Πλαστικά στους ωκεανούς: στοιχεία, επιπτώσεις και νέοι κανόνες

Οι επιπτώσεις της κουλτούρας που επικρατεί σήμερα, με το να πετάμε τα πλαστικά μετά την πρώτη τους χρήση, είναι φανερές στις θαλάσσιες και στους ωκεανούς. Τα πλαστικά απόβλητα μολύνουν όλο και περισσότερο τους ωκεανούς και σύμφωνα με υπολογισμούς έως το 2050 οι θάλασσες θα περιέχουν περισσότερα πλαστικά απόβλητα απ’ ό,τι ψάρια.

Οι πλαστικές ύλες είναι ένας από τους επτά τομείς που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ορίσει ως κρίσιμους για την επίτευξη μιας κυκλικής οικονομίας έως το 2050. Πέραν της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τις πλαστικές ύλες, που στοχεύει στον περιορισμό της χρήσης μικροπλαστικών, η Επιτροπή αναμένεται να υποβάλει περισσότερες προτάσεις για τη μείωση των πλαστικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των μικροπλαστικών, εντός του έτους.

Μάθετε τι κάνει η ΕΕ για να μειώσει τα πλαστικά απόβλητα.

Οι νέοι κανόνες τις ΕΕ, που εγκρίθηκαν στις 27 Μαρτίου από την ολομέλεια του ΕΚ, αφορούν τα 10 πιο διαδεδομένα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης στις ευρωπαϊκές ακτές και σε απολεσθέντα αλιευτικά εργαλεία. Αυτές οι δυο ομάδες αντιπροσωπεύουν από μόνες τους το 70% των θαλάσσιων απορριμμάτων.

Το πρόβλημα 

Τα πλαστικά τραυματίζουν τα ζώα της θάλασσας, τα οποία συχνά μπλέκονται στα μεγάλα πλαστικά κομμάτια περνούν τα μικρότερα για φαγητό. Αυτό έχει αποτέλεσμα να εμποδίζεται η η πέψη του κανονικού φαγητού, ενώ προσελκύσει και τοξικές ουσίες στον οργανισμό τους. 

Οι άνθρωποι τρώνε πλαστικό μέσω της διατροφικής αλυσίδας, ωστόσο παραμένει άγνωστο το πώς αυτό επηρεάζει την υγεία του. 

Τα απορρίμματά της θάλασσας προκαλούν ζημιές σε τομείς και κοινότητες που εξαρτώνται από τη θάλασσα, καθώς μόνο το 5% της αξίας των πλαστικών συσκευασιών παραμένει στην οικονομία – το υπόλοιπο απορρίπτεται, γεγονός που αποδεικνύει την ανάγκη για μια πιο σφαιρική προσέγγιση.

Απαγόρευση πλαστικών μίας χρήσης

Για να καταπολεμήσουμε το πρόβλημα πρέπει να σταματήσουμε να πετάμε πλαστικά στις θάλασσες.

Τα πλαστικά μιας χρήσης είναι η μεγαλύτερη ομάδα απορριμμάτων στις ακτές. Προϊόντα όπως πλαστικά μαχαιροπίρουνα, πλαστικές μπουκάλες, γόπες από τσιγάρα και μπατονέτες αποτελούν σχεδόν το 50% των απορριμμάτων στη θάλασσα.

Για να αντιμετωπίσει το ζήτημα, η ΕΕ έχει επιβάλει την απαγόρευση των πλαστικών μιας χρήσης για τα οποία υπάρχουν εύκολες εναλλακτικές επιλογές: μαχαιροπίρουνα (πιρούνια, μαχαίρια, κουτάλια, ξυλάκια φαγητού), πιάτα, καλαμάκια, μπατονέτες, αναδευτήρες ποτών και καλαμάκια στήριξης μπαλονιών. Οι ευρωβουλευτές συμπεριέλαβαν τις συσκευασίες τροφίμων κατασκευασμένες από διογκωμένο πολυστυρένιο και τα προϊόντα από οξοδιασπώμενη πλαστική ύλη στον κατάλογο.

Τα νέα μέτρα

• Πλήρης κατάργηση των πλαστικών μιας χρήσης για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα υποκατάστατα
   
• Περιορισμός της χρήσης πλαστικών δοχείων τροφίμων και ποτηριών μέσω του καθορισμού εθνικών στόχων μείωσης, της προσφοράς εναλλακτικών προϊόντων στα σημεία πώλησης, ή της διασφάλισης ότι τα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης θα επιβαρύνονται από κάποιο τέλος
   
• Υποχρέωση των κατασκευαστών να συμμετέχουν στο κόστος της διαχείρισης αποβλήτων και του καθαρισμού, καθώς και των μέτρων ευαισθητοποίησης για δοχεία, προϊόντα καπνού με φίλτρο, υγρά μαντηλάκια...κλπ.
   
• Υποχρέωση των κρατών μελών να συλλέγουν το 90% των πλαστικών δοχείων για ποτά από το 2025, π.χ. μέσω συστημάτων εγγύησης και επιστροφής.
   
• Υποχρέωση τυποποιημένης επισήμανσης η οποία θα αναφέρει τον τρόπο διάθεσης των σχετικών αποβλήτων, τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του προϊόντος, και την παρουσία πλαστικών υλών στο συγκεκριμένο προϊόν
   
• Ενίσχυση της ευαισθητοποίησης των καταναλωτών

Όσον αφορά τα αλιευτικά εργαλεία, τα οποία αποτελούν το 27% όλων των απορριμμάτων στις παραλίες, οