Είναι μάλλον ξεκάθαρο ότι η πρόσκληση παρουσίαζε τρεις βασικές αδυναμίες:
- Το χρονοδιάγραμμα για την υποβολή των προτάσεων, την αξιολόγηση και εν τέλει την ανάδειξη των πιστοποιημένων φορέων ήταν τόσο σφιχτό που μπορούσε να θεωρηθεί και ως μη ρεαλιστικό. Είναι πασιφανές ότι η αιτία του εν λόγω σφιχτού χρονοδιαγράμματος ήταν η καθυστερημένη ανακοίνωση της σχετικής πρόσκλησης παρόλο που ήταν γνωστό σε όλους τους αρμόδιους ότι η τριετής σύμβαση εκτέλεσης του έργου του ΟΣΔΕ για τις περιόδους 2011-2013 που είχε προκύψει από τον ανοιχτό διεθνή διαγωνισμό του τέλους του 2010 έληγε στο τέλος του 2013.
- Η πρόσκληση δεν προδιέγραφε επί της ουσίας το σχέδιο κοστολόγησης των παρεχόμενων υπηρεσιών και άφηνε τους υποψήφιους φορείς να τεκμηριώσουν τις βασικές ποιοτικές και ποσοτικές μετρικές που όμως έπρεπε να είχαν τεθεί εξαρχής. Οι μη μεταβαλλόμενες δηλώσεις αυτονόητα όφειλαν να είναι προ-υποβαλλόμενες με πολύ διαφορετικό κόστος υπηρεσίας (αν και εφόσον στοιχειοθετείται κάτι τέτοιο).
- Σε ένα τόσο σημαντικό έργο, η επίδειξη δεν μπορεί να είναι δυνητική στο δεύτερο στάδιο της αξιολόγησης, αλλά όφειλε να ήταν υποχρεωτική για την ταυτόχρονη διασφάλιση τόσο του ΟΠΕΚΕΠΕ, όσο και των άλλων ανταγωνιζόμενων υποψήφιων φορέων. Στο ίδιο πλαίσιο, οι επιτροπές αξιολόγησης των σεναρίων επίδειξης καλό θα ήταν να στελεχώνονταν και με μέλη εκτός ΟΠΕΚΕΠΕ.
Παρενθετικά και για την εξαγωγή σωστότερων συμπερασμάτων, καλό θα ήταν να αναφερθούν κάποια δεδομένα που από την εκτέλεση του έργου του ΟΣΔΕ τα προηγούμενα χρόνια.
- Η διαδικτυακή υποβολή της αίτησης ΟΣΔΕ προσφέρθηκε ουσιαστικά για πρώτη φορά ως δυνατότητα στους δικαιούχους κοινοτικών ενισχύσεων το 2011 (αφορούσε όμως μόνο όσους δεν είχαν γεωχωρικές μεταβολές στις αιτήσεις τους της προηγούμενης χρονιάς). Από το 2012 δόθηκε η δυνατότητα της δίχως περιορισμούς διαδικτυακής υποβολής της οποιασδήποτε αίτησης.
- Το 2011 ενεργοποιήθηκαν δύο ακόμη κανάλια υποβολής αίτησης για εκείνες τις αιτήσεις που δεν είχαν γεωχωρικές μεταβολές, ήτοι η τηλεφωνική αίτηση (για εκείνες τις αιτήσεις που δεν είχαν καμία μεταβολή) και η αποστολή μέσω ταχυδρομείου της προ-συμπληρωμένης αίτησης που είχε αποστείλει ο ΟΠΕΚΕΠΕ στους δικαιούχους με βάση τα στοιχεία της προηγούμενης χρονιάς.
- Οι παραγωγοί στην συντριπτική του πλειοψηφία προτιμούσαν και εξυπηρετούνταν από το δίκτυο των πυλών εισαγωγής (περίπου 100 συνεταιριστικές πύλες) που είχαν κατ' ουσία αναλάβει το έργο του ΟΣΔΕ για το 2011-2013 σύμφωνα με τον σχετικό ανοιχτό διεθνή διαγωνισμό. Η συλλογή των αιτήσεων στέφονταν διαχρονικά με επιτυχία κρίνοντας ότι κατέληγε πάντοτε σε απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων άμεσων ενισχύσεων της τάξης των 2 δις ευρώ ετησίως.
