Του Γεώργιου .ΕΜΜ. Καβρού*
Κόστος παραγωγής και εξέλιξη τιμής από το 2011 έως και το 2019 ,καθώς επίσης και η πρόβλεψη έως και το 2024
Ο αμπελώνας της Κρήτης βρίσκεται στην κρισιμότερη φάση του. Έχει ιστορία πάνω από 4.000 χρόνια όπως δείχνουν οι Μινωικοί ληνοί και σειρά άλλων στοιχείων. Όμως η σημερινή παγκόσμια πραγματικότητα τείνει, αν δεν πάρουμε άμεσα μέτρα, να εξαλείψει τον πιο παλιό ίσως αμπελώνα του κόσμου. Η αμπελουργία συνέχισε να υπάρχει στην Κρήτη σε όλες τις περιόδους και Ιδιαίτερα την Ρωμαϊκή περίοδο η αμπελουργία άνθισε όπως αυτό φαίνεται από τα εργαστήρια παραγωγής Κρητικών αμφορέων αλλά και την εξαγωγή των αμφορέων αυτών σε όλη τη Μεσόγειο. Στη Βυζαντινή εποχή που ακολούθησε λόγω και των συμβολισμών του οίνου για τον Χριστιανισμό, η αμπελουργία διατηρήθηκε. Μεγάλη άνθιση γνώρισε η αμπελουργία την περίοδο της Ενετοκρατίας ,όπου βρήκαν επικερδές εμπόριο στα Κρητικά κρασιά και τα διέδωσαν σε όλο το γνωστό τότε κόσμο. Το «μαλβαζία» γίνεται το γνωστότερο κρασί του Μεσαίωνα. Στην Τουρκοκρατία και ιδιαίτερα τις επαναστατικές περιόδους , η αμπελουργία αντιμετώπισε μεγάλα προβλήματα. Η επέκταση της αμπελουργίας στην ορεινή ζώνη όπου υπάρχουν ληνοί και κλήματα σε υψόμετρα που ξεπερνούν τα 800 μέτρα έγινε μάλλον την εποχή αυτή.
Τι γίνεται όμως σήμερα; Τα τελευταία χρόνια ,η άλλοτε ΄΄χρυσή ‘’ καλλιέργεια αντιμετωπίζει σοβαρότατα προβλήματα : Σήμερα, πραγματικά η αμπελουργία της Κρήτης βρίσκεται σε αδιέξοδο. Δεν μπορεί να επιβιώσει στη σημερινή της δομή και λειτουργία. Δεν μπορεί να επιβιώσει στις σημερινές συνθήκες παραγωγής και διάθεσης των αμπελουργικών προϊόντων. Πρέπει ν’ αλλάξει η δομή της, η αμπελουργική τεχνική και ο τρόπος διάθεσης των προϊόντων. Για να γίνουν αυτά, πρέπει να αλλάξει η αμπελουργική πολιτική που εφαρμόζει το κράτος ή επιβάλλεται από την ΕΕ. Ακόμη πρέπει να ενεργοποιηθούν και να αλλάξει η λειτουργία των αγροτικών οργανώσεων (Αγροτικοί Σύλλογοι, Συνεταιρισμοί, Ομάδες παραγωγών κ.α.) καθετοποίηση παραγωγής και διάθεση των αγροτικών και ιδιαίτερα των αμπελουργικών προϊόντων σε όλο τον κόσμο . Η αλλαγή του κλίματος ,ο γερασμένος αμπελώνας ,ο πολυτεμαχισμός ,το πολύ υψηλό κόστος παραγωγής καθώς επίσης και η χαμηλή τιμή ,οδηγούν την καλλιέργεια ίσως σε οριστικό τέλος . Δεν γίνεται να φυτεύονται και να ξεριζώνονται αμπέλια κάθε χρόνο. Τα αμπέλια απαιτούν επενδύσεις μακράς διάρκειας που με σημερινές τιμές μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 3000 ευρώ το στρέμμα .Με τιμές ,όμως, 30, 40 ,50 λεπτά ανά κιλό προϊόντος πως θα βγει αυτό το κόστος; Ακόμα ,τα αμπέλια πρέπει να έχουν παραγωγική ζωή 25-30 χρόνων ή ακόμα και περισσότερο ,στην πραγματικότητα, όμως, τα αμπέλια που φυτεύτηκαν πριν 20 περίπου χρόνια είναι άρρωστα και με χαμηλή παραγωγικότητα .
