Όταν οι παγκόσμιες τιμές σιτηρών άρχισαν να πέφτουν πέρυσι μετά από μια άνοδο τους πρώτους μήνες του πολέμου στην Ουκρανία, ο τότε υπουργός Γεωργίας της Πολωνίας προέτρεψε τους αγρότες να συνεχίσουν τη σοδειά τους με την ελπίδα για ανάκαμψη και καλύτερες αποδόσεις.
Το στοίχημα απέτυχε άσχημα για κάποιους.
Σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, ο Πολωνός αγρότης Artur Konarski έχει ακόμα περίπου 150 τόνους σιτηρών κολλημένους σε αποθήκες και λέει ότι ορισμένοι από τους ανταγωνιστές του στον τρίτο μεγαλύτερο παραγωγό σιταριού της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ακόμη μεγαλύτερα αποθέματα καλλιεργειών που μαραζώνουν σε σιλό.
Οι αγρότες στην Πολωνία και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που άντεξαν για υψηλότερες τιμές έχουν πληγεί από μια τέλεια καταιγίδα.
Η άνοδος των εξαγωγών από τη Βραζιλία και τη Ρωσία βοήθησε να μειωθούν οι παγκόσμιες τιμές των σιτηρών, ενώ η ΕΕ άνοιξε τα σύνορά της σε αδασμολόγητες εισαγωγές ουκρανικών σιτηρών σε ένδειξη αλληλεγγύης αφού η Ρωσία μπλόκαρε τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας.
Ενώ ο στόχος της ΕΕ ήταν να δώσει στους Ουκρανούς αγρότες μια διέξοδο για να μεταφέρουν σιτηρά και ελαιούχους σπόρους στις παραδοσιακές τους αγορές στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ασία - και να βοηθήσει στην ανακούφιση μιας παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης - πολλά έχουν απομείνει στην Ανατολική Ευρώπη.
Με την έλλειψη τοπικών προϊόντων στην Πολωνία, οι μυλωνάδες και οι κτηνοτρόφοι που αναζητούσαν απελπισμένα σιτηρά στράφηκαν σε μια πλημμύρα εισαγωγών από την Ουκρανία που μεταφέρονταν στην ΕΕ με φορτηγά και τρένα, δήλωσαν έμποροι σιτηρών και αγρότες.
Οι κυβερνήσεις της Ανατολικής Ευρώπης έχουν ρίξει το δάχτυλο της ευθύνης για τα δεινά των αγροτών της στην Ουκρανία, αλλά ο Adrian Wawrzyniak, εκπρόσωπος της Πολωνικής Συνδικαλιστικής Ένωσης Μεμονωμένων Αγροτών, είπε ότι ορισμένα από τα προβλήματα της περιοχής προκλήθηκαν από τον εαυτό τους επειδή οι αγρότες, με την ενθάρρυνση των πολιτικών, είχαν αποθησαυρίσει σπάρτα.
«Αυτό οδήγησε σε χαμηλότερες πωλήσεις κατά τη συγκομιδή και αποθήκευση των σιτηρών από τους αγρότες, συνέπεια της οποίας πληρώνουν σήμερα με μείωση των εσόδων από την πώληση δημητριακών», είπε.
Οι ντόπιοι αγοραστές είχαν πολλές εναλλακτικές προμήθειες.
Αφού άνοιξε τα σύνορά της στα ουκρανικά σιτηρά, η Πολωνία εισήγαγε 2,08 εκατομμύρια τόνους αραβόσιτου και 579.315 τόνους σίτου πέρυσι, από μόλις 6.269 τόνους αραβόσιτου και 3.033 τόνους σίτου το 2021.
«Δεδομένου ότι οι αγρότες δεν πούλησαν, (οι μύλοι ζωοτροφών και αλεύρων) απλώς αγόρασαν ουκρανικά σιτηρά για να έχουν πρώτες ύλες για την τρέχουσα παραγωγή», είπε ένας Πολωνός έμπορος σιτηρών που αρνήθηκε να κατονομαστεί επειδή δεν έχει εξουσιοδότηση να μιλήσει στα μέσα ενημέρωσης.
Μονομερείς απαγορεύσεις εισαγωγών
Παρά το γεγονός ότι είναι σταθερός σύμμαχος της Ουκρανίας, η Πολωνία απαγόρευσε τις εισαγωγές ουκρανικών σιτηρών τον Απρίλιο ως απάντηση σε οργισμένες καταγγελίες αγροτών στις αγροτικές περιοχές της, όπου η υποστήριξη για το κυβερνών Κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) είναι ισχυρή.
Η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Βουλγαρία ακολούθησαν γρήγορα το παράδειγμα της Πολωνίας, πυροδοτώντας μια διαμάχη με τις Βρυξέλλες σχετικά με την εμπορική πολιτική και τα αιτήματα για αποζημίωση για τους θυμωμένους αγρότες τους από τα κονδύλια της ΕΕ.
Οι μονομερείς απαγορεύσεις εισαγωγών άρθηκαν την περασμένη εβδομάδα, αλλά μόνο αφού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμφώνησε να μπλοκάρει τις πωλήσεις ουκρανικού σίτου, καλαμποκιού, ελαιοκράμβης και ηλιόσπορου σε αυτά τα τέσσερα κράτη μέλη και στη Ρουμανία από τις 2 Μαΐου έως τις 5 Ιουνίου.
Αλλά το θέμα είναι απίθανο να φύγει.
Οι διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία για την παράταση μιας συμφωνίας που επιτρέπει ορισμένες εξαγωγές σιτηρών μέσω τριών από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας για την ανακούφιση μιας παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης κρέμονται.
Εάν ο διάδρομος σιτηρών που θα λήξει αυτόν τον μήνα καταρρεύσει, οι Ουκρανοί αγρότες δεν θα είχαν άλλη επιλογή παρά να στείλουν όλες τις εξαγωγές σιτηρών τους μέσω της Ανατολικής Ευρώπης.
Οι έμποροι σιτηρών δήλωσαν ότι η τιμή που καταβλήθηκε για τα σιτηρά της Ουκρανίας ήταν σύμφωνη με τα επίπεδα της ευρωπαϊκής αγοράς, αλλά έχουν πέσει πολύ κάτω από τις τιμές που αναζητούν πολλοί αγρότες στην ανατολική Ευρώπη.
Οι τιμές του ευρωπαϊκού σιταριού BL2c1 έφθασαν στα υψηλά μετά τη συγκομιδή τον Οκτώβριο του 2022 άνω των 350 ευρώ ανά τόνο, αλλά έκτοτε οι τιμές έχουν πέσει στα προ της εισβολής επίπεδα περίπου 235 ευρώ.
Αυτό απέχει επίσης πολύ από το ανώτατο όριο των 450 ευρώ ανά τόνο για το ευρωπαϊκό σιτάρι αμέσως μετά την επίθεση της Ρωσίας.
«Οι αγρότες κατηγορούν την κυβέρνηση για τις χαμηλές τιμές λόγω των ουκρανικών εισαγωγών, κάτι που στην πραγματικότητα δεν είναι αλήθεια», είπε ο Πολωνός έμπορος σιτηρών.
Οι αγρότες της Ουκρανίας, εν τω μεταξύ, δήλωσαν ότι λαμβάνουν πολύ λιγότερο από την τιμή της αγοράς, καθώς αφαιρούνται περίπου 100 ευρώ ο τόνος για την κάλυψη της μεταφοράς στην Ανατολική Ευρώπη, πολύ υψηλότερο από το κόστος αποστολής των σιτηρών τους από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας.
Οι περιορισμοί της ΕΕ στις εισαγωγές σιτηρών έχουν επίσης επιδεινώσει μια ήδη ζοφερή προοπτική για τη γεωργία στην Ουκρανία, η οποία ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας σιτηρών στον κόσμο πριν από τον πόλεμο με τη Ρωσία.
Οι Ουκρανοί αγρότες δηλώνουν ότι αναγκάστηκαν να μειώσουν απότομα την ποσότητα των καλλιεργειών όπως ο καλαμπόκι και το σιτάρι που φυτεύουν λόγω της δυσκολίας και του υψηλού κόστους εξόδου των προμηθειών από τη χώρα.
Βιασύνη για εισαγωγές της Ουκρανίας
Η εισροή ουκρανικών σιτηρών στην ανατολική Ευρώπη έχει επίσης πλήξει την ικανότητα των γειτόνων της ΕΕ να εξάγουν τις δικές τους καλλιέργειες, καθώς υπάρχει έλλειψη διαθέσιμων φορτηγών και σιδηροδρομικών βαγονιών.
Στη Ρουμανία, οι αγρότες παραπονιούνται ότι οι τοπικοί μύλοι και οι μεταποιητές δεν ενδιαφέρονται για το σιτάρι και τον αραβόσιτο τους, λέγοντας ότι φορτηγά με ουκρανικά σιτηρά παρατάσσονται στις πύλες τους. Οι αγρότες δήλωσαν ότι δυσκολεύτηκαν να βρουν φορτηγά για να μεταφέρουν τα δικά τους αγαθά, με το κόστος της εφοδιαστικής να αυξάνεται κατά 70% σε σχέση με πριν από τον πόλεμο.
«Σε όλη την ΕΕ και την αλυσίδα εφοδιασμού, οι μικροπωλητές, οι έμποροι, οι μεταποιητές τροφίμων έχουν ωφεληθεί», δήλωσε ο Cezar Gheorghe στη συμβουλευτική εταιρεία AGRIColumn. «Οι Ρουμάνοι αγρότες χάνουν συστηματικά παράθυρα για να πουλήσουν τα σιτηρά τους, αρχής γενομένης από τον Μάιο του 2022».
