ΙΕΛΚΑ: Υπερβολική η χρήση της πλαστικής σακούλας

Έρευνα Καταναλωτών ΙΕΛΚΑ: Υπερβολική η χρήση της πλαστικής σακούλας – Ο καταναλωτής αντιλαμβάνεται ότι είναι αναγκαία η μείωση

Η έρευνα του ΙΕΛΚΑ

Στο πλαίσιο της οδηγίας 2015/720 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβούλιου της 29ης Απριλίου 2015 με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς, το Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) πραγματοποίησε μελέτη με θέμα τη χρήση της ελαφρού βάρους πλαστικής σακούλας.

Πρόκειται για τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς πάχους μικρότερου από 50 μικρά («λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς»), που αντιπροσωπεύουν τη συντριπτική πλειονότητα του συνολικού αριθμού πλαστικών σακουλών μεταφοράς που καταναλώνονται σήμερα. Η χρήση τους έγινε δημοφιλής γιατί θεωρήθηκε από τον καταναλωτή ως ένας αποτελεσματικός, φθηνός και υγιεινός τρόπος για τη μεταφορά αντικειμένων. Όμως η υπερβολική έκταση της χρήσης τους έχει δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται στην προαναφερθείσα Ευρωπαϊκή Οδηγία:

«Τα σημερινά επίπεδα κατανάλωσης πλαστικών σακουλών μεταφοράς δημιουργούν υψηλή συσσώρευση απορριμμάτων και οδηγούν σε αναποτελεσματική χρήση των πόρων, κατάσταση που αναμένεται να επιδεινωθεί, εάν δεν ληφθούν μέτρα. Η απόρριψη πλαστικών σακουλών μεταφοράς προκαλεί περιβαλλοντική ρύπανση και επιδεινώνει το εκτεταμένο πρόβλημα των απορριμμάτων στα συστήματα υδάτων, με αποτέλεσμα να απειλούνται τα υδάτινα οικοσυστήματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Επιπλέον, η συσσώρευση πλαστικών σακουλών μεταφοράς στο περιβάλλον έχει σαφώς αρνητικές επιπτώσεις σε ορισμένες οικονομικές δραστηριότητες».

Ενδεικτικά για την σημασία του προβλήματος με βάση διεθνείς έρευνες:

• 1 στα 4 ψάρια ανοιχτής θαλάσσης μπορεί να περιέχει μικροπλαστικά
• Έως το 2050 θα υπάρχουν πιο πολλά πλαστικά στη θάλασσα παρά ψάρια
• Μόλις το 1% από τις πλαστικές σακούλες ανακυκλώνεται (Life Debag)
• 1 στα 2 απορρίμματα στον βυθό της θάλασσας στην Ελλάδα είναι πλαστικές σακούλες (Life Debag)
• 90% είναι το ποσοστό που πρέπει να μειωθούν οι πλαστικές σακούλες έως το 2020 σύμφωνα με την ΕΕ (ΕΕ)
• Το κόστος για να συλλεχθεί από τον βυθό μια πλαστική σακούλα είναι 10 φορές περισσότερο από το να παραχθεί

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο το ΙΕΛΚΑ πραγματοποίησε μελέτη τόσο σε καταναλωτές, όσο και με συνεντεύξεις στελεχών προκειμένου να καταγράψει τα βασικά μεγέθη του προβλήματος. Η σχετική έρευνα καταναλωτών του ΙΕΛΚΑ που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2017 σε δείγμα 530 άτομα από όλη τη χώρα είναι αποκαλυπτική για το μέγεθος του προβλήματος. Συγκεκριμένα:

• Ο Έλληνας παίρνει κατά Μ.Ο. 3,9 σακούλες ανά επίσκεψη στο Σουπερμάρκετ. Αυτός ο αριθμός αντιστοιχεί σε περίπου 270 πλαστικές σακούλες κατά κεφαλήν μόνο από το σουπερμάρκετ ή 2,9 δισ. σακούλες ανά έτος συνολικά στη χώρα ανά έτος.

Τα αντίστοιχα στοιχεία από τις αγορές πλαστικής σακούλας που συγκεντρώθηκαν μέσω συνεντεύξεων αναφέρουν τουλάχιστον 2,7 δισ. σακούλες από τα σουπερμάρκετ.