Στην παρακάτω μελέτη έχω βάλει την μέση τιμή των τελευταίων ετών για το επιτραπέζιο σταφύλι ,το οινοποιήσιμο σταφύλι και την σταφίδα καθώς επίσης και το μέσο κόστος παραγωγής τους .Ενώ θα υπάρχει και η πρόβλεψη της τιμής και του κόστους από το 2011 έως και το 2024 .
Σε αυτόν τον πίνακα υπάρχει η μέση τιμή πώλησης των προϊόντων από το έτος 2011 έως και την φετινή χρονιά .
Παρατηρούμε ότι η μέση τιμή του οινοποιήσιμου σταφυλιού παραμένει σχεδόν σταθερή ,ενώ η μέση τιμή του επιτραπέζιου σταφυλιού έχει μεγάλες αυξομειώσεις αφού από 0,40 λεπτά το κιλό το έτος 2013 φτάνει το 0,80 το 2016 και πέφτει το 2019 στα 0,60 λεπτά ανά κιλό περίπου . Η τιμή της σταφίδας τα τελευταία χρόνια αρχίζει και αυξάνεται σταδιακά .
Στον παρακάτω πίνακα έχω εκτιμήσει το μέσο κόστος παραγωγής των προϊόντων . Ο υπολογισμός σίγουρα δεν είναι σωστός επειδή δεν έχει το κάθε αμπέλι το ίδιο κόστος .Άλλο κόστος έχει ένα αμπέλι γραμμικό και άλλο ένα αμπέλι μη γραμμικό .Άλλο κόστος έχει ένα αμπέλι που δουλεύεται με ελκυστήρα και άλλο χωρίς πολλά μηχανήματα .
Θα κάνουμε την μέθοδο των ελαχίστων τετραγώνων (ols) για να υπολογίσουμε την ισορροπία του κόστους παραγωγής των προϊόντων. Αν κάνουμε (ols) το απλό υπόδειγμα, για το έτος πχ 2019 και βάλουμε το κόστος του επιτραπέζιου σταφυλιού 0,55 λεπτά με την μέση τιμή πώλησης 0,60 λεπτά θα βρούμε ότι :Y=βo+β1Χ+et
Για το έτος 2019 θα είναι : .325 + .6111111 *.55=0,661-0,60=-0,061
Σημαίνει πως με τιμή κόστους 0,55 λεπτά ανά κιλό ,το σταφύλι πωλείται 0,60 λεπτά ,αλλά θα έπρεπε να πωλείται 0,661 ανά κιλό ,αυτό σημαίνει πως με τιμή πώλησης κάτω από 0,661 λεπτά και κόστος 0,55 λεπτά οι παραγωγοί θα μπουν ‘’μέσα’’ αφού το κόστος είναι υψηλότερο κατά 0,066 λεπτά με τιμή πώλησης 0,60 λεπτά .
Για την σταφίδα ,θα δουλέψουμε ακριβώς με την ίδια μέθοδο :
Για το 2019 θα έχουμε: 1.311111 +.1666667*1.1=1,49-1,7=0,21
Σημαίνει πως με κόστος παραγωγής ανά κιλό 1,1 ευρώ και πώληση 1,7 ,ο παραγωγός θα έχει ένα μικρό κέρδος 0,21 λεπτά ανά κιλό σταφίδας
Κάνουμε τώρα το κόστος παραγωγής της οινοποιήσιμης σουλτανίνας :
Για το 2019 θα έχουμε .4397222 -.625*.24=0,289-0,30=0,011
Σημαίνει πως με κόστος 0,24 λεπτά και τιμή πώλησης 0,3 ,ο παραγωγός θα έχει το τρομερό κέρδος των 0,01 λεπτών ανά κιλό σταφυλιού!!!!!!!!
