Στο 4ο Φόρουμ Διαβούλευσης για την Πρόληψη και Μείωση των Αποβλήτων που διοργανώνει ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Πρόληψης και Μείωσης Αποβλήτων και πραγματοποιήθηκε στη Βίλα Καζούλη, ο Αν. ΥΠΕΝ, Σ. Φάμελλος, στον χαιρετισμό που απηύθυνε, νωρίτερα, ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «η κοινωνία της ανακύκλωσης και της αξιοποίησης των πόρων έρχεται σε σύγκρουση με το καταναλωτικό και παραγωγικό μοντέλο που υπήρξε για χρόνια στη χώρα, το οποίο ήταν αντιοικολογικό, αδηφάγο ως προς τους πόρους και το περιβάλλον και κοντόφθαλμο ως προς το κέρδος και το προϊόν της ανάπτυξης. Οφείλουμε να ανατρέψουμε αυτό το μοντέλο που είναι ριζωμένο στην νοοτροπία της κοινωνίας, της αυτοδιοίκησης και της οικονομίας».
Το 2015 «η κυβέρνηση αποφάσισε να κάνουμε ως κοινωνία και ως οικονομία τη μεγάλη στροφή στη διαχείριση των απορριμμάτων και να αλλάξουμε στρατηγική, να αποκτήσουμε σχεδιασμό, διότι ακόμα και τα έργα που ετοιμάζονταν, έως τότε, ήταν σε αντίθεση τόσο με την ευρωπαϊκή στρατηγική, όσο και με τον όρο της βιωσιμότητας».
Ειδικότερα, ο Αν. ΥΠΕΝ σημείωσε ότι στην πυραμίδα της διαχείρισης των απορριμμάτων προηγούνται η πρόληψη και η επαναχρησιμοποίηση, ενώ στο στόχο της μείωσης των απορριμμάτων «θα κριθεί η βιωσιμότητα της οικονομίας, αλλά και η βιωσιμότητα των μονάδων επεξεργασίας, καθώς και η οριστική απεξάρτηση από γιγαντιαίες μονάδες, που κυριάρχησαν στα προηγούμενα πολιτικά σχέδια". Επίσης, ο Σωκράτης Φάμελλος διευκρίνισε ότι σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο και τον Εθνικό Σχεδιασμό το ΥΠΕΝ είναι η αρμόδια αρχή για τις δράσεις μείωσης των αποβλήτων, ενώ στον ΕΟΑΝ έχει συσταθεί με τον νέο νόμο της ανακύκλωσης (Ν. 4496/2017), νέα Διεύθυνση για την πρόληψη, σε συνδυασμό με την Έρευνα, την Εκπαίδευση και Ενημέρωση πολιτών και εμπλεκόμενων φορέων».
Στη συνέχεια, ο Σωκράτης Φάμελλος αναφέρθηκε στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων, το οποίο περιλαμβάνει τις απαραίτητες κατευθύνσεις για την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων σε εθνικό επίπεδο με χρονικό ορίζοντα, έως το 2020, με 3 γενικούς στόχους:
· Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση κοινού και παραγωγών
· Προώθηση της βιώσιμης κατανάλωσης προϊόντων, του οικολογικού σχεδιασμού και της αποδοτικότητας των υλών
· Προώθηση της επαναχρησιμοποίησης προϊόντων
Με βάση τον Εθνικό σχεδιασμό αλλά και τη στρατηγική για την Κυκλική Οικονομία, που ετοιμάζει το ΥΠΕΝ, οι βασικοί τομείς προτεραιότητας, στους οποίους πρέπει να στοχεύσουν οι προσπάθειες πρόληψης είναι:
· τα Απόβλητα Τροφίμων και η βιομάζα εν γένει
· το Χαρτί και τα Υλικά Συσκευασίας
· ο Ηλεκτρικός και Ηλεκτρονικός Εξοπλισμός (ΑΗΗΕ)
· τα απόβλητα εκσκαφών και κατεδαφίσεων, και
· τα πλαστικά
Στην κατεύθυνση της μείωσης απορριμμάτων το ΥΠΕΝ έχει ήδη αναλάβει πρωτοβουλίες, όπως οι ρυθμίσεις για τον περιορισμό χρήσης της πλαστικής σακούλας μεταφοράς (ΚΥΑ 180036/952/10.8.2017 και άρθρο 6 του Ν. 4496/2017), με την εισαγωγή τέλους ανταποδοτικού χαρακτήρα σε όλες τις λεπτές πλαστικές σακούλες μιας χρήσης από την 1.1.2018, το οποίο θα είναι απολύτως ανταποδοτικό και θα διατίθεται από τον ΕΟΑΝ σε συνεργασία με τους Δήμους για την δωρεάν διάθεση στους πολίτες εναλλακτικών μέσων (επαναχρησιμοποιούμενη πλαστική πολλών χρήσεων, πάνινη, διχτάκι, βιοαποδομήσιμη σακούλα), τα οποία θα μειώνουν την κατανάλωση και θα προάγουν την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση.
