Το 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαγόρευσε το imidacloprid, το thiamethoxam και το clothianidin – όλα τα νεονικοτινοειδή που είναι επιβλαβή για τις μέλισσες και άλλους επικονιαστές – με εξαίρεση τις καλλιέργειες θερμοκηπίου
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί να σφίξει τα "λουριά" για την επείγουσα χρήση φυτοφαρμάκων που έχουν απαγορευτεί από την ΕΕ, σύμφωνα με ένα σχέδιο εγγράφου έκδοσης ενός νέου εγγράφου καθοδήγησης, το οποίο αναφέρει ότι οι χώρες δεν μπορούν να επιτρέψουν τη χρήση ουσιών που απαγορεύονται ρητά εντός του μπλοκ.
Όπως αναφέρει δημοσίευμα του Euractiv.gr οι επικαιροποιημένες κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής, οι οποίες τελευταία φορά αναθεωρήθηκαν το 2021, θα συζητηθούν κατά τη διάρκεια κλειστής συνεδρίασης της Μόνιμης Επιτροπής Φυτών, Ζώων, Τροφίμων και Ζωοτροφών (SCoPAFF) στις 22 και 23 Μαΐου.
Το έγγραφο προτείνει την ερμηνεία μιας απόφασης του Δικαστηρίου της ΕΕ (ΔΕΕ) του 2023 σχετικά με τα όρια για τις προσωρινές παρεκκλίσεις που επιτρέπουν τη σπορά σπόρων που έχουν υποστεί επεξεργασία με τα μελισσοτοξικά νεονικοτινοειδή.
«Τα κράτη μέλη δεν μπορούν να δίνουν έκτακτες άδειες και έγκριση σε προϊόντα που περιέχουν τη δραστική ουσία που απαγορεύεται να χρησιμοποιείται, για να διασφαλιστεί η προστασία της υγείας και, ή, του περιβάλλοντος», αναφέρεται στην τελευταία έκδοση του εγγράφου.
«Αυτό ισχύει επίσης για δραστικές ουσίες για τις οποίες η έγκριση έληξε αλλά περιείχε έναν ή περισσότερους περιορισμούς πριν από τη λήξη της», συνεχίζει.
Το 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαγόρευσε το imidacloprid, το thiamethoxam και το clothianidin – όλα τα νεονικοτινοειδή που είναι επιβλαβή για τις μέλισσες και άλλους επικονιαστές – με εξαίρεση τις καλλιέργειες θερμοκηπίου.
Τα κράτη μέλη παρέκαμψαν την απαγόρευση επικαλούμενα το άρθρο 53 του κανονισμού 1107/2009, που επιτρέπουν «επείγουσες» άδειες κυκλοφορίας για προϊόντα που υπόκεινται σε περιορισμούς ή δεν έχουν εγκριθεί από την ΕΕ για διάστημα έως 120 ημερών.
Αυτό πρέπει να δικαιολογείται με βάση έναν κίνδυνο που δεν μπορεί να περιοριστεί με άλλα υφιστάμενα μέσα – όπως ένα σπάνιο παράσιτο.
Ωστόσο, το ΔΕΕ έκρινε ότι οι χώρες δεν μπορούν να συνεχίσουν να εγκρίνουν σπόρους με επίστρωση νεονικοτινοειδών, καθώς «απαγορεύονται ρητά» από τη νομοθεσία της ΕΕ.
Αντίσταση των χωρών
Η ερμηνεία της απόφασης αυτής από την Επιτροπή αντικατοπτρίζεται στο νέο έγγραφο καθοδήγησης, το οποίο απαιτεί την έγκριση των κρατών μελών.
Πηγές προσκείμενες στις διαπραγματεύσεις δήλωσαν στο Euractiv ότι ορισμένα από αυτά, μεταξύ των οποίων η Ισπανία, η Ελλάδα, η Πολωνία και η Εσθονία, υποστήριξαν μια στενότερη ερμηνεία της απόφασης του δικαστηρίου, υποστηρίζοντας τον τερματισμό των παρεκκλίσεων μόνο για τα νεονικοτινοειδή και όχι για άλλες απαγορευμένες ουσίες.