Δηλαδή θα χρειαστεί 1000 κιλά για να βγάλει κέρδος 11 ευρώ!!!!! Δεν έχω υπολογίσει τον πληθωρισμό ούτε επιπλέον κόστη όπως παραπάνω μεροκάματα στον τρύγο ,κάποια καταστροφή που τυχόν συμβεί κλπ. Αν μπουν και αυτά ,τότε εννοείται πως δεν υπάρχει κέρδος .
Δεν πιστεύω πως χρειάζονται οι πράξεις των προηγούμενων ετών .Θα βγουν σχεδόν τα ίδια με μικρές μόνο εξαιρέσεις: Για το οινοποιήσιμο σταφύλι μόνο ,το έτος 2018 θα έχει ένα μικρό κέρδος περίπου 5,5 λεπτά
Για το επιτραπέζιο σταφύλι μόνο κατά τα έτη 2016 και 2018 υπάρχει ένα κέρδος των 0,18 λεπτών ανά κιλό .
Για την σταφίδα υπάρχει ένα μικρό κέρδος 0,10 λεπτών το 2018 και 0,21 λεπτά φέτος .Όλα τα προηγούμενα χρόνια ΄΄μπαίνουν’’ μέσα οι παραγωγοί .
Στο παραπάνω διάγραμμα παρατηρούμε ότι η τιμή πώλησης του οινοποιήσιμου σταφυλιού εκτός τα έτη 2014 και το 2018 ,τα υπόλοιπα χρόνια παραμένει σταθερή .
Διάγραμμα τιμής επιτραπέζιου σταφυλιού
Παρατηρούμε ότι η τιμή του επιτραπέζιου σταφυλιού παρουσιάζει μεγάλη αυξομείωση .Από το 2015 και μετά ,η τιμή είναι πιο αυξημένη από τα προηγούμενα χρόνια ,αλλά δεν υπάρχει ισορροπία .
Διάγραμμα τιμής σταφίδας
Παρατηρούμε ότι από το 2015 και μετά ,η τιμή της σταφίδας παρουσιάζει συνεχή άνοδο .
Διάγραμμα κόστους οινοποιήσιμου σταφυλιού
Το κόστος από το 2018 και μετά παρουσιάζει ταχύτατη αύξηση ,χωρίς ,όμως, να υπάρχει αντίστοιχη αύξηση της τιμής όπως φαίνεται και στο παραπάνω διάγραμμα . Υπάρχει περίπτωση να οφείλετε στην αλλαγή του κλίματος που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια ,καθώς επίσης και στην γήρανση του αμπελώνα .
Διάγραμμα κόστους επιτραπέζιου
Κι εδώ όπως και πιο πάνω ,το κόστος παραγωγής από το 2015 και μετά αυξάνεται ταχύτατα χωρίς και πάλι να αυξάνεται η τιμή πώλησης . Μπορούμε να πούμε όπως και στα παραπάνω πως έχει αυξηθεί το κόστος λόγω αλλαγής του κλίματος ,αύξηση των φαρμάκων ,λιπασμάτων κλπ.
Διάγραμμα κόστους σταφίδας
Αντίθετα ,το κόστος της σταφίδας φαίνεται πως αρχίζει τα τελευταία χρόνια και μειώνεται (2015) και από το 2018 και μετά σταθεροποιείται .
Πίνακας πρόβλεψης τιμής και κόστους από το 2011 έως και το 2019
Στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε που βρίσκετε η μέση πρόβλεψη για το οινοποιήσιμο σταφύλι ,το επιτραπέζιο σταφύλι και η σταφίδα ,καθώς επίσης και η πρόβλεψη του κόστους τους από το έτος 2011 έως και το 2019 .
