Οι πλαστικές συσκευασίες φυτοφαρμάκων χαρακτηρίζονται ως επικίνδυνα υλικά λόγω του περιεχομένου τους, με τα γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα να αποτελούν το 31% (στοιχεία ΥΠΕΚΑ 2015) της συνολικής παραγωγής αποβλήτων. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων τα απόβλητα κτηνοτροφίας, τα υπολείμματα καλλιεργειών, πλαστικά δοχεία φυτοφαρμάκων – λιπασμάτων και τα πλαστικά εξαρτήματα θερμοκηπίων.

Τι συμβαίνει σήμερα

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι συσκευασίες φυτοπροστατευτικών προϊόντων (Σ.Φ.Π.) απορρίπτονται, μετά το άδειασμά τους, στα σημεία υδροληψίας όπου χρησιμοποιήθηκαν.

Εν συνεχεία, εφόσον μαζευτούν πολλές συσκευασίες αν δεν θαφτούν, καίγονται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την έκλυση επικίνδυνων ουσιών με τα υπολείμματα των φυτοφαρμάκων να αποτελούν άμεσο κίνδυνο τόσο για τη μόλυνση των υδάτων και γενικά για το περιβάλλον όσο και την ανθρώπινη υγεία.

Όπως ανέφεραν στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων στελέχη του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων "η καύση απελευθερώνει τοξικές ουσίες όπως, φουράνια, αρωματικούς υδρογονάνθρακες (από τα υπολείμματα φαρμάκων) διοξίνες και αιωρούμενα σωματίδια (από τα υλικά συσκευασίας)".

Πρόσθεσαν ακόμη πως "οι κενές συσκευασίες των φυτοφαρμάκων, εκ των πραγμάτων θεωρούνται επικίνδυνα απόβλητα, βλαβερά για το περιβάλλον και τον ανθρώπινο οργανισμό. Ωστόσο, αν ακολουθηθούν συγκεκριμένοι κανόνες επεξεργασίας των συγκεκριμένων αποβλήτων, όπως το τριπλό ξέπλυμα μετά τη χρήση, τα συγκεκριμένα απόβλητα μπορεί να ανακυκλωθούν και να μη προκαλέσουν καμία βλάβη στο περιβάλλον. Αν η επεξεργασία τους γίνει στην πηγή οι κίνδυνοι και τα κόστη περιορίζονται, διαφορετικά η δαπάνη είναι πολύ μεγάλη".

Δεν απέδωσε το ισχύον σύστημα

Στη χώρα μας σήμερα εφαρμόζεται το "Πρόγραμμα συλλογής πλαστικών κενών φιαλών φυτοπροστατευτικών προϊόντων". Ξεκίνησε το 2013 πιλοτικά από Θεσσαλία και εν συνεχεία επεκτάθηκε σε ολόκληρη τη χώρα. Το πρόγραμμα αφορά, θεωρητικά, Δήμους που έχουν μεγάλο πρόβλημα και εστιάζει στη συλλογή από συγκεκριμένα σημεία των Δήμων, σε ώρες και μέρες που ανακοινώνονται.

Μετά τη χρήση τους, οι συσκευασίες πρέπει να ακολουθήσουν τη διαδικασία του τριπλού ξεπλύματος, για να μπορούν να διαχειριστούν ως μη επικίνδυνα, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις στέλνονται δείγματα για ανάλυση, σε εργαστήριο Χημικού Ελέγχου Γεωργικών Φαρμάκων.

Στη συνέχεια όσες συσκευασίες έχουν περάσει από οπτικό έλεγχο των γεωπόνων, συλλέγονται σε ειδικές σακούλες και μεταφέρονται σε εταιρείες διαχείρισης πλαστικών. Αυτές από τη μεριά τους δεματοποιούν ή κοκκοποιούν τα πλαστικά και τα διανέμουν σε βιομηχανίες παραγωγής προϊόντων από ανακυκλωμένη πρώτη ύλη.

