«Ελληνο-ρωσικό Φόρουμ για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και την Εξοικονόμηση Ενέργειας»

Σημεία της ομιλίας του ΥΠΕΝ, Πάνου Σκουρλέτη, στο «Ελληνο-ρωσικό Φόρουμ για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και την Εξοικονόμηση Ενέργειας»

O Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Πάνος Σκουρλέτης, απηύθυνε ομιλία στο «Ελληνο-ρωσικό Φόρουμ για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και την Εξοικονόμηση Ενέργειας» που συνδιοργανώνουν το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας - ΚΑΠΕ και η Ρωσική Υπηρεσία Ενέργειας. Ακολουθούν σημεία της ομιλίας:

Κύριε υπουργέ Ενέργειας

Κύριε αναπληρωτή Κυβερνήτη της Σταυρούπολης

Κυρίες και Κύριοι,

Υπάρχει μια ρώσικη παροιμία που λέει ότι είναι καλύτερο να έχεις 100 φίλους απ’ ότι 100 ρούβλια. Δεν θα μπορούσα να βρω πιο εύστοχο τρόπο για να εκφράσω την πεποίθηση της ελληνικής κυβέρνησης, όσο και τη δική μου προσωπικά, ότι η πραγματική φιλία ανάμεσα στους λαούς και τις χώρες μας είναι μια ανεκτίμητη αξία με παρελθόν, παρόν και, σίγουρα, με μέλλον.

Θεωρώ ότι η σημερινή συζήτηση, την οποία θα εμπλουτίσουν επιστήμονες και στελέχη που γνωρίζουν πολύ καλά το αντικείμενό τους, βοηθάει προς αυτή την κατεύθυνση,  για ένα ακόμη καλύτερο μέλλον στις σχέσεις μας. Για μια στενή συνεργασία, που θα βασίζεται  στη Γνώση, αλλά και στην επίγνωση των δυνατοτήτων και των προοπτικών ενός απαιτητικού, διαρκώς μεταβαλλόμενου, διεθνούς περιβάλλοντος, που πολλές φορές μας «τραβάει από το μανίκι» για να κάνουμε εγκαίρως όσα πρέπει να γίνουν.

Γι’ αυτό βρισκόμαστε σήμερα εδώ. Για να επιβεβαιώσουμε τη συνεργασία μας, να την ενισχύσουμε, να κάνουμε όσα πρέπει να γίνουν. Και χαίρομαι ιδιαίτερα για την ευκαιρία που μου δίνει η σημερινή εκδήλωση προκειμένου να μιλήσω για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, την εξοικονόμηση ενέργειας, την ενεργειακή αποδοτικότητα. Πρόκειται για στρατηγικής σημασίας τομείς, οι οποίοι δίνουν στην Ελλάδα την ευκαιρία να συνδυάσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους ενεργειακούς πόρους της, προς όφελος της κοινωνίας, τους περιβάλλοντος και της οικονομίας. 

Κάθε είδους συζήτηση που αναπτύσσεται τελευταία στην Ευρώπη γύρω από τα ζητήματα των ενεργειακών πόρων και των μορφών παραγωγής ενέργειας, έχει έντονο το στοιχείο της ενεργειακής ασφάλειας, αλλά και τη διάσταση της κλιματικής αλλαγής. Η συμβολή των ΑΠΕ σε αυτά τα θέματα, αλλά και στην προσπάθεια για οικονομική ανάπτυξη, κρίνεται πολύ σημαντική. Πιστεύω πως όλοι οι πολιτικοί αξιωματούχοι  συμφωνούν ότι βασικός σκοπός μας είναι να προστατέψουμε το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε, αλλά και να εξασφαλίσουμε στους πολίτες μας αξιοπρεπή διαβίωση. Ένας τρόπος- από τους πολλούς - για να το πετύχουμε αυτό είναι να αναπτύξουμε κι άλλο τις ΑΠΕ, να ασχοληθούμε περισσότερο με την εξοικονόμηση ενέργειας, διασφαλίζοντας βεβαίως σε κάθε περίπτωση την ευστάθεια του Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας. Και το λέω αυτό επειδή στην Ελλάδα συντηρείται ένας γόνιμος προβληματισμός για το βέλτιστο ενεργειακό μίγμα και τον βαθμό χρήσης των εγχώριων καυσίμων. 

