική προθεσμία και χωρίς αντικειμενικό λόγο.

Η τροφική αλυσίδα είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για την καθημερινή ζωή και την ευημερία των καταναλωτών, αλλά και για την οικονομία ως σύνολο, καθώς απασχολεί πάνω από 47 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ, πολλά εκ των οποίων στις ΜΜΕ, και αντιπροσωπεύει περίπου το 7% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της ΕΕ. Το συνολικό μέγεθος του λιανικού εμπορίου που συνδέεται με τρόφιμα στην ΕΕ εκτιμάται σε 1,05 τρις. ευρώ. Η τροφική αλυσίδα έχει έντονη διεθνή διάσταση και ιδιαίτερη σημασία στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς της ΕΕ. Το διασυνοριακό εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ αντιπροσωπεύει περίπου 20% της συνολικής παραγωγής τροφίμων στην ΕΕ. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι το 70% τουλάχιστον των συνολικών ετήσιων εξαγωγών γεωργικών προϊόντων των χωρών της ΕΕ κατευθύνονται σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ.

Κύρια στοιχεία

Η ανακοίνωση σχετικά με τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές προτείνει ορισμένες προτεραιότητες για την προώθηση ενός αποτελεσματικού πανευρωπαϊκού πλαισίου καταπολέμησης τέτοιου είδους πρακτικών. Δεν προτείνεται η ανάληψη κανονιστικής δράσης σε επίπεδο ΕΕ, αλλά τα κράτη μέλη προτρέπονται να μεριμνήσουν για τη λήψη των κατάλληλων μέτρων έναντι των πρακτικών αυτών, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες της χώρας τους. Οι εισηγήσεις που διατυπώνονται στην ανακοίνωση βασίζονται σε τρεις συνιστώσες:

1. Στήριξη της προαιρετικής Πρωτοβουλίας για την Αλυσίδα Εφοδιασμού: Οι προαιρετικοί κώδικες συμπεριφοράς αποτελούν ένα σημαντικό θεμέλιο δίκαιων και βιώσιμων εμπορικών σχέσεων. Γι' αυτό, η ανακοίνωση ενθαρρύνει τους φορείς της τροφικής αλυσίδας να συμμετάσχουν στην υφιστάμενη πρωτοβουλία για την αλυσίδα εφοδιασμού που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2013 και στις σχετικές εθνικές πλατφόρμες. Καλεί επίσης την ομάδα διακυβέρνησης της πρωτοβουλίας να μεγιστοποιήσει τη συμμετοχή των ΜΜΕ που είναι οι βασικοί δικαιούχοι της πρωτοβουλίας.

2. Πρότυπα σε επίπεδο ΕΕ για τις αρχές ορθής πρακτικής: Τα κράτη μέλη που έχουν ήδη δραστηριοποιηθεί κατά των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών σε εθνικό επίπεδο έχουν επιλέξει διαφορετικές προσεγγίσεις. Από την άλλη, ορισμένα κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη προβεί σε καμία συγκεκριμένη ενέργεια για την εξάλειψη των αθέμιτων πρακτικών. Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, ιδίως σε διασυνοριακό επίπεδο, θα ήταν επωφελής μια κοινή ερμηνεία των σχετικών κανόνων. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, οι αρχές που διέπουν την πρωτοβουλία για την αλυσίδα εφοδιασμού θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση μιας κοινής κανονιστικής ρύθμισης.

3. Αποτελεσματική επιβολή της νομοθεσίας σε εθνικό επίπεδο: Εάν το ασθενέστερο μέρος σε μια εμπορική σχέση εξαρτάται οικονομικά από το ισχυρότερο μέρος, μπορεί συχνά να μην προσφεύγει στο δικαστήριο ή σε εθελοντικούς μηχανισμούς επίλυσης διαφορών προκειμένου να αμυνθεί έναντι των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών από φόβο ότι θα απολέσει την εμπορική σχέση. Για να καθιερωθεί ένας αξιόπιστος αποτρεπτικός μηχανισμός κατά τέτοιου είδους πρακτικών η ανακοίνωση προτείνει την επιβολή ελάχιστων προτύπων επιβολής της νομοθεσίας που θα ισχύουν σε όλη την ΕΕ.

Ιστορικό

Η σημασία της καλλιέργειας βιώσιμων εμπορικών σχέσεων μέσα από την καταπολέμηση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών τονίστηκε στο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης για το Λιανικό Εμπόριο που εκδόθηκε τον Ιανουάριο του 2013 (IP/13/78). Η Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στην αλυσίδα εφοδιασμού μεταξύ επιχειρήσεων στον τομέα των τροφίμων και άλλων καταναλωτικών προϊόντων στην Ευρώπη, η οποία δημοσιεύθηκε μαζί με το σχέδιο δράσης, έδωσε το έναυσμα για μια ευρεία δημόσια συζήτηση και τη συγκέντρωση απόψεων από ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων. Η σημερινή ανακοίνωση συνιστά ένα ακόμη θετικό βήμα.

Οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές μπορούν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις, ιδίως για τις ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται στην τροφική αλυσίδα. Μπορούν να επηρεάσουν τη δυνατότητα των ΜΜΕ να επιβιώσουν στην αγορά, να κάνουν νέες επενδύσεις σε προϊόντα και τεχνολογία, και να αναπτύξουν διασυνοριακές δραστηριότητες στην ενιαία αγορά. Επιπλέον, μπορούν να επιφέρουν και έμμεσες αρνητικές επιπτώσεις σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού για τις ΜΜΕ. Για παράδειγμα, μπορεί μια ΜΜΕ να μην επιχειρήσει καν να συνάψει μια εμπορική σχέση, φοβούμενη τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές σε βάρος της. Η υιοθέτηση τέτοιου είδους πρακτικών εντός της ΕΕ θα μπορούσε επίσης να έχει άμεσες ή έμμεσες συνέπειες για τους παραγωγούς και τις επιχειρήσεις εκτός ΕΕ, καθώς και στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Ορισμένα κράτη μέλη αναγνωρίζουν τις επιβλαβείς συνέπειες των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών και έχουν δρομολογήσει ρυθμιστικές πρωτοβουλίες για την καταπολέμησή τους ή σχεδιάζουν να το πράξουν, γεγονός που έχει δημιουργήσει ρυθμιστικές αποκλίσεις σε όλη την ΕΕ. Στο πλαίσιο του φόρουμ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη βελτίωση της λειτουργίας της τροφικής αλυσίδας, οι φορείς της αγοράς αναγνώρισαν το πρόβλημα των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών και ανέπτυξαν ένα σύνολο χρηστών αρχών και ένα πλαίσιο αυτορύθμισης με στόχο την εφαρμογή των αρχών αυτών, την επονομαζόμενη Πρωτοβουλία για την Αλυσίδα Εφοδιασμού.