• Εκτιμάται ότι συνολικά οι πλαστικές σακούλες για το σύνολο του λιανεμπορίου (οργανωμένο λιανεμπόριο, μικρή λιανική και την εστίαση) ανά έτος στη χώρα ξεπερνούν 4,5 δισεκατομμύρια. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι στην Ελλάδα αντιστοιχούν περίπου 400 σακούλες ανά κάτοικο ανά έτος το 2016, αυξημένες από την μέτρηση του ΙΕΛΚΑ του 2015 η οποία ανέφερε 363 σακούλες ανά κάτοικο ανά έτος. Η μέτρηση αυτή είναι κατά 50% μεγαλύτερη από την δημοσιευμένη εκτίμηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2010 (Πηγή Eunomia), στις 242 σακούλες ανά κάτοικο, η οποία τότε κατέτασσε την Ελλάδα στην 4η θέση ανάμεσα στις 19 χώρες με διαθέσιμα στοιχεία. Σημειώνεται ότι ακόμα και η συντηρητική η εκτίμηση για 363 σακούλες φέρνει την Ελλάδα στην 1ηθέση σε κατανάλωση, υπερδιπλάσια από τον Ευρωπαϊκό Μέσο Όρο των 175 τεμαχίων.
• Το 21% του κοινού δηλώνει ότι παίρνει περισσότερες σακούλες από όσες χρειάζεται για τις αγορές του (σχήμα 1) και με δεδομένο ότι η βασική χρήση για το 81% του κοινού είναι ο κάδος απορριμμάτων φαίνεται ότι υπάρχει σαφώς περιθώριο μείωσης.
• Αντίθετα, οι επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες (π.χ. υφασμάτινες) είναι ελάχιστες. Οι πωλήσεις υπολογίζονται με βάση την έρευνα του ΙΕΛΚΑ σε 400.000-500.000 ανά έτος, δηλαδή περίπου 0.05 σακούλες ανά κάτοικο, όταν π.χ. η Δανία η οποία είναι από τις πιο προχωρημένες χώρες στη μείωση της πλαστικής σακούλας έχει 75 επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες ανά κάτοικο, ενώ ο μέσος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 23.
• 2 στους 3 καταναλωτές δηλώνουν ότι κατέχουν κάποιου είδους επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα (σχήμα 3) αλλά μόλις το 8% την χρησιμοποιεί συστηματικά (πάντα) και το 23% επαρκώς (συχνά) (σχήμα 4). Ο βασικός λόγος φαίνεται ότι είναι ότι δεν έχουν ενεργοποιηθεί επαρκώς τα αντανακλαστικά τους καθώς 1 στους 2 δηλώνει ότι δεν τις χρησιμοποιεί επειδή δεν το θυμάται.
• Παράλληλα το 91% του κοινού συμφωνεί ότι οι σακούλες πρέπει να μειωθούν, ενώ μάλιστα το 64% θεωρεί ότι πρέπει να απαγορευτεί η διάθεση τους (σχήμα 5).

Το μέγεθος του προβλήματος γίνεται περισσότερο εμφανές όταν συγκρίνεται η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα με την υποχρέωση της χώρας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Οδηγία αναφέρει ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν μέτρα «που εξασφαλίζουν ότι το ετήσιο επίπεδο κατανάλωσης δεν θα υπερβαίνει τις 90 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2019 και τις 40 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2025». Προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, θα πρέπει η κατανάλωση στην Ελλάδα να μειωθεί κατά 80% ως το 2019 και 90% ως το 2025.

Η πρωτοβουλία του ΙΕΛΚΑ

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο και με εφαλτήριο το πρόβλημα της πλαστικής σακούλας το ΙΕΛΚΑ αποφάσισε να υλοποιήσει την πρωτοβουλία «Νοιαζόμαστε σήμερα – Ζούμε καλύτερα αύριο» με την υποστήριξη των 4 μεγάλων αλυσίδων σουπερμάρκετ (ΑΒ Βασιλόπουλος, Μασούτης, My Market, Σκλαβενίτης). Πρόκειται για μία προσπάθεια ανοιχτή και προς άλλες αλυσίδες σουπερμάρκετ.

Η προσπάθεια για την επίλυση του προβλήματος με την πλαστική σακούλα είναι μόνο το πρώτο βήμα. Στόχος είναι ο συντονισμός των κοινωφελών ενεργειών των αλυσίδων σουπερμάρκετ και η ενεργοποίηση των καταναλωτών να δημιουργήσουν ένα καλύτερο μέλλον. Τα μελλοντικά βήματα θα αφορούν γενικότερα την μείωση του waste (σπατάλης) σε όλους τους τομείς όπως Plastic Waste, Energy Waste, Food Waste, τη στήριξη της ανακύκλωσης και τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος (CO2Emissions).

Όσον αφορά συγκεκριμένα το πρόβλημα της πλαστικής σακούλας αρχικοί στόχοι της ενημερωτικής προσπάθειας είναι:

• Η ενημέρωση και προετοιμασία των καταναλωτών ως ενδιάμεσο στάδιο για τα μέτρα της πολιτείας σχετικά με την μείωση της πλαστικής σακούλας
• Η μείωση χρήσης πλαστικής σακούλας από τους καταναλωτές και ειδικά στο Σούπερ Μάρκετ
• Η εκπαίδευση στη χρήση εναλλακτικών επιλογών της πλαστικής σακούλας

Το πρώτο βήμα είναι η ενημέρωση του καταναλωτή και γι’ αυτό τον λόγο από τις 20/6 σε πάνω από 1.500 καταστήματα σε όλη την Ελλάδα θα υπάρχει ειδική αφίσα.

Στη συνέχεια στο πλαίσιο της ίδιας ενέργειας θα ακολουθήσουν:

• Διάθεση σχετικών φυλλαδίων με τα βασικά μεγέθη του προβλήματος (infographic)
• Δημιουργία και προώθηση ειδικού site
• Ενημέρωση μέσω των social media
• Ενημέρωση μέσω των έντυπων φυλλαδίων
• Αξιοποίηση των ΜΜΕ (ράδιο, τηλεόραση κλπ)

Τα επόμενα βήματα αφορούν την έντονη ενεργοποίηση των επιχειρήσεων, του κοινού, της κοινωνίας και της πολιτείας. Συγκεκριμένα προγραμματίζονται:

• Ιούλιος-Αύγουστος 2017
  • Καθαρισμοί ακτών από κοινού με τις αλυσίδες σουπερμάρκετ
  • Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2017
    • Ενημέρωση σχολείων και ενέργειες μαζί τους
    • Κοινές δράσεις με την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλους σχετικούς φορείς
    • Προωθητικές ενέργειες σε επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες και σακούλες απορριμμάτων

Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία ανακοινώνεται σήμερα 6 Ιουνίου 2017 σε ειδική συνέντευξη τύπου στο κτήριο του ΕΒΕΑ με την ευχή όλων των συμμετεχόντων να ενεργοποιηθούμε όλοι ώστε να Νοιαζόμαστε Σήμερα και να Ζούμε Καλύτερα Αύριο.