"Δυστυχώς το συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Και η ευθύνη γι’ αυτό ανήκει κυρίως στην έλλειψη ενημέρωσης και παιδείας για τους κινδύνους που απορρέουν από τη μη σωστή συλλογή των συσκευασιών των φυτοφαρμάκων" σημείωσαν στελέχη του ΥΠΑΑΤ στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Η πρόταση που προκρίνεται

Με την ανάληψη των καθηκόντων του ο νέος υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Σπήλιος Λιβανός ζήτησε από το Γενικό Γραμματέα του υπουργείου, Γιώργο Στρατάκο να αναζητηθούν τρόποι για την εφαρμογή σε νέα βάση του προγράμματος ανακύκλωσης των συσκευασιών από τα φυτοφάρμακα.

Τελική πρόταση μέχρι στιγμής δεν υπάρχει, καθώς πολλές είναι οι ιδέες που βρίσκονται στη διαδικασία της επεξεργασίας, ενώ οι κατευθύνσεις της τελικής πρότασης θα πρέπει να συζητηθούν και με το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΓΕΩΤΕ).

Ενδιαφέρον ωστόσο προκαλεί μια από τις προτάσεις που κινείται στη φιλοσοφία του κυπριακού μοντέλου.

Όπως ανέφεραν στελέχη από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων "με την συγκεκριμένη πρόταση, κάθε αγρότης που αγοράζει οποιοδήποτε φυτοφάρμακο, θα "χρεώνεται” στο ΑΦΜ του" συμπληρώνοντας ότι "μόλις ο αγρότης χρησιμοποιήσει το φυτοφάρμακο, δεν θα πετάει τη συσκευασία, αλλά για να ξεχρεωθεί, θα είναι υποχρεωμένος να το επιστρέφει σε ειδικό χώρο και σε ειδικούς κάδους που θα βρίσκονται στον αύλειο χώρο του καταστήματος πώλησης των φυτοφαρμάκων. Τότε και μόνο τότε, αφού δηλαδή διαπιστωθεί η επιστροφή της συσκευασίας, θα ξεχρεώνεται το ΑΦΜ του αγρότη".

Από εκεί και πέρα αναλαμβάνουν ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης και ο Ελληνικός Σύνδεσμος Φυτοπροστασίας που θα συλλέξουν τις συσκευασίες από τα σημεία εναπόθεσης.

Σε κάθε περίπτωση βέβαια η εναπόθεση των συσκευασιών προϋποθέτει να έχει προηγηθεί το τριπλό πλύσιμο στο μέρος όπου και χρησιμοποιήθηκαν.

"Με τον τρόπο αυτό, ουσιαστικά, η επιστροφή της συσκευασίας λαμβάνει υποχρεωτικό χαρακτήρα αφού κανένας αγρότης δεν θα μπορεί να προβεί σε νέα αγορά φυτοφαρμάκου αν δεν έχει επιστρέψει την προηγούμενη συσκευασία" σημειώνουν και φέρνοντας ως παράδειγμα το ανάλογο εγχείρημα που εφαρμόζεται στη Βραζιλία όπου "ανακυκλώνεται το 95% των συσκευασιών που συλλέγονται.

Τι ισχύει στην Κύπρο

Τη διαδικασία συλλογής και διαχείρισης των συσκευασιών φυτοφαρμάκων από όλες τις επαρχίες της Κύπρου έχουν αναλάβει η Green Dot Κύπρου σε συνεργασία με τον Κυπριακό Σύνδεσμο Φυτοπροστασίας, τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Φυτοπροστασίας μαζί με τον Ελληνικό Σύνδεσμο Φυτοπροστασίας.

Οι συσκευασίες φυτοφαρμάκων συλλέγονται με την βοήθεια ειδικών κάδων χρώματος πορτοκαλί, οι οποίοι βρίσκονται τοποθετημένοι σε σημαντικό αριθμό καταστημάτων σε όλη την Κύπρο όπου πωλούνται τα φυτοφάρμακα.

Οι υπεύθυνοι καταστημάτων όπου και έχουν τοποθετηθεί οι συγκεκριμένοι κάδοι πρέπει να ενημερώνουν τους γεωργούς για την προβλεπόμενη διαδικασία συλλογής και να τους παραδίδουν από μια άδεια σακούλα προκειμένου να μπορούν να μαζεύουν τις άδειες συσκευασίες και να τις επιστρέφουν στα επιλεγόμενα σημεία.