Υπό μία έννοια, το μέλλον είναι ήδη εδώ. Απαντώντας στις σημερινές προκλήσεις για πιο καθαρή ενέργεια, για μείωση του κόστους, για ενεργειακή επάρκεια με μεγαλύτερη συμβολή των ΑΠΕ, μπορούμε να δώσουμε λύσεις που θα αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά και τα μελλοντικά διλλήματα. Η ενεργειακή πολιτική μας αυτό επιχειρεί, ενταγμένη μέσα σε μια γενικότερη στρατηγική με ορίζοντα πολλών ετών.

Επιτρέψτε μου να ξεφύγω ελάχιστα  από το πολύ συγκεκριμένο θέμα μας για να επισημάνω τα εξής: το ενεργειακό τοπίο αλλάζει εξαιρετικά γρήγορα στην Ελλάδα. Αυτό επιβάλλεται  από τη συνολική, σε επίπεδο ΕΕ, παρέμβαση που βρίσκεται σε εξέλιξη στις ενεργειακές αγορές των κρατών - μελών, με νέους κανόνες και ρυθμίσεις που αποσκοπούν στην εναρμόνιση και τη διασύνδεσή τους. Αφορά όμως και το γεγονός της ωρίμανσης της ίδιας της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, αρκετά χρόνια μετά την εκκίνηση της διαδικασίας για το άνοιγμά της. Ανεξάρτητα από τη γνώμη μας για το πώς εξελίχθηκε αυτή η διαδικασία, σήμερα μιλάμε για μια μη αναστρέψιμη πορεία. Αυτό μας επιφορτίζει με το καθήκον να περάσουμε στην επόμενη φάση της ανάπτυξης και λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, εξασφαλίζοντας ομαλότητα και προοπτική. Σ’ αυτό  θεωρούμε ότι μπορεί να συνεισφέρει η υπό δημόσιο έλεγχο ΔΕΗ,  διατηρώντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο της στη νέα ενεργειακή εποχή. Είναι ένας στόχος εφικτός και ένας θεμελιώδης όρος για την ευστάθεια της αγοράς.   

Αυτό είναι το περιβάλλον - για να επιστρέψω στο θέμα μας - μέσα στο οποίο εργαζόμαστε για τις ΑΠΕ και την προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας. Εντός αυτού του πλαισίου, είμαστε ανοιχτοί στις επενδύσεις, τις ενθαρρύνουμε και δρομολογούμε την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας με «πυξίδα» τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2020. Θα ακούσετε πολλά στοιχεία της επόμενες ώρες, για τη συμμετοχή των ΑΠΕ  στο ενεργειακό ισοζύγιο της Ελλάδας, την εγκατεστημένη ισχύ, τη διείσδυση της κάθε τεχνολογίας. Γι’ αυτό κι εγώ θα σταθώ περισσότερο στην πολιτική διάσταση του θέματος, στο ενεργειακό όραμά μας για τον συγκεκριμένο τομέα.

