Αγρότες: Πνίγεται η ελπίδα, ανθίζει η κατάθλιψη;

Στα εύφορα χωράφια της Ελλάδας σιγοκαίει μια σιωπηλή επιδημία. Ψυχική οδύνη βαραίνει τους αγρότες, πνίγοντας τα όνειρά τους σε άγχος, θλίψη και αδιέξοδο.

Σύμφωνα με έρευνα και συνεντεύξεις που διεξήχθησαν και συζητήσεις που κάναμε με αγρότες και αγρότισσες σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, το μεγαλύτερο ποσοστό των αγροτών βρίσκεται αντιμέτωπο με την κατάθλιψη. Τα στοιχεία έδειξαν εξαιρετικά υψηλά επίπεδα στρες, ειδικά στις γυναίκες αγρότισσες.

Επίσης, η έρευνα έδειξε ότι υψηλότατα είναι τα ποσοστά κατάθλιψης στους κλάδους των εκτροφέων ζώων και στους δενδροκαλλιεργητές. 

Μεγάλο ποσοστό άγχος εντοπίζεται στους καλλιεργητές σιτηρών. Ειδικά στην τελευταία κατηγορία, οι χαμηλές τιμές στις παγκόσμιες αγορές αλλά και οι εισαγωγές σιτηρών από τη Ουκρανία αποτελούν του κυριότερους λόγους άγχους.

Η αβεβαιότητα για το μέλλον, η ευθύνη για την επιβίωση της οικογένειας και η σωματική κούραση βαραίνουν ψυχικά, οδηγώντας σε αϋπνίες, απομόνωση και θλίψη.
Σημαντικές διαφορές παρατηρούνται ανάλογα με τον κλάδο. Στους κτηνοτρόφους και στους καλλιεργητές σιτηρών τα ποσοστά κατάθλιψης είναι υψηλότερα, ενώ στους δενδροκαλλιεργητές τα επίπεδα άγχους είναι πιο ήπια.

Παράγοντες που συμβάλλουν στο άγχος όπως μας αναφέρουν οι αγρότες στο Agrocapital είναι η οικονομική αστάθεια που βιώνουν συχνά όπως το ασταθές εισόδημα, εξαρτώμενο από τις καιρικές συνθήκες, τις τιμές αγοράς και τις επιδοτήσεις, τη μεγάλη γραφειοκρατία αλλά και την έλλειψη ουσιαστικής συνδικαλιστικής δράσης.

Ένα άλλο μεγάλο θέμα είναι η φυσική καταπόνηση μιας και η η σωματική εργασία στους αγρούς είναι βαριά και κουραστική, με τους αγρότες να εκτίθενται σε ακραία καιρικά φαινόμενα.

•  Η γραφειοκρατία και η πολυπλοκότητα των διοικητικών διαδικασιών σε συνδυασμό με την έλλειψη υποστήριξης δυσχεραίνουν την καθημερινότητά τους όπως μας καταγγέλουν αγρότες. "Μια δουλειά είχαν να κάνουν εκεί στο ΥΠΑΑΤ, να φτιάξουν μια αγροτική πολιτική και ακόμα περιμένουμε. Κάνεις δεν μας έχει ενημερώσει τι πρέπει να καλλιεργήσουμε και ποιές πρακτικές να ακολουθήσουμε αλλά ούτε πως και τι θα πληρωθούμε" υπογραμμίζουν. 
• Η  έλλειψη εργατικών χεριών διογκώνει το φόρτο εργασίας και εντείνει το άγχος.
• Η απουσια ουσιαστικής συνδικαλιστικής δράσης όπως αναφέρουν  αγρότες στο Agrocapital  δεν υπάρχει. Μόνο κάποιοι αγρότες που αυτοαποκαλούνται συνδικαλιστές και συνεταιρισμοί Α.Ε. που λένε ότι έχουν αγρότες αλλά έχουν μόνο κάποιες δηλώσεις ΟΣΔΕ. Αλήθεια πόσοι αγρότες ξέρουν εάν βρίσκονται σε ομάδες παραγώγων χωρίς να το γνωρίζουν" λένε.

"Η Κλιματική κρίση που έχει κάνει την εμφάνισή της τα τελευταία χρόνια απειλεί άμεσα τις καλλιέργειες και το ζωικό κεφάλαιο, θέτοντας σε κίνδυνο το βιός μας και όπως αναφέρουν αγρότες από την Θεσσαλία. Και προσθέτουν "θα καλλιεργήσουμε ζαχαροκάλαμα, κανείς δεν βρέθηκε να πει στους Ολλανδούς ειδικούς ότι είχαμε μεγάλο εργοστάσιο ζαχαροτεύτλων  (σ.σ. βλέπε ΕΒΖ) στην Θεσσαλία και μια καλλιέργεια όπως το βαμβάκι και η ντομάτα που φέρνουν ένα καλό εισόδημα". 

Τα υψηλά επιτόκια και τα αυστηρά κριτήρια, ελλείψει εξειδίκευσης και γραφειοκρατίας συνθέτουν τον "εφιάλτη" που βιώνουν οι αγρότες στις σχέσεις τους με τις τράπεζες. "Θέλουν να μας κάνουν όλους να τρέχουμε στην πρωτεύουσα του κάθε νομού όπως μας έχουν καταντήσει να χάνουμε μια ολόκληρη μέρα, περιμένοντας να κάνουμε μια δουλειά" λένε.
Τα δάνεια, που είναι απαραίτητα για την υλοποίηση επενδύσεων, την ανάπτυξη και την επιβίωση του αγροτικού τομέα, έχουν γίνει εργαλεία των εταιρειών με τις περισσότερες να τα πουλούν ως εξυπηρέτηση, βγάζοντας επιπλέον προμήθειες, με το ΥΠΑΑΤ να κάνει τα "στραβά μάτια", μετατρέποντας την όλη διαδικασία σε τροχοπέδη, πνίγοντας τις ελπίδες και το μέλλον του πρωτογενούς τομέα.

Οπότε η πρόσβαση σε δάνεια με ευνοϊκούς όρους αποτελεί άπιαστο όνειρο για τους αγρότες. Τα υψηλά επιτόκια δυσχεραίνουν την υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων, βάζοντας φρένο στην περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου.
Ένα άλλο θέμα είναι τα αυστηρά κριτήρια δανειοδότησης, καθιστώντας την πρόσβαση σε κεφάλαια άκρως προβληματική, ιδιαίτερα για νέους και μικρούς παραγωγούς.
Η έλλειψη ρευστότητας και η αδυναμία τήρησης των αυστηρών προϋποθέσεων στερούν από τις νέες γενιές την ευκαιρία να ασχοληθούν με τον αγροτικό τομέα, οδηγώντας σε γήρανση και συρρίκνωση του κλάδου.
Η μη κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων και των αναγκών του αγροτικού τομέα οδηγεί σε λανθασμένες αξιολογήσεις και απορρίψεις δανειακών αιτημάτων, αφήνοντας τους αγρότες χωρίς την απαραίτητη χρηματοδότηση.

Ο γραφειοκρατικός Γολγοθάς και οι δαιδαλώδεις διαδικασίες δανειοδότησης αποτελούν βραχνά για τους αγρότες. Η συλλογή δικαιολογητικών, η υποβολή αιτήσεων και η έγκριση δανείων μετατρέπονται σε χρονοβόρες και ψυχοφθόρες διαδικασίες, αποθαρρύνοντας τους αγρότες και στερώντας τους πολύτιμο χρόνο και ενέργεια που θα μπορούσαν να αφιερώσουν στην παραγωγική τους δραστηριότητα.

