Αν ο χειμώνας είναι ζεστός, ο αγρότης θα είναι φτωχός… έτσι λέει μια παλιά γερμανική παροιμία. Οι θερμοκρασίες ρεκόρ σε όλη την Ευρώπη μέχρι στιγμής αυτόν τον μήνα βοηθούν στην αποφυγή μιας ενεργειακής κρίσης. Αλλά προμηνύουν κακό για τους αγρότες και τις τιμές των τροφίμων.
Με υψηλές σχεδόν 20 βαθμούς Κελσίου σε μέρη της Πολωνίας και περισσότερους από 25 βαθμούς στην Ισπανία, επτά ευρωπαϊκές χώρες κατέγραψαν την υψηλότερη θερμοκρασία του Ιανουαρίου την Πρωτοχρονιά.
Εκτός από τους ανησυχητικούς επιστήμονες του κλίματος, αυτό έχει ανησυχήσει τους αγρότες σε πολλά μέρη της Ευρώπης. Χωρίς χιόνι, η ύπαιθρος υποφέρει, όπως προειδοποίησε η μεγαλύτερη ένωση αγροτών της Ιταλίας, Coldiretti.
Οι ήπιες θερμοκρασίες έχουν μειώσει τις τιμές της ενέργειας, κάτι που είναι καλά νέα για τους καταναλωτές που έχουν πληγεί από το αυξανόμενο κόστος μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, και οι κυρώσεις της ΕΕ ως απάντηση, που έχουν προκαλέσει όλεθρο στην ενεργειακή αγορά της περιοχής.
Ωστόσο, ένας ζεστός χειμώνας κινδυνεύει να περιορίσει τις αποδόσεις των καλλιεργειών σε μια εποχή που οι αγρότες ήδη παλεύουν με τις ελλείψεις λιπασμάτων - άλλη μια επίπτωση από τον πόλεμο - και δεν έχουν ανακάμψει ακόμη από το μέθη του περασμένου καλοκαιριού. Αυτό ασκεί πίεση στις αυξανόμενες τιμές των τροφίμων στην περιοχή, οι οποίες παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα ρεκόρ ακόμη και όταν ο μετρούμενος πληθωρισμός έχει υποχωρήσει.
Όταν οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν πολύ ψηλά, ακολουθούν οι τιμές των τροφίμων, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Paul Griffin, καθηγητή στο UC Davis Graduate School of Management στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, ο οποίος έχει διερευνήσει τις οικονομικές και οικονομικές επιπτώσεις των ακραίων καιρικών συνθηκών.
Ψεύτικο ελατήριο
Στη γερμανική πολιτεία της Σαξονίας-Άνχαλτ, όπου εκτρέφεται ο Carl-Philipp Bartmer, η θερμοκρασία έφτασε από μείον 20 βαθμούς Κελσίου σε συν 17 βαθμούς εντός δύο εβδομάδων τον Δεκέμβριο.
«Δεν έχω ξαναζήσει κάτι τέτοιο», είπε η 33χρονη. «Είναι εντελώς τρελό».
Ο κύριος φόβος του Bartmer είναι ότι η αστάθεια στις θερμοκρασίες θα ξεγελάσει τις καλλιέργειές του χειμερινού σιταριού και κριθαριού ώστε να βλαστήσουν νωρίς.
Αυτές οι πρόσφατα ανθισμένες ή «περήφανες για το χειμώνα» καλλιέργειες, όπως ονομάζονται, είναι πιο ευάλωτες σε ζημιές από τον παγετό — κάτι που δεν έχει σημασία αν συνεχιστούν οι ήπιες θερμοκρασίες. Στην πραγματικότητα, η πρώιμη ανάπτυξη μπορεί να βοηθήσει τους αγρότες να ξεκινήσουν το προβάδισμα.
«Αλλά το πρόβλημα είναι ότι ο χειμώνας δεν έχει τελειώσει», είπε ο Bartmer.