Πρόβλεψη από το 2020 έως και το 2024
Παρακάτω θα παρουσιαστεί η πρόβλεψη από το 2020 έως και το 2024 .Επειδή τα δεδομένα είχαν μοναδιαία ρίζα (δεν ήταν σταθερά ) πήρα τις πρώτες διαφορές των δεδομένων και μετά από υπολογισμούς έγιναν σταθερά .Έχουν γίνει όλοι οι έλεγχοι που χρειάζονται ,ώστε τα δεδομένα να αποκτήσουν κανονικότητα ,ομοσκεδαστικότητα κλπ. Τα αποτελέσματα κατόπιν ,μετατράπηκαν σε προβλέψεις :
Πρόβλεψη από το 2020 έως και το 2024 :
Στον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι ενώ η τιμές των παραπάνω προϊόντων θα παραμείνουν σταθερές ή η μεταβολή τους θα είναι ελάχιστη ,το κόστος σταδιακά θα αυξάνεται μέσα στον χρόνο .Το περίεργο είναι πως έπρεπε κανονικά οι τιμές να είναι πιο αυξημένες λόγω μείωσης της παραγωγής ,αλλά αυτό δεν θα συμβεί .Η αύξηση του κόστους θα οφείλεται και στην αλλαγή του κλίματος των τελευταίων ετών ,αλλά και στην αύξηση του ήδη υψηλού κόστους παραγωγής όπως κόστος καυσίμων ,φαρμάκων κλπ.
Στον παρακάτω πίνακα θα εφαρμόσουμε πάλι την μέθοδο των ελαχίστων τετραγώνων (ols) για να δούμε που έπρεπε να βρίσκεται η τιμή και το κόστος των προϊόντων. Y=βο+β1x+et
Για πιο ευκολία, δεν θα γίνει το πολλαπλό υπόδειγμα(όλα τα δεδομένα) ,αλλά το απλό (2 μόνο κάθε φορά )
Αν υπολογίσουμε την τιμή και το κόστος του οινοποιήσιμου σταφυλιού ,θα βρούμε ότι :
Για το 2020 : .2590807 -.1293112 *.31= 0,218-0,24=-0,03
Για το 2021 θα έχουμε : .2590807 -.1293112 *.28= 0,22-21=-0,01
Για το 2022 θα έχουμε : .2590807 -.1293112 *.33=0,215-0,215=0
Για το 2023 θα έχουμε : .2590807 -.1293112 *.33=0,215-0,25=-0,035
Για το 2024 θα έχουμε : .2590807 -.1293112 *.34=0,21-0,25=-0,04
Σε όλα τα παραπάνω βλέπουμε πως το κόστος ισορροπίας βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο από αυτό που έχει προβλεφθεί εκτός το έτος 2022 όπου δεν υπάρχει διαφορά στην πρόβλεψη και στην ισορροπία .Η μεγαλύτερη διαφορά (-0,04 λεπτά ανά κιλό ) θα είναι το έτος 2024 όπου το κόστος θα είναι 4 λεπτά πάνω από το κόστος που πρέπει να είναι .Παρατηρούμε πως το κόστος σταδιακά θα αυξάνεται ,χωρίς ,όμως, να αυξάνεται αρκετά η τιμή πώλησης .
Αν υπολογίσουμε τώρα την τιμή του επιτραπέζιου σταφυλιού και του κόστους θα βρούμε ότι :
Για το 2020 θα έχουμε : .3512661 + .1645566 *.486= 0,43-0,49=-,06
Για το 2021 θα έχουμε : .3512661 + .1645566 *.55=0,43-0,51=0,08
Για το 2022 θα έχουμε: .3512661 + .1645566 *.56=0,44-0,54=-0,10
Για το 2023 θα έχουμε : .3512661 + .1645566 *.56=0,44-0,55=-0,11
Για το 2024 θα έχουμε: .3512661 + .1645566 *.58=0,447-0,52=0,073
Σύμφωνα με τα παραπάνω παρατηρούμε ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ κόστους ισορροπίας και προβλεπόμενου κόστους .Βλέπουμε ότι το έτος 2020 το κόστος ισορροπίας θα είναι μόνο 0,43 λεπτά ανά κιλό και το προβλεπόμενο κόστος θα είναι 0,49 λεπτά .Αυτό σημαίνει πως το κόστος παραγωγής θα είναι 0,06 λεπτά υψηλότερο από ότι πρέπει .Με άλλα λόγια; Το προβλεπόμενο κόστος παραγωγής θα είναι 0,06 λεπτά παραπάνω από το κόστος που έπρεπε κανονικά να είναι . Κι εδώ φαίνεται πως το κόστος θα αυξάνεται μέσα στον χρόνο σταδιακά .
