ΕΕ: Η διάρθρωση του γεωργικού τομέα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια

Η παραγωγή γεωργικής καλλιέργειας της Ελλάδας ανήλθε σε 10,5 δισεκατομμύρια ευρώ το 2018 καλύπτοντας το 4,1% ΑΕΠ και το 14,% της συνολικής απασχόλησης, ενώ παρουσίασε αυξητική πορεία από το 2010 με την υποστήριξη της ΚΓΠ της ΕΕ.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι μετά το 2016, τα αγροκτήματα παρουσίασαν μείωση του κύκλου εργασιών λόγω των χαμηλότερων τιμών πώλησης. Λίγες διαφορές μεταξύ των περιφερειών, με την Κρήτη και τη Μακεδονία να θεωρούνται πιο ανταγωνιστικές λόγω του εξαγωγικού τους προσανατολισμού.

 Η παραγωγή καλλιεργειών αντιπροσωπεύει το 73% της παραγωγής, ενώ η ζωική παραγωγή αντιστοιχεί στο 24,5%. Οι βασικές υποκατηγορίες καλλιεργειών, με υψηλά επίπεδα παραγωγής, είναι τα λαχανικά, τα προϊόντα κηπουρικής και οι ελιές. Όσον αφορά τα ζωικά προϊόντα, το γάλα αντιπροσωπεύει το υψηλότερο επίπεδο παραγωγής. Οι περισσότερες εξαγωγικές γεωργικές δραστηριότητες της Ελλάδας (70%) είναι σε χώρες εντός της ΕΕ. Οι γεωργικές εξαγωγές αντιπροσωπεύουν το 17,6% των συνολικών εξαγωγών της Ελλάδας. Οι περισσότερες ελληνικές εκμεταλλεύσεις είναι μικρές και οικογενειακές. Το 2016, υπήρχαν 684.950 αγροκτήματα στην Ελλάδα, τα περισσότερα από τα οποία είναι μικρού μεγέθους και οικογενειακής επιχείρησης, με περιορισμένο εισόδημα, εκ των οποίων το 95,4% είχε χρησιμοποιήσει γεωργική έκταση (UAA) κάτω των 20 εκταρίων (εκτάρια) και μόνο 0,2% 4 ξεπέρασε τα 100 εκτάρια.

Η υποστήριξη της ΚΓΠ ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη κατά τη διάρκεια της κρίσης και αντιπροσωπεύει περίπου 2,8 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Οι μισές από τις επιχειρήσεις (περίπου 340000 από τις 680000) που λαμβάνουν πληρωμές είναι μικροεπιχειρήσεις. Αυτά πέφτουν στο πλαίσιο του Μικρού Αγρότη Σχέδιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ), που σημαίνει ότι λαμβάνουν έως και 1500 ευρώ σε άμεσες πληρωμές.

Το ετήσιο μέσο ακαθάριστο εισόδημα για τον αγρότη ανέρχονταν στα 17817 ευρώ το 2017, την ώρα που τα μισά από τα 680000 αγροκτήματα στην Ελλάδα είχαν τυπική παραγωγή λιγότερο από 4000,8,9 ευρώ. Η γεωργία παραμένει σημαντικός εργοδότης εργαζομένων με χαμηλή ειδίκευση στην ελληνική οικονομία. Οι απώλειες απασχόλησης στο αγρόκτημα κατά την ελληνική ύφεση ήταν αμελητέες. Υπάρχουν 1,2 εκατομμύρια άνθρωποι που εργάζονται στη γεωργία, με δύο τρίτα να εργάζονται αποκλειστικά σε ένα αγρόκτημα. Οι περισσότεροι αγρότες στην Ελλάδα είναι άνω των 55 ετών (60,9% το 2016). Οι νέοι αγρότες, κάτω των 40 ετών, εκτιμάται ότι αντιστοιχούν σε λιγότερο από το 10% των διαχειριστών αγροκτημάτων, εκ των οποίων οι αγρότες κάτω των 35 ετών αντιπροσωπεύουν μόνο το 3,7%.

Δεδομένο είναι ότι η ελληνική γεωργία χρειάζεται τεχνολογικές εξελίξεις και συλλογική δράση για την επιτυχή αντιμετώπιση των κύριων προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο κλάδος. Οι οργανωμένοι συνεταιρισμοί συνήθως περιορίζουν τις αρνητικές συνέπειες της κατακερματισμένης παραγωγής και ενισχύουν τη διαπραγματευτική δύναμη των μικρών εκμεταλλεύσεων. Ωστόσο, το επίπεδο οργάνωσης των συνεταιρισμών είναι αδύναμο στην Ελλάδα. Οι γεωργικές συνεταιρισμοί έχουν μικρό μερίδιο αγοράς, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 20% όλων των πωλήσεων αγροκτημάτων. Αυτό είναι χαμηλότερο από την ΕΕ 28, κατά μέσο όρο 40% .

Επιπλέον, η τεχνολογική πολυπλοκότητα και η χρήση λύσεων πληροφορικής στον τομέα είναι χαμηλή. Οι δαπάνες έρευνας και ανάπτυξης (Ε & Α) στην ελληνική γεωργία ανέρχονται μόνο σε 38 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, ή 11 ευρώ ανά εκτάριο. Αυτό είναι χαμηλότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο των 19 ευρώ ανά εκτάριο και τρεις φορές χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ των 28 ευρώ στα 33 ευρώ ανά εκτάριο.

Σχήμα 1: Εξέλιξη του γεωργικού εισοδήματος σε σύγκριση με τους μισθούς και τους μισθούς σε άλλους τομείς της οικονομίας, 2009-2018

Σε άλλους τομείς της οικονομίας, το γεωργικό εισόδημα κατάφερε να ανακάμψει γρηγορότερα, εν μέρει λόγω του μάλλον χαμηλού αρχικού επιπέδου. Καθ 'όλη τη χρηματοπιστωτική κρίση και έως το 2013, τα έσοδα σε όλους τους οικονομικούς τομείς μειώθηκαν απότομα. Ωστόσο, από το 2014 και μετά, το γεωργικό εισόδημα αυξήθηκε σε επίπεδα πάνω από τους άλλους τομείς και σταθεροποιήθηκε στα επίπεδα πριν από την κρίση του 2009.

Όσον αφορά τη διάρθρωση του κόστους και των εσόδων του γεωργικού τομέα, σε σύγκριση με τα έτη 2004-2006 με το 2016-2018, οι δαπάνες τροφοδοσίας και οι φόροι αυξήθηκαν σημαντικά, ενώ το κόστος εργασίας μειώθηκε. Από την πλευρά των εσόδων, το μερίδιο των εσόδων από τη ζωική παραγωγή και τις επιδοτήσεις προϊόντων έχει μειωθεί, ενώ η παραγωγή των καλλιεργειών και άλλες επιδοτήσεις έχουν αυξηθεί.

Σχήμα 2: Γεωργική εισοδήματα - κόστος και δομή εσόδων στην Ελλάδα, 2004 -2018