- Η αίτηση του ΟΣΔΕ μετατράπηκε από το 2011 σε θεμελιακό εργαλείο αγροτικής πολιτικής, καθώς από την μια πλευρά ενσωμάτωσε τις διαστάσεις της ασφαλιστικής εισφοράς (συμβάλλοντας έτσι καθοριστικά στην εξυγίανση και την οικονομική βιωσιμότητα του ΕΛΓΑ), από την άλλη ανανέωνε τα στοιχεία του Μητρώου Αγροτών και Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων (δίνοντας έτσι στο ΥπΑΑΤ την απαιτούμενη πληροφορία για την διαπραγμάτευση της νέας ΚΑΠ).
Προχωρώντας λοιπόν στον σχολιασμό της πρόσκλησης πιστοποίησης του ΟΠΕΚΕΠΕ για το ΟΣΔΕ της περιόδου 2014-2020, οφείλει κανείς να αναγνωρίσει και να καταγράψει τα ακόλουθα τέσσερα βασικά σημεία (τα οποία αναπτύσσονται όσο πιο περιληπτικά γίνεται):
- Η πρόσκληση πιστοποίησης αφορά το σύνολο της επόμενης προγραμματικής περιόδου, ήτοι 2014-2020. Με αυτό τον τρόπο κατά πρώτο λόγο, ξεκινώντας από την επόμενη χρονιά θα είναι δυνατή η εκκίνηση της συλλογής των αιτήσεων από την αρχή του έτους (πάγια επιδίωξη του ΟΠΕΚΕΠΕ προκειμένου να προγραμματίζει καλύτερα το ελεγκτικό του έργο) καθώς λογικά αρκετοί από τους πιστοποιημένους φορείς θα έχουν περατώσει με επιτυχία το έργο τους την τρέχουσα χρονιά και θα είναι διαθέσιμοι προς αξιοποίηση και την επόμενη. Οι ίδιοι οι πιστοποιημένοι φορείς θα γνωρίζουν ότι αποκλειστικά και μόνο η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών τους θα διασφαλίζει την ανανέωση της πιστοποίησής τους για ένα εύλογα μακρύ χρονικό διάστημα που καθιστά την οποιαδήποτε επένδυση βιώσιμη. Νέοι φορείς δεν αποκλείονται από το σχήμα σε περίπτωση που προκύψουν ανάγκες ή παρατηρηθούν συμπεριφορές που δεν θα συνάδουν με τα δεδομένα της πρόσκλησης και θα οδηγούν σε άρση της πιστοποίησης (είναι γνωστές σε όλους καταγγελίες για παράνομες χρεώσεις από τις πύλες εισαγωγής που εκτελούσαν το ΟΣΔΕ τα προηγούμενα έτη).
- Η πρόσκληση πιστοποίησης ικανοποιεί το πάγιο αίτημα διαφόρων φορέων που δραστηριοποιούνται στον αγροτικό χώρο για μια τεχνολογική μηδενικού ρίσκου και κοινοτικά σύμμορφη διαδικασία που θα επιτρέπει σε αρκετούς ενδιαφερόμενους να συμμετάσχουν στην συλλογή των αιτήσεων ΟΣΔΕ. Τα απαιτούμενα δικαιολογητικά πιστοποίησης μπορούσαν να ικανοποιηθούν εύκολα (ιδιαίτερα για τους Φορείς Α' Βαθμού) από τον οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο που πραγματικά μπορεί να υλοποιήσει το έργο. Σε συνθήκες ελεύθερης αγοράς, μπορεί να προταθεί κοστολόγιο εργασιών που επιτρέπει στους δικαιούχους να επιλέγουν ανάμεσα σε εν δυνάμει αρκετούς φορείς. Αυτονόητα, η επιλογή ενός πιστοποιημένου φορέα από τον δικαιούχο λογικά θα πρέπει να είναι συνδυασμός κόστους και ποιότητας παρεχόμενης υπηρεσίας (ακόμη και αυτή η επιλογή δεν είναι δεσμευτική και μπορεί να αλλάζει σε κάθε περίοδο). Επιπρόσθετα, η επιλογή του αν εν τέλει το κόστος θα επιβαρύνει τους δικαιούχους ή το ΥπΑΑΤ αφήνεται ανοιχτή από το σχέδιο πιστοποίησης και επιτρέπει μελλοντικές διαφοροποιήσεις για να ικανοποιήσει διαφορετικές πολιτικές.