Θερμοκρασίες ρεκόρ στην Ευρώπη
Η Ευρώπη βίωσε τη δεύτερη θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί και το πιο καυτό καλοκαίρι που έχει καταγραφεί σε σύγκριση με τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο.
Ανωμαλίες θερμοκρασίας επιφάνειας στην Ευρώπη από το 1980, μετρούμενες ως η διαφορά μεταξύ της θερμοκρασίας που καταγράφεται κάθε χρόνο και της περιόδου αναφοράς (1991-2020), σε βαθμούς Κελσίου. Για τις καλοκαιρινές θερμοκρασίες χρησιμοποιείται η μέση θερμοκρασία Ιουνίου-Αυγούστου.
Ευρωπαϊκές χώρες που κατέγραψαν το θερμότερο, το δεύτερο θερμότερο ή το τρίτο θερμότερο έτος σε σύγκριση με τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο.
Την επόμενη εβδομάδα, στα βορειοδυτικά της Ευρώπης, οι θερμοκρασίες αναμένεται να πέσει κάτω από τα εποχιακά πρότυπα, σύμφωνα με τις προβλέψεις.
Ο κρύος καιρός θα χτυπήσει σύντομα και πάλι την ανατολική Γερμανία, είπε ο Μπάρτμερ. Όταν συμβεί αυτό, φοβάται ότι θα μπορούσε να χάσει έως και το 70 τοις εκατό των χειμερινών καλλιεργειών κριθαριού και σιταριού που έχουν σπαρθεί στα 3.000 εκτάρια γης του.
«Ως αγρότης δεν μπορείς να λάβεις μέτρα για να μειώσεις τη ζημιά, απλά πρέπει να ελπίζεις ότι τα φυτά είναι αρκετά δυνατά», είπε.
Οπωροκηπευτικές καλλιέργειες, όπως τα μήλα, τα αχλάδια, τα δαμάσκηνα, τα βερίκοκα, τα κεράσια και τα σταφύλια, είναι επίσης ιδιαίτερα ευάλωτα σε ζημιές από τον παγετό, σύμφωνα με τον Hans-Martin Füssel, ειδικό σε θέματα ευπάθειας και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος.
Ενώ το ζεστό ξόρκι κάνει τους αγρότες να φοβούνται την επόμενη περίοδο παγετού, η παντελής έλλειψη χιονιού μπορεί επίσης να προκαλέσει προβλήματα, σύμφωνα με τον Füssel.
Ο θερμότερος και πιο απρόβλεπτος καιρός φέρνει νέα παράσιτα και περισσότερους κύκλους των ίδιων παρασίτων, δήλωσε ο Luca Gaddoni του Coldiretti. Αυτό μειώνει τις αποδόσεις και επιβαρύνει το κόστος των αγροτών, πρόσθεσε.
Χωρίς χιόνι, χωρίς νερό
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, ωστόσο, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι ότι τμήματα της ευρωπαϊκής γεωργικής γης βασίζονται σε πηγές νερού που γεμίζουν από το λιώσιμο του χιονιού.
Το χιόνι είναι πολύ καλό για την άρδευση του εδάφους επειδή καλύπτει το έδαφος και λιώνει σιγά σιγά, έτσι το νερό απορροφάται αργά για μεγάλο χρονικό διάστημα, είπε ο Gaddoni. Η δυνατή βροχή, αντίθετα, συχνά καταλήγει να τρέχει από την επιφάνεια - ειδικά όταν πέφτει σε ξηρή γη που είναι λιγότερο ικανή να απορροφήσει νερό.
Η έλλειψη χιονιού τον περασμένο χειμώνα έκανε τον ποταμό Πο της Ιταλίας, τον μεγαλύτερο της χώρας που διασχίζει την αγροτική καρδιά της Ιταλίας, να ξεραθεί.
Το τραχύ καλοκαίρι που ακολούθησε επιδείνωσε το πρόβλημα, καθώς η Αδριατική Θάλασσα έρεε πίσω στην κάτω όχθη του Πάδου, γεμίζοντας τα κανάλια άρδευσης με αλμυρό νερό που βλάπτει τις καλλιέργειες και τα εδάφη.