Για το κόστος της σταφίδας με την τιμή πρόβλεψης θα έχουμε :
Για το 2020 θα έχουμε : .9563202 +.0741133 *1.65=1,08-1,21=-0,13
Για το 2021 θα έχουμε : .9563202 +.0741133 *1.59=1,07-1,27=-0,2
Για το 2022 θα έχουμε: .9563202 +.0741133 *1.66=1,08-1,22=-0,14
Για το 2023 θα έχουμε: .9563202 +.0741133 *1.73=1,085-1,14=-0,055
Για το 2024 θα έχουμε: .9563202 +.0741133 *1.61=1,075-1,19=-0,115
Κι εδώ παρατηρούμε ότι το κόστος θα είναι υψηλότερο από την ισορροπία .Πχ το έτος 2020 θα υπάρχει διαφορά 0,13 λεπτά ανά κόστος ανά κιλό προϊόντος σε σχέση με την ισορροπία ,δηλαδή το προβλεπόμενο κόστος θα είναι 0,13 λεπτά υψηλότερο από το σημείο που πρέπει να βρίσκεται .Κι εδώ μπορούμε να πούμε πως όπως και στα προηγούμενα ,οι παραγωγοί πουλάνε σε χαμηλότερες τιμές και παράγουν με μεγαλύτερο κόστος . Όπως φαίνεται ,είναι αυτονόητο πως το επιτραπέζιο σταφύλι έχει τη μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ προβλεπόμενου κόστους και κόστους ισορροπίας αφού το έτος πχ 2023 η διαφορά προβλέπετε να είναι -0,11 λεπτά ανά κιλό!!!!!!!!!!!!
Τα διαστήματα εμπιστοσύνης για 95% θα είναι ::(διάστημα εμπιστοσύνης σημαίνει ότι η τιμή κατά 95% θα κινηθεί από έως μία τιμή) για την οινοποιήσιμη σουλτανίνα:
Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι ,για να υπάρχει έστω ένα μικρό κέρδος στα αμπέλια με το μέσο κόστος που αναφέρω και ισχύει για τώρα ,θα πρέπει το οινοποιήσιμο σταφύλι να έχει αρχική τιμή 0,35 λεπτά !!!! Από εκεί και κάτω δεν υπάρχει καθόλου κέρδος ή αν υπάρχει είναι πάρα πολύ χαμηλό της τάξεως των 2,ή ίσως 3 λεπτών ανά κιλό !!!!!!!!!!!Για να υπάρχει ένα φυσιολογικό κέρδος ,θα πρέπει το κόστος να πέσει κάτω από 0,20 λεπτά ανά κιλό και να μείνει σταθερή η τιμή των 0,30 λεπτών ή να μείνει σταθερό το κόστος (δεν γίνεται) και να πωλείται το σταφύλι με αρχική τιμή λίγο πάνω από 0,35 λεπτά ,διαφορετικά δεν αξίζει να παραχθεί το προϊόν!!!!!!
Για την σταφίδα ,πρέπει η μέση τιμή να είναι περίπου 1,70 ευρώ ανά κιλό .Τιμές κάτω του 1,50 ευρώ ανά κιλό και με το κόστος που υπάρχει θα δώσει οριακό κέρδος περίπου 0,03 λεπτά ανά κιλό. Πρέπει δηλαδή η τιμή πώλησης να είναι όσο τον δυνατόν πιο κοντά στο 1,7 ευρώ ή αν γίνεται ακόμα παραπάνω ή να μειωθεί το κόστος .
Για το επιτραπέζιο σταφύλι ,τα πράγματα είναι χειρότερα .Λόγω πολύ υψηλού κόστους παραγωγής ,μία τιμή όπως η φετινή και με το αντίστοιχο φετινό κόστος ,οι παραγωγοί θα μπουν μέσα περίπου 7 λεπτά ανά κιλό προϊόντος. Αν υπολογίσουμε το φετινό κόστος, η τιμή έπρεπε να είναι πάνω από 0,70 λεπτά ανά κιλό .Αν το κόστος μειωθεί από περίπου 0,55 λεπτά που είναι φέτος σε πχ 0,40 λεπτά : -27% ,ο παραγωγός με τιμή πώλησης 0,60 λεπτά θα έχει ένα μικρό κέρδος περίπου 4 λεπτών ανά κιλό .Αν το κόστος παραμείνει στα φετινά επίπεδα και με τιμή πώλησης κάτω από 0,70 λεπτά μέση τιμή ,δεν αξίζει τον κόπο να παράγει ο παραγωγός .Σε όλα τα παραπάνω δεν έχω βάλει
την επιδότηση (όσοι παίρνουν ακόμα) ,ούτε έχω υπολογίσει τυχόν παράγοντες όπως αποζημίωση ,ή κάποιους άλλους παράγοντες .
