Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) διαπίστωσε ότι, παρόλο που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διασφαλίζει την ακριβή και έγκαιρη καταγραφή των παράτυπων δαπανών, συχνά ο χρόνος που απαιτείται για την ανάκτηση αυτών των ποσών είναι υπερβολικά πολύς. Στις περιπτώσεις των γεωργικών ταμείων που τελούν υπό επιμερισμένη διαχείριση και για τα οποία την πρωταρχική ευθύνη φέρουν τα κράτη μέλη, τα ποσοστά ανάκτησης είναι γενικά χαμηλά, αν και με σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Από το 2014 έως το 2022, σε όλους τους τομείς, καταγράφηκαν παράτυπες δαπάνες, δηλαδή ποσά που δαπανήθηκαν κατά παράβαση των κανόνων, συνολικού ύψους 14 δισεκατομμυρίων ευρώ. Η ανάκτησή τους αποτελεί βασική συνιστώσα της χρηματοοικονομικής ακεραιότητας και του συστήματος εσωτερικών δικλίδων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Με τον όρο «ανάκτηση» κεφαλαίων της ΕΕ νοείται η διεκδίκηση της επιστροφής μέρους ή του συνόλου των ποσών που καταβλήθηκαν σε φορέα υλοποίησης ή δικαιούχο, ο οποίος στη συνέχεια κρίθηκε ότι δεν είχε συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις που ορίζει η ΕΕ για τη χρηματοδότηση. Ωστόσο, αφότου τα χρήματα καταβληθούν, για την ανάκτησή τους, αν ποτέ γίνει κάτι τέτοιο, ο απαιτούμενος χρόνος είναι υπερβολικός. Το κλιμάκιο ελέγχου διαπίστωσε ότι συνήθως απαιτούνται 14 με 23 μήνες από την ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων που χρηματοδοτήθηκαν μέχρι την έκδοση του εντάλματος είσπραξης και, στη συνέχεια, άλλοι τρεις με πέντε μήνες μέχρις ότου τα σχετικά ποσά πράγματι επιστραφούν. Μάλιστα, η ΕΕ παραιτείται τελικά από την είσπραξη ποσοστού μεταξύ 1 και 8 % των ποσών αυτών.
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για την ανάκτηση, χωρίς καμία καθυστέρηση, των κονδυλίων που δαπανώνται αντικανονικά», δήλωσε ο Jorg Kristijan Petrovič, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον έλεγχο. «Το οφείλει στους Ευρωπαίους φορολογούμενους, αν δεν θέλει να χάσει την εμπιστοσύνη τους».
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου για το 2022, μεταξύ του 2021 και του 2022, το ποσοστό των παράτυπων δαπανών αυξήθηκε από 3 % σε 4,2 % του προϋπολογισμού. Το γεγονός αυτό καθιστά επιτακτικότερη την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας ανάκτησης. Δεδομένου, ωστόσο, ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαχειρίζεται άμεσα μόλις το 20 % του προϋπολογισμού, η εξάλειψη των σφαλμάτων και η ανάκτηση των σχετικών κονδυλίων δεν είναι εύκολη υπόθεση.
Το ΕΕΣ διαπίστωσε ότι τα σημαντικότερα εμπόδια για την ανάκτηση κεφαλαίων υπό άμεση και έμμεση διαχείριση οφείλονται στον υπερβολικό χρόνο που μεσολαβεί από τη στιγμή του εντοπισμού μιας οικονομικής παρατυπίας και της έκδοσης του εντάλματος είσπραξης. Σημείωσε επίσης ότι, στον τομέα των εξωτερικών δράσεων, οι πληροφορίες σχετικά με τον αντίκτυπο ορισμένων παράτυπων δαπανών είναι ελλιπείς.
Προκειμένου να διασφαλιστεί η τήρηση των προθεσμιών στον τομέα των εξωτερικών δράσεων, το ΕΕΣ συνιστά να μειωθεί όχι μόνον ο χρόνος που απαιτείται για τη διαπίστωση της παρατυπίας, αλλά και το διάστημα μέχρι την κίνηση της διαδικασίας ανάκτησης. Για τον σκοπό αυτό, προτείνει να βελτιωθεί ο σχεδιασμός των ελεγκτικών εργασιών και να εξεταστεί η οικονομική επίπτωση των συστημικών παράτυπων δαπανών. Συνιστά επίσης να επανεισαχθούν τα κίνητρα που ίσχυαν για τα κράτη μέλη κατά τον προηγούμενο κύκλο χρηματοδότησης, με σκοπό την ανάκτηση κονδυλίων στον τομέα της γεωργίας. Ειδικότερα, κατά τον προηγούμενο κύκλο, τα κράτη μέλη υποχρεώθηκαν να επιστρέψουν στον προϋπολογισμό της ΕΕ το ήμισυ των ποσών που δεν είχαν κατορθώσει να ανακτήσουν μέσα σε 4-8 χρόνια.
Τέλος, το ΕΕΣ συνιστά στην Επιτροπή να παρέχει σε ετήσια βάση ακριβή και πλήρη στοιχεία σχετικά με τις δαπάνες που έχουν κριθεί παράτυπες και με τα μέτρα που λαμβάνονται για τη διόρθωσή τους, με απώτερο στόχο τη βελτίωση της διαδικασίας.
Γενικές πληροφορίες
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν εκταμιεύει άμεσα και στο σύνολό τους τα κονδύλια του ενωσιακού προϋπολογισμού. Ποσοστό 70 % περίπου τελεί υπό από κοινού διαχείριση με τα κράτη μέλη, 20 % υπό άμεση διαχείριση και 10 % υπό έμμεση διαχείριση μέσω άλλων διεθνών οργανισμών ή τρίτων χωρών. Οι αρμοδιότητες της Επιτροπής στον τομέα αυτό ποικίλλουν ανάλογα με τον εφαρμοζόμενο τρόπο διαχείρισης και τον τομέα πολιτικής του προϋπολογισμού της ΕΕ.
Στο πλαίσιο της άμεσης και της έμμεσης διαχείρισης, η Επιτροπή είναι υπεύθυνη για τον εντοπισμό και την καταγραφή των παράτυπων δαπανών και, στη συνέχεια, για την ανάκτηση των αντίστοιχων ποσών. Στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης, αναθέτει στα κράτη μέλη την ευθύνη για την καταγραφή και την ανάκτηση των παράτυπων δαπανών, διατηρώντας ωστόσο για την ίδια την τελική ευθύνη για την παροχή διασφάλισης.
Τα κονδύλια της ΕΕ που δεν δαπανώνται σύμφωνα με τους κανόνες θεωρούνται παράτυπες δαπάνες. Το 2022, οι δαπάνες αυτές αντιστοιχούσαν στο 4,2 % του προϋπολογισμού. Τα ποσά αυτά, ή έστω μέρος τους, μπορεί να είναι δυνατό να ανακτηθούν, είτε άμεσα από την Επιτροπή είτε από το κράτος μέλος ή τον φορέα που είχε την ευθύνη για τη διαχείρισή τους.
Στην έκθεσή του, το ΕΕΣ εξετάζει τη διαχείριση της διαδικασίας ανάκτησης και την αποτελεσματικότητά της και διατυπώνει συστάσεις για τη βελτίωσή της.
Περισσότερες πληροφορίες για τον προϋπολογισμό της ΕΕ και τις παράτυπες δαπάνες παρουσιάζονται στην ετήσια έκθεση του ΕΕΣ για το 2022, στην οποία εξετάζεται η δημοσιονομική υγεία της ΕΕ.