Σε όλη την Ευρώπη, το 2022 ήταν η δεύτερη πιο καυτή χρονιά που έχει καταγραφεί. Σε πολλά σημεία ήταν και το πιο ξηρό. Η Ιταλία είχε 30 τοις εκατό λιγότερες βροχές και χιονοπτώσεις από τον ιστορικό μέσο όρο από το 1991, εκτιμά ο Coldiretti.
Δύσκολη χρονιά για τους αγρότες
Συνδυασμένος δείκτης ξηρασίας* στην Ευρώπη το 2022. Ο δείκτης χρησιμοποιείται για τον εντοπισμό περιοχών που πλήττονται ή δυνητικά επηρεάζονται από γεωργικές ξηρασίες, οι οποίες λαμβάνουν χώρα όταν μια ξηρασία επηρεάζει τις αποδόσεις των καλλιεργειών.
Τώρα, με τα χωράφια της χώρας να μένουν άνυδρα από την καλοκαιρινή ξηρασία της Ευρώπης και τα επίπεδα των υδάτων μεγάλων λιμνών όπως η Γκάρντα και το Κόμο περισσότερο από το μισό, η ιταλική γεωργία χρειάζεται χιόνι, δήλωσε ο Πάολο Ντι Στέφανο, επικεφαλής του γραφείου της Coldiretti στις Βρυξέλλες. Αλλά οι θερμές θερμοκρασίες αυτού του χειμώνα κινδυνεύουν να επαναληφθούν από το προηγούμενο έτος.
Αυτό ακριβώς ήλπιζε να αποφύγει ο Alessandro Calcagno, ένας αγρότης ρυζιού από την κοιλάδα του Πάδου της Βόρειας Ιταλίας. Το 2022 οι αποδόσεις του μειώθηκαν κατά πέντε τοις εκατό, είπε.
Η βροχή τους τελευταίους μήνες του έτους έδωσε κάποια ελπίδα. Ωστόσο, οι υψηλές θερμοκρασίες του χειμώνα θα μπορούσαν να προκαλέσουν οπισθοδρόμηση, καθώς η απουσία χιονιού κινδυνεύει να περιορίσει την παροχή νερού για την επόμενη σεζόν, εξήγησε.
Ο συνδυασμός της πτώσης των αποδόσεων και της αύξησης του κόστους στα αγροκτήματα συνεπάγεται υψηλότερες τιμές για τους καταναλωτές.
«Και αν αυξηθούν οι τιμές των τροφίμων, αυτό είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει πληθωρισμό», είπε ο Γκρίφιν, η έρευνα του οποίου καταγράφει πώς, όταν οι θερμοκρασίες στην Ευρώπη υπερβαίνουν ένα ορισμένο σημείο, οι επιχειρήσεις γενικά υποφέρουν καθώς η παραγωγικότητα και οι πωλήσεις πέφτουν.
Περαιτέρω πίεση στις τιμές των τροφίμων προέρχεται από την αβεβαιότητα που δημιουργείται από την κλιματική αλλαγή, καθώς η Ευρώπη όχι μόνο θερμαίνεται, αλλά τα καιρικά της πρότυπα γίνονται επίσης πιο απρόβλεπτα, είπε ο Γκρίφιν. Αντιμέτωποι με αυτό, οι αγρότες και άλλες επιχειρήσεις στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων επιδιώκουν να δημιουργήσουν αποθέματα μετρητών για να αντισταθμίσουν τον αυξημένο κίνδυνο.
Το απρόβλεπτο αφήνει επίσης πολλούς αγρότες, συνηθισμένους να σχεδιάζουν τη χρονιά τους με βάση τις εποχές, χωρίς οδικό χάρτη.
«Συζητήσαμε [τον ζεστό καιρό] με όλους τους άλλους ντόπιους αγρότες και κανείς δεν έχει ξεκάθαρη απάντηση», είπε ο Bartmer, ο Γερμανός αγρότης. «Κανείς δεν ξέρει τι σημαίνει ή τι μπορεί να συμβεί».