Σύμφωνα με το Euractiv.gr παρά την απόφαση τον Ιανουάριο του 2023, τα κράτη μέλη επέμειναν να χρησιμοποιούν το άρθρο 53 για την έγκριση των νεονικοτινοειδών και άλλων απαγορευμένων φυτοφαρμάκων.
Για παράδειγμα, η Ρουμανία έχει εγκρίνει την τοξική για τις μέλισσες ιμιδακλοπρίδη πολλές φορές, με την πιο πρόσφατη έγκριση τον Ιανουάριο.
Επιπλέον, η Ρουμανία, η Λετονία και η Τσεχία χορήγησαν άδεια για το thiamethoxam μετά την έκδοση της απόφασης.
Η Ισπανία και η Ελλάδα επέτρεψαν επίσης τη χρήση του sulfoxaflor, ενός εντομοκτόνου με ιδιότητες παρόμοιες με τις ιδιότητες των νεονικοτινοειδών, που απαγορεύεται στην ΕΕ από το 2022 λόγω της τοξικότητάς του για τους επικονιαστές.
Στιβαρή αξιολόγηση
Μια άλλη βασική πτυχή της νέας καθοδήγησης είναι η έμφαση που δίνει στους αιτούντες να υποβάλλουν εμπεριστατωμένη έκθεση, αποδεικνύοντας την ανάγκη για παρέκκλιση σύμφωνα με τα προαπαιτούμενα που περιγράφονται στον κανονισμό της ΕΕ.
«Τα κράτη μέλη θα πρέπει να χορηγούν έγκριση έκτακτης ανάγκης μόνο εάν η εμπεριστατωμένη αξιολόγηση όλων των σχετικών παραγόντων της αίτησης που έχουν λάβει αποδεικνύει σαφώς ότι πληρούνται οι απαιτήσεις του άρθρου 53 […]», αναφέρεται στο έγγραφο, δηλαδή ότι το παράσιτο δεν μπορεί να περιοριστεί με άλλα υφιστάμενα μέσα.
Το κείμενο υπογραμμίζει επίσης ότι «το βάρος της απόδειξης» πέφτει στον αιτούντα για τις έκτακτες άδειες, οι οποίες κυμαίνονται από συνεταιρισμούς αγροτών, περιφερειακές κυβερνήσεις ή κατασκευαστές φυτοφαρμάκων.
Αλλά τα παραθυράκια παραμένουν
Παρά την ερμηνεία της Επιτροπής, τα παραθυράκια που επιτρέπουν άλλες μη εγκεκριμένες ουσίες είναι πιθανό να παραμείνουν, καθώς το ΔΕΕ αποφάνθηκε μόνο κατά ρητά απαγορευμένων ουσιών.
Για τις ουσίες που δεν έχουν εγκριθεί στην ΕΕ, είτε λόγω έλλειψης αίτησης, είτε λόγω απόσυρσης κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης, είτε λόγω συνεχιζόμενης αξιολόγησης, μπορούν να χορηγηθούν έκτακτες άδειες για την αντιμετώπιση σοβαρών κινδύνων.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, τα κράτη μέλη καλούνται να λαμβάνουν υπόψη τα τελευταία συμπεράσματα της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) σχετικά με τα φυτοφάρμακα.
Το έγγραφο τονίζει επίσης τη σημασία της αποφυγής επαναλαμβανόμενων αδειών έκτακτης ανάγκης για μη εγκεκριμένες ουσίες «στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό», σημειώνοντας ότι τα κράτη μέλη προσπαθούν να επιλύσουν τις επαναλαμβανόμενες ανάγκες των γεωργών.
Ωστόσο, αναγνωρίζει ότι ο χρόνος που απαιτείται για την έγκριση ενός νέου προϊόντος καταπολέμησης παρασίτων είναι μακρύς και μπορεί να οδηγήσει στην ανάγκη έκτακτης έγκρισης μιας μη εγκεκριμένης ουσίας.
Για παράδειγμα, η γαλλική κυβέρνηση ενέκρινε πρόσφατα τη χρήση ενός προϊόντος βιοελέγχου – λύσεις καταπολέμησης παρασίτων που προέρχονται από φυσικές πηγές – με βάση ένα μη εγκεκριμένο αρωματικό μόριο για την απώθηση αφίδων από καλλιέργειες ζαχαρότευτλων.
Πηγή: Euractiv.gr