- Η πρόσκληση πιστοποίησης συμβαδίζει με την θεμελιώδη κοινοτική απαίτηση και υποχρέωση του ΟΠΕΚΕΠΕ να συναλλάσσεται με φορείς που δεν θέτουν σε κίνδυνο και σε αμφισβήτηση την χρηστή διαχείριση των κοινοτικών πόρων. Σ' αυτό το πλαίσιο, οι απαιτήσεις του 5% ή το ελάχιστο των 300 εξουσιοδοτήσεων, μαζί με τα πιστοποιητικά ISO 9001 και 27001 (για τους Φορείς Β' Βαθμού) φαίνονται απόλυτα λογικές. Σε κάθε
περίπτωση υπάρχει ξεκάθαρα και η εναλλακτική της απευθείας διαδικτυακής υποβολής που δεν απαιτεί κανενός είδους εξουσιοδότηση.
- Η πρόσκληση πιστοποίησης ουσιαστικά αναβαθμίζει τεχνολογικά την διαδικτυακή υποβολή της αίτησης, καθώς την εντάσσει στην διαδικασία αποαφαλμάτωσης που διενεργεί ο Φορέας Β΄ Βαθμού. Η εμπειρία έδειξε ότι η μειωμένη αποδοχή της απ' ευθείας διαδικτυακής υποβολής οφείλονταν στην μη δυνατότητα παραγωγής ξεκάθαρων οδηγιών αποσφαλμάτωσης που θα επέτρεπαν στον δικαιούχο να κάνει τις απαραίτητες διορθώσεις μόνος του δίχως να πρέπει να προσέλθει στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ (γεγονός που προκαλούσε διοικητικό φορτίο που μπορεί πλέον να αποφευχθεί).
Στο άνω πλαίσιο, όσο κακοπροαίρετα και αν το δει κανείς, δυσκολεύεται να καταγράψει τόσο προχειρότητα, όσο και φωτογραφικές διατάξεις στο σχέδιο πιστοποίησης. Μάλλον ο χαρακτηρισμός ως ένα προωθητικό σχέδιο με τις αδυναμίες που αναφέρθηκαν προηγούμενα θα ήταν πιο αντιπροσωπευτικός της εν λόγω προσπάθειας. Το προτεινόμενο σχέδιο πιστοποίησης εύκολα θα μπορούσε να αποτελέσει 'εξαγώγιμο' προϊόν που και άλλοι Οργανισμοί Πληρωμών θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν. Άλλωστε η εργασία συλλογής των αιτήσεων σχεδόν σ' όλη την Ευρώπη δεν πραγματοποιείται από τους Οργανισμούς Πληρωμών αλλά από συνεργαζόμενους πιστοποιημένους φορείς.
Η χώρα διαθέτει ένα από τα πιο αξιόπιστα ΟΣΔΕ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και η στήριξη του ΟΠΕΚΕΠΕ περνάει μέσα από άλλες δράσεις (που σίγουρα απασχολούν τους κατά καιρούς υπεύθυνους), όπως ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν η έγκαιρη ανανέωση του υποβάθρου (για να αποφευχθούν οι βαρύτατοι καταλογισμοί της προηγούμενης δεκαετίας), οι ορθές πληρωμές μετά από ελέγχους που γίνονται στην ώρα τους, η λήψη καθαρών πιστοποιητικών (ο ΟΠΕΚΕΠΕ έχει κατορθώσει, ιδιαίτερα ως προς τα πληροφοριακά του συστήματα να θεωρείται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο πρότυπο Οργανισμού Πληρωμών) η συνεχής αξιοποίηση εθνικών και ευρωπαϊκών επιχειρησιακών προγραμμάτων (για την δίχως επιβάρυνση του τακτικού προϋπολογισμού συνεχή βελτίωση της λειτουργίας του Οργανισμού), το άνοιγμα και η διάθεση των γεωχωρικών δεδομένων του Οργανισμού στους πολίτες και στην επιστημονική κοινότητα, η στήριξη δράσεων του ΥπΑΑΤ, η ανάπτυξη καινοτόμων διαδικτυακών υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και ενημέρωσης των πολιτών-δικαιούχων και τόσο άλλα.
Κλείνοντας, όλοι συμφωνούν ότι μια κάποια εθνική λύση μπορεί να έρθει από την στήριξη του πρωτογενούς τομέα. Ο μηδενισμός και η συνεχής αναζήτηση σκιών δεν βοηθά. Οτιδήποτε δίνει προοπτική εξέλιξης και αναβάθμισης υφιστάμενων δομών δίχως αποκλεισμούς με αυτονόητο κέντρο πάντοτε την εξυπηρέτηση του αγρότη καλό θα ήταν να στηριχθεί.
Α. Βάμβακας