Η ενεργειακή πολιτική αποτελεί βασικό πυλώνα για την παραγωγική ανασυγκρότηση και την ανάπτυξη. Οι δεσμεύσεις μας για την συμμετοχή των ΑΠΕ στη συνολική κατανάλωση ενέργειας έως το 2020 - 18% από την ΕΕ, 20% ο εθνικός στόχος – αποτελούν μια παράλληλη πρόκληση σε ένα δύσκολο περιβάλλον. Είμαστε όμως, αισιόδοξοι για τη συνέχεια και εκτιμώ ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για εν δυνάμει επενδυτές στους τομείς της αιολικής ενέργειας και των φωτοβολταϊκών. Πρόσφατα αναθεωρήσαμε τη νομοθεσία μας για το πλαίσιο στήριξης της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, με τον νόμο 4409/16. Με αυτή την παρέμβασή μας, εκτός από την εναρμόνιση της εγχώριας αγοράς με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, ενεργοποιούμε  μηχανισμούς αποζημιώσεων και ενισχύσεων που αίρουν τις πρότερες στρεβλώσεις της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Ένα ορθολογικό σύστημα αμοιβών θα παραπέμπει σε εύλογες αποδόσεις, χωρίς ακρότητες και υπέρμετρη επιβάρυνση των καταναλωτών. Το νέο σχήμα επιτρέπει τη διαμόρφωση τιμών μέσω ανταγωνιστικών διαδικασιών και όχι μέσω διοικητικού προσδιορισμού. Μας ενδιαφέρει η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων σε συνδυασμό με τον εξορθολογισμό του κόστους, την ενεργειακή ασφάλεια και φυσικά, την θετική απάντηση στις προκλήσεις που θέτει η κλιματική αλλαγή. Κι όλα αυτά θέλουμε να τα δούμε με μια χρονική προβολή που θα ξεπερνά το έτος 2020 και τους στόχους που το αφορούν.

Στο πεδίο των θεσμικών αλλαγών εντάσσεται και η δρομολογημένη διαμόρφωση του λεγόμενου target model για την αναδιοργάνωση της εγχώριας χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρισμού, η οποία εκ των πραγμάτων συνδέεται με τις ΑΠΕ. Η επεξεργασία των μέτρων βρίσκεται σε ώριμο στάδιο και εκτιμούμε ότι το νέο πλαίσιο θα οδηγήσει σε αύξηση του ανταγωνισμού και σε μείωση του κόστους ενέργειας για τους  καταναλωτές. Επιπλέον, θα δώσει τη δυνατότητα για την ανάπτυξη ουσιαστικού και διαφανούς διασυνοριακού ανταγωνισμού, ξεπερνώντας παλαιότερους  περιορισμούς.

Κυρίες και κύριοι,

Έχουμε πολλές ιδέες για την καλύτερη αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Ιδιαίτερα μας απασχολεί η δυνατότητα συμβολής τους στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών ορισμένων νησιών, μέσα από εγχειρήματα τοπικής κλίμακας, όπου οι ίδιοι οι κάτοικοι και οι εκπρόσωποί τους θα έχουν τον πρώτο λόγο. Γενικά η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών σε δημιουργικά, παραγωγικά και οικονομικά σχήματα μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Πιστεύουμε ότι η τεχνολογική εξέλιξη των ΑΠΕ και οι πραγματικές ενεργειακές ανάγκες στη νησιωτική Ελλάδα, γεννούν μια πρώτης τάξης ευκαιρία για την ανάπτυξη υβριδικών συστημάτων παραγωγής και  αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας στα νησιά για την ενεργειακή αυτονόμησή τους. Κι αυτό είναι ένα πεδίο που γεννά δυνατότητες για υποψήφιους επενδυτές. Παράλληλα, επεξεργαζόμαστε τους θεσμικούς και χρηματοδοτικούς όρους για τη σύσταση βιώσιμων εταιρικών σχημάτων με κοινωνική συνεργατική συγκρότηση.

Σήμερα, η ηλεκτροδότηση των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών με μονάδες πετρελαίου οδηγεί σε υψηλά κόστη ηλεκτροδότησης, τα οποία επιμερίζονται σε όλους τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας. Η ανάπτυξη των ΑΠΕ  μπορεί να μειώσει σημαντικά τα κόστη, να μειώσει τις επιβαρύνσεις στα τιμολόγια. Σε κάθε περίπτωση, επιδιώκουμε τη διασφάλιση της επάρκειας ισχύος και την αρμονική ηλεκτροδότηση των αυτόνομων νησιωτικών συστημάτων. Για να υπηρετήσουμε αυτή την προϋπόθεση, διερευνούμε και προκρίνουμε την περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ μέσω της υλοποίησης έξυπνων συστημάτων αλλά και την πιλοτική ανάπτυξη «πράσινων» νησιών.

Στην προσπάθεια αυτή αναμένεται να συμβάλουν και οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις των Κυκλάδων, όσο και της Κρήτης, για τις  ενεργειακές σταθεροποιήσεις που απαιτούνται. Η διασύνδεση της Κρήτης με το ηπειρωτικό  Σύστημα, προβλέπεται μέσω δύο υποβρύχιων διασυνδέσεων που θα λύσουν δια παντός το πρόβλημα ηλεκτροδότησης του νησιού και θα δώσουν τη δυνατότητα να αποσυρθούν ρυπογόνες και μη αποδοτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό του ΑΔΜΗΕ η πρώτη διασύνδεση θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι το έτος 2020 ενώ η δεύτερη, λόγω της πολυπλοκότητας της, θα ολοκληρωθεί μέχρι το 2024. Οι νέες τεχνολογίες, η τοπική κλίμακα, οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις,  το νέο θεσμικό πλαίσιο, είναι βασικά συστατικά της πολιτικής μας για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, η οποία εμπλουτίζεται διαρκώς. Σύντομα εξάλλου, θα παρουσιάσουμε νέες ρυθμίσεις για τη γεωθερμία. Αναλόγως θα κινηθούμε στον τομέα της βιομάζας και θεωρώ ότι στο μέλλον θα αυξηθεί το ενδιαφέρον  στην Ελλάδα για αγροτικές εφαρμογές βιοαερίου.

Θα ήταν έλλειψη όμως, να μην αναφερθώ  σε μια ακόμη, θετική, πτυχή που διακρίνει την ελληνική πραγματικότητα στον τομέα των ΑΠΕ: την μακρόχρονη εμπειρία ελληνικών επιχειρήσεων στην ανάπτυξη αιολικών και φωτοβολταϊκών συστημάτων με συσσώρευση γνώσης και δυνατοτήτων, τις ιδιαίτερες επιδόσεις της εγχώριας βιομηχανίας Θερμικών Ηλιακών Συστημάτων  Ζεστού Νερού σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αλλά και τη σημαντική ανάπτυξη της βιομηχανίας στον  απαιτητικό τομέα των  Μπαταριών.

Θα ήθελα να πω πολλά περισσότερα για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, επιτρέψτε μου όμως, να μην αδικήσω τον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας. Χωρίς υπερβολή, ο τομέας αυτός μπορεί να απελευθερώσει σημαντικά οικονομικά μεγέθη και να συμβάλει με απόλυτο τρόπο στην προστασία του περιβάλλοντος. Είναι πραγματικά μια μεγάλη πρόκληση η πλήρης κάλυψη  των αναγκών των νοικοκυριών, αλλά και των αυξημένων αναγκών των επιχειρήσεων, μέσα από έναν εξορθολογισμό της κατανάλωσης, χωρίς να προκληθούν φαινόμενα ενεργειακής στέρησης ή υπερτιμολόγησης.