Από την έναρξη της σύγκρουσης, περίπου 17 εκατομμύρια τόνοι μεγάλων γεωργικών προϊόντων έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία οδικώς, σιδηροδρόμους καθώς και φορτηγίδες στον ποταμό Δούναβη, σύμφωνα με στοιχεία που εξέδωσε το υπουργείο Γεωργίας της Ουκρανίας.
Όλο το σιτηρό, που αντιπροσωπεύει περίπου το 38% των εξαγωγών της Ουκρανίας, πήγε στην ανατολική Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς τα σύνορα της Ουκρανίας με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία έχουν κλείσει.
«Η επιθυμία των τοπικών παραγωγών να διατηρήσουν τη σοδειά τους εν αναμονή υψηλότερων τιμών δημιούργησε έλλειψη στην τοπική αγορά, έτσι οι καταναλωτές έσπευσαν να αγοράσουν τα ουκρανικά σιτηρά που ήταν διαθέσιμα εκείνη την εποχή», ανέφερε η ένωση εμπόρων σιτηρών της Ουκρανίας UGA.
Άλλοι 28 εκατομμύρια τόνοι ουκρανικών γεωργικών προϊόντων έχουν εξαχθεί από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας μέσω του ασφαλούς διαδρόμου, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ.
Φτωχές συγκομιδές και μούχλα
Στην Ουγγαρία, η εισροή σιτηρών από την Ουκρανία δεν έχει προκαλέσει τα ίδια προβλήματα υπερπροσφοράς όπως στην Πολωνία και τη Βουλγαρία, λόγω της καταστροφικής συγκομιδής αραβοσίτου το περασμένο καλοκαίρι.
"Η Πολωνία ήταν η πιο εκτεθειμένη γιατί είχε η ίδια αξιοπρεπής σοδειά. Η Ουγγαρία είχε τόσο κακή συγκομιδή αραβοσίτου που θα έπρεπε να εισάγει αραβόσιτο, είτε γινόταν πόλεμος στην Ουκρανία είτε όχι", δήλωσε ο Benoit Fayaud, αναλυτής της Strategie Grains.
Η εταιρεία συμβούλων προβλέπει ότι τα αποθέματα αραβοσίτου στην Ουγγαρία θα πέσουν στην πραγματικότητα αυτή τη σεζόν παρά την αύξηση των εισαγωγών.
Η Pannonia Bio, ένα βιοδιυλιστήριο στην Ουγγαρία, δήλωσε ότι έπρεπε να αγοράσει αραβόσιτο από την Ουκρανία, τη Σλοβακία, την Πολωνία και τη Ρουμανία για να διατηρήσει τη λειτουργία της, αλλά ακόμη και τότε αναγκάστηκε να περιορίσει την παραγωγή λόγω της πτώσης της τοπικής συγκομιδής.
Ο Ούγγρος αγρότης Andras Pasztor είπε ότι η εταιρεία του συγκέντρωσε μόλις το 15% της μέσης καλλιέργειας αραβοσίτου από χωράφια κοντά στα ανατολικά σύνορα της Ουγγαρίας με την Ουκρανία και περίπου το μισό από αυτό, περίπου 2.000 τόνοι, εξακολουθεί να περιμένει να πουληθεί.
Η μόλυνση ορισμένων αποθεμάτων με το τοξικό υποπροϊόν μιας μούχλας που ευδοκιμεί σε ξηρές συνθήκες έχει επίσης παρεμποδίσει τις πωλήσεις καλλιεργειών στην Ουγγαρία, με ορισμένους ντόπιους αγοραστές να στρέφονται σε εναλλακτικές λύσεις λόγω ποιοτικών ανησυχιών, ανέφεραν οι αγρότες.
Ωστόσο, ακόμη και ο ακάθαρτος αραβόσιτος ήταν δύσκολο να πουληθεί. Η Ουκρανία εξήγαγε 1,7 εκατομμύρια τόνους αραβοσίτου στην Ουγγαρία το έτος μετά τη ρωσική εισβολή, από μόλις 30.000 τόνους πριν από τον πόλεμο, σύμφωνα με στοιχεία των τελωνείων.
«Οι έμποροι δεν έψαχναν για (ουγγρικό καλαμπόκι) επειδή ήταν αβέβαιοι για την ποιότητα και τα ουγγρικά προϊόντα είναι πιο ακριβά», είπε ο Pasztor. «Δεδομένης μιας φθηνότερης εναλλακτικής λύσης, πήγαν για την πιο οικονομική επιλογή».
Ακολουθήστε το Agrocapital.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι τις ειδήσεις