Μεγάλο είναι το άγχος σε αγρότες περιοχών με έλλειψη εργατικών χεριών, όπως σε περιοχές με αμπέλια, που όπως μας αναφέρουν δίνουν παραπάνω από 50 ευρώ μεροκάματο και κανείς δεν πάει, μιας και οι αλλοδαποί εργάτες έχουν φύγει  και οι Έλληνες δεν πάνε λόγω των κρατικών επιδομάτων που παίρνουν για να μη... δουλεύουν.
"Έχουμε περάσει και παλιότερα περιόδους αλλά αυτή η ανασφάλεια που επικρατεί μας εξαθλιώνει ψυχολογικά και μας δημιουργεί επιπλέον πίεση, που σε συνδυασμό με το στρές που νιώθουμε κλεινόμαστε στον εαυτό μας", όπως μας αναφέρει αγρότης από την περιοχή των Θεσπιέων. «Είναι εξαιρετικά ασταθής ο κλάδος μας πλέον δεν μπορούμε να κάνουμε κανένα προγραμματισμό. Υπάρχουν περίοδοι που παλιότερα βγάζαμε καλά λεφτά και κάποιες άλλες όχι. Αλλά εάν πάρουμε το σήμερα ως παράδειγμα, πρόκειται για χρονιά τζακ ποτ» εξηγεί ο ίδιος αγρότης.  

Αυτή την περίοδο σε μια άλλη αγροτική εκμετάλλευση μια γυναίκα κτηνοτρόφος- αγρότισσα που και η ίδια παλεύει να κρατήσει ανοιχτή την αγροτική της επιχείρηση μας αναφέρει ότι η αγωνία που βιώνει την αφήνει τελευταία συχνά άγρυπνη.

Το ίδιο ισχύει και για άλλους συναδέρφους της όπως λέει όμως κανείς δεν ανοίγεται να μιλήσει για το πρόβλημα του. «Βλέπω την αγωνία στα πρόσωπα των ανθρώπων. "Αισθάνομαι τη θλίψη, την ανησυχία και την αβεβαιότητα για το πού θα καταλήξουμε μας" επισημαίνει. Δεν είναι μόνο τα προβλήματα του ΟΠΕΚΕΠΕ ή του ΕΛΓΑ αλλά και η προσωρινή έλλειψη εργατικών χεριών, η γραφειοκρατία, η απόκρυψη της αληθείας κ.α.. Γνωρίζουμε όλοι ότι η κλιματική κρίση είναι ένα τεράστιο πρόβλημα. Είδαμε για παράδειγμα τι έγινε στην Θεσσαλία, είναι εδώ και δημιουργεί ολοένα και πιο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα, που καταστρέφουν τις καλλιέργειες και το εισόδημα των αγροτών".

Οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν στη Ελλάδα και όπως έδειξαν, το άγχος για τις εξελίξεις αυτές είναι κάτι που απαντάται εν πολλοίς στους αγρότες ανά τον κόσμο.
Κάτι που αποτέλεσε και το έναυσμα για τις κινητοποιήσεις που πραγματοποιήθηκαν σε παγκόσμια κλίμακα το προηγούμενο διάστημα. Με εξαίρεση την… Ελλάδα, όπου οι κινητοποιήσεις ήταν σαν να μην έγιναν, μιας και το αποτέλεσμα ήταν… άκαρπο.

Σημειώνεται ότι στις συνέντευξης διαπιστώθηκαν πολύ υψηλότερα ποσοστά συμπτωμάτων κατάθλιψης στον κλάδο των εκτροφέων ζωών ,  καθώς και στους καλλιεργητές σιτηρών λογω εισαγωγών  από Ουκρανία  ενώ τα χαμηλότερα κατεγράφησαν σε όσους καλλιεργούν δενδροκαλλιέργειες.

Ανησυχητικά ευρήματα έρχονται στο φως από νέα έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Erasmus+ με τίτλο FARMRes (Farmers Assistance Resources for Mental Resilience). Η έρευνα αποκαλύπτει ότι ο αριθμός των αγροτών στην ΕΕ που υποφέρει από ψυχικές διαταραχές παρουσιάζει ανησυχητική άνοδο, με τρεις στους τέσσερις αγρότες να έχουν βιώσει καταστάσεις έντονου στρες, αγχώδεις διαταραχές, εκρήξεις θυμού, ακόμα και κατάθλιψη τα τελευταία τρία χρόνια.

Πιο ευάλωτες ομάδες
Σύμφωνα με τα ευρήματα, οι νέοι αγρότες, οι γυναίκες που ζουν στην ύπαιθρο, οι αγρότες άνω των 50 ετών, και οι εποχικοί εργάτες γης διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν ψυχικές διαταραχές.

Παράγοντες κινδύνου
Πολλοί παράγοντες μπορούν να οδηγήσουν έναν αγρότη σε ψυχική διαταραχή. Οικονομικοί παράγοντες, όπως οι διακυμάνσεις των τιμών στα αγροτικά προϊόντα, η αύξηση του κόστους παραγωγής και η έλλειψη πρόσβασης σε αγορές, μπορούν να δημιουργήσουν έντονο στρες και αβεβαιότητα.

Προσωπικοί και οικογενειακοί παράγοντες, όπως η μοναξιά, η κοινωνική απομόνωση, και τα οικογενειακά βάρη, μπορούν επίσης να επηρεάσουν αρνητικά την ψυχική υγεία. Επαγγελματικοί παράγοντες, όπως οι επικίνδυνες συνθήκες εργασίας, η έλλειψη εκπαίδευσης, και η χαμηλή ικανοποίηση από την εργασία, μπορούν επίσης να συμβάλλουν στην εμφάνιση ψυχικών διαταραχών.

Η καταθλιπτική διαταραχή (επίσης γνωστή ως κατάθλιψη) είναι μια κοινή ψυχική διαταραχή. Περιλαμβάνει μια καταθλιπτική διάθεση ή απώλεια ευχαρίστησης ή ενδιαφέροντος για δραστηριότητες για μεγάλες χρονικές περιόδους.

Η κατάθλιψη διαφέρει από τις τακτικές αλλαγές στη διάθεση και τα συναισθήματα για την καθημερινή ζωή. Μπορεί να επηρεάσει όλες τις πτυχές της ζωής, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων με την οικογένεια, τους φίλους και την κοινότητα. Μπορεί να προκύψει ή να οδηγήσει σε προβλήματα στο σχολείο και στην εργασία.

Οι άνθρωποι που έχουν ζήσει κακοποίηση, σοβαρές απώλειες ή άλλα στρεσογόνα γεγονότα είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν κατάθλιψη. Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να έχουν κατάθλιψη από τους άνδρες.

Υπολογίζεται ότι το 3,8% του πληθυσμού εμφανίζει κατάθλιψη, συμπεριλαμβανομένου του 5% των ενηλίκων (4% στους άνδρες και 6% στις γυναίκες) και στο 5,7% των ενηλίκων άνω των 60 ετών. Περίπου 280 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο έχουν κατάθλιψη.

Η κατάθλιψη είναι περίπου 50% πιο συχνή στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Παγκοσμίως, περισσότερο από το 10% των εγκύων γυναικών και των γυναικών που μόλις γέννησαν εμφανίζουν κατάθλιψη. Περισσότεροι από 700.000 άνθρωποι πεθαίνουν λόγω αυτοκτονίας κάθε χρόνο. Η αυτοκτονία είναι η τέταρτη κύρια αιτία θανάτου στις ηλικίες 15-29 ετών.

Αν και υπάρχουν γνωστές, αποτελεσματικές θεραπείες για ψυχικές διαταραχές, περισσότερο από το 75% των ανθρώπων σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος δεν λαμβάνουν καμία θεραπεία.

Τα εμπόδια στην αποτελεσματική φροντίδα περιλαμβάνουν την έλλειψη επενδύσεων στην περίθαλψη ψυχικής υγείας, την έλλειψη εκπαιδευμένων παροχών υγειονομικής περίθαλψης και το κοινωνικό στίγμα που σχετίζεται με ψυχικές διαταραχές.

Έχουμε δύο ζωές, και η δεύτερη ξεκινά όταν συνειδητοποιούμε ότι έχουμε μόνον μία. Κομφούκιος