Γι’ αυτό και στον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας και της ενεργειακής αποδοτικότητας δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση από τότε που αναλάβαμε την ευθύνη για την ενεργειακή πολιτική της χώρας. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης αποτελεί διακριτό στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία επιδιώκει μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά 20% έως το 2020 και κατά 27% έως το 2030. Η εξοικονόμηση ενέργειας αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για την ευρωπαϊκή και την εθνική ενεργειακή στρατηγική, λόγω της αναπτυξιακής διάστασης που τη διακρίνει.  Μας ενδιαφέρει η υιοθέτηση και εφαρμογή καλών πρακτικών που δεν θα λειτουργούν εις βάρος της κάλυψης των πραγματικών ενεργειακών αναγκών.  Πρόσφατη είναι η νομοθετική μας παρέμβαση και στον συγκεκριμένο τομέα με τον νόμο 4342/15 για την υιοθέτηση σχετικής Οδηγίας της ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση, με συγκεκριμένους στόχους, κανόνες, μέτρα και δράσεις.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι από 1.1.2021, όλα τα νέα κτίρια πρέπει να είναι κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας, ενώ για τα νέα κτίρια που στεγάζουν υπηρεσίες του δημοσίου και του ευρύτερου δημοσίου τομέα, η υποχρέωση αυτή τίθεται σε ισχύ από την 1.1.2019. Η συγκεκριμένη απαίτηση αποτελεί ουσιαστικά το μεγάλο στοίχημα για τον κτιριακό τομέα, καθώς αναμένεται να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο οικοδομούμε στην Ελλάδα. Προφανή είναι τα σημαντικά επενδυτικά περιθώρια που θα διαμορφωθούν για την ανάπτυξη Συστημάτων Μικροπαραγωγής στα κτίρια.  Ταυτόχρονα, η ελληνική βιομηχανία στους τομείς των δομικών υλικών, έχει να επιδείξει πάρα πολλές λύσεις που διακρίνονται για την ποιότητα και την αξιοπιστία τους.

Στον τομέα της εξοικονόμησης, εργαζόμαστε βεβαίως και για την βελτίωση των υφιστάμενων υποδομών. Σύντομα θα έχουμε στη διάθεσή μας το νέο πρόγραμμα «Εξοικονόμηση κατ’ οίκον», το οποίο φροντίζουμε να είναι ακόμη πιο εύχρηστο από το προηγούμενο. Πρόκειται για μια προσπάθεια οικονομικής ενίσχυσης για παρεμβάσεις σε παλιά κτίρια ώστε να περιοριστούν οι ενεργειακές απώλειες. 

Επιτρέψτε μου να ξεκαθαρίσω τις προθέσεις μας. Κάθε πτυχή της πολιτικής μας στον ενεργειακό τομέα και φυσικά στις ΑΠΕ και στην εξοικονόμηση ενέργειας, έχει ως σημείο αναφοράς τον άνθρωπο και τις πραγματικές συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα. Η διέξοδος από την οικονομική κρίση δεν είναι για μας ένα θεωρητικό πρόβλημα, μια άσκηση «επί χάρτου», όπου αν οι αριθμοί ταιριάξουν, όλα θα είναι εντάξει. Έχει να κάνει με την πραγματική ανάγκη για ένα πολύπλευρο ποιοτικό άλμα στην οικονομία, στην πολιτική, στην κοινωνία. Σ’ αυτό υποτάσσεται και η ενεργειακή πολιτική μας, κάθε σχεδιασμός. Κινούμαστε στη βάση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ενέργεια, εξυπηρετούμε τις εγχώριες ανάγκες, δημιουργούμε αξία για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Και στη βάση αυτή είμαστε πρόθυμοι να μοιραστούμε, να πάρουμε και να δώσουμε. Τo λέω αυτό έχοντας στο μυαλό μου την ιδέα που μου μετέφεραν για ένα πιλοτικό εγχείρημα σε ρωσικό δημόσιο κτίριο,  στον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας. Μπορούμε έτσι να περάσουμε από τη θεωρία στην πράξη και να δούμε χειροπιαστά αποτελέσματα της συνεργασίας που αναπτύσσουν το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας από την πλευρά μας και η Ρωσική Υπηρεσία Ενέργειας.

Με αυτές τις σκέψεις, εύχομαι η συζήτηση που θα ακολουθήσει να είναι δημιουργική και εποικοδομητική.