Για τους οικονομολόγους :
Έχουν γίνει όλοι οι στατιστικοί και οικονομετρικοί έλεγχοι σταθερότητας ,κανονικότητας ,μοναδιαίας ρίζας κλπ.
Κάνοντας ols με το στατιστικό πρόγραμμα Stata software ,πήραμε τα κατάλοιπα (residuals ) και βρήκαμε R-squared = 0.8139 και Ad j R-squared = 0.5038 .Παρατηρούμε ότι το R-squared = 0.8139 .Τα δεδομένα μας είναι αρκετά καλά αφού βρίσκονται κοντά στη μονάδα ,ενώ το Ad j R-squared = 0.5038 είναι αρκετά χαμηλότερο .Κάνοντας τους ελέγχους Jarque-Bera και Skewness/Kurtosis για την κανονικότητα των καταλοίπων ,πήραμε τις παρακάτω τιμές :
Και
Jarque-Bera normality test: .7253 Chi(2) .6958
Βλέπουμε ότι στο Skewness/Kurtosis το prob> 0,05% .Άρα αποδεχόμαστε την μηδενική υπόθεση ότι τα κατάλοιπα ακολουθούν κανονική κατανομή .Το ίδιο βλέπουμε ότι ισχύει στον έλεγχο Jarque-Bera. Κάνουμε τώρα τους ελέγχους για ομοσκεδαστικότητα :
Και πάλι το prob>0,05% .Άρα αποδεχόμαστε και εδώ την μηδενική
υπόθεση .Τα κατάλοιπά μας είναι ομοσκεδαστικά .Έχω κάνει και τους
υπόλοιπους ελέγχους ,αλλά για οικονομία χώρου δεν θα τους γράψω .
Κάνουμε τον έλεγχο για αυτοσυσχέτιση:
Επειδή prob<0,05% απορρίπτουμε την μηδενική υπόθεση ότι δεν υπάρχει αυτοσυσχέτιση πρώτης τάξης .
Κάνουμε τώρα και τον έλεγχο για την τέταρτη τάξη:
Επειδή z(t)=0,11>0,05% αποδεχόμαστε την μηδενική υπόθεση ότι έχουμε μοναδιαία ρίζα. Άρα δεν μπορούμε να κάνουμε σωστές
προβλέψεις .Έκανα μετά τις πρώτες διαφορές και βρήκα ότι τα δεδομένα μας είναι :
Έγιναν τώρα όλα στάσιμα(σταθερά ) επειδή z(t)=0000<0,05%
Κάνοντας πάλι ols αυτή τη φορά με τις πρώτες διαφορές βρήκα ότι : R-squared = 0.9837 και Ad j R-squared = 0.9430 .Όπως φαίνεται ,το R-squared = 0.9837 είναι πολύ καλύτερο από το προηγούμενο αφού φτάνει σχεδόν στο άριστα = 0,9837 και = 0.9430 ,ενώ η ols με τα δεδομένα χωρίς τις πρώτες διαφορές έδωσε μόνο 0.8139 και 0.5038 τα οποία είναι σαφέστατα χαμηλότερα από τις πρώτες διαφορές .
Για την πρόβλεψη χρησιμοποίησα την var (1/1) επειδή είχε τα χαμηλότερα AIC , HQIC, RMSE .Μετά την πρόβλεψη πήρα τα αποτελέσματα τα οποία ήταν σε πρώτες διαφορές και κατόπιν τα μετάτρεψα σε τιμές .Έκανα και πρόβλεψη χρησιμοποιώντας την ols και με το απλό και με το πολλαπλό υπόδειγμα ,απλά δεν έγραψα τα αποτελέσματα του πολλαπλού υποδείγματος .
*Οικονομολόγος
Ηράκλειο Κρήτης
Data and predictive analytics στην cretanalysis.gr