Στην ίδια κατεύθυνση στοχεύουν και οι ρυθμίσεις του νέου νόμου για την ανακύκλωση (Ν 4496/17), τις οποίες παρουσίασε ο αν ΥΠΕΝ και περιλαμβάνουν τη σύνδεση τέλους διάθεσης και διαχείρισης αποβλήτων σε σύνδεση με την ποσότητα και την ποιότητα των απορριμμάτων ανά ΟΤΑ, την προετοιμασία εθελοντικής εφαρμογής του πληρώνω όσο πετάω σε πιλοτικές περιοχές, την υποχρέωση των ΣΕΔ να λαμβάνουν υπόψη τον οικολογικό σχεδιασμό των προϊόντων με σκοπό την προώθηση της πρόληψης και την οργανωτική αλλαγή του ΕΟΑΝ με νέα διεύθυνση που εκπονεί και εφαρμόζει προγράμματα πρόληψης.
Οι δράσεις μείωσης των απορριμμάτων υποστηρίζονται και από άλλες πρόσφατες θεσμικές ρυθμίσεις του Υπουργείου Περιβάλλοντος όπως τα Πράσινα σημεία (άρθρο 21 ν. 4447/2016, ΚΥΑ προδιαγραφών, ΚΥΑ ΠΠΔ), τα ηλεκτρονικά συστήματα καταγραφής (ΕΜΠΑ, ΗΜΑ) που είναι σε πλήρη λειτουργία, αλλά και τη δυνατότητα Δήμων να εμπορεύονται ανακυκλώσιμα υλικά».
Τέλος ο Σωκράτης Φάμελλος παρουσίασε τις προσπάθειες των Δήμων να αναλάβουν πιλοτικές και καινοτόμες πρωτοβουλίες, διαλογής στην πηγή και μείωσης των απορριπτόμενων αποβλήτων στην ταφή και πρότεινε την «ανάπτυξη ενός υγιούς συναγωνισμού μεταξύ των ΟΤΑ που θα οδηγήσει στη μείωση των δημοτικών τελών, εφόσον αυτές οι πρακτικές μπορούν να μειώσουν σημαντικά τα απορρίμματα των Δήμων. Ειδικότερα υπάρχουν δήμοι, ακόμα και στην Αττική που έχουν ήδη το 2017 μειώσει κατά το 1/3 τα απορρίμματα που πηγαίνουν στην ταφή και άρα το κόστος και μεταφοράς και διάθεσης απορριμμάτων. Για το λόγο αυτό το 2018 θα εφαρμοστεί η υποχρεωτική διαλογής την πηγή των οργανικών, ώστε απόβλητα τροφίμων και απόβλητα κήπων να μην θάβονται, και στην κατεύθυνση αυτή, της αξιοποίησης προϊόντων, θα πρέπει να προσανατολιστεί και ο μετασχηματισμός του φόρου ταφής, που καθυστερεί η εφαρμογή του στη χώρα μας».
Στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα (www.ewwr.eu) έχουν δηλωθεί στην Ελλάδα 28 δράσεις πρόληψης αποβλήτων με τη συμμετοχή των Δήμων, και ιδιαίτερα των νησιωτικών Δήμων (23 από τις 28 δράσεις), που εστιάζουν στη μείωση παραγωγής ιδίως αποβλήτων χαρτιού και χαρτονιού, αποβλήτων συσκευασίας, βιοαποβλήτων, τροφίμων, πλαστικών αποβλήτων, εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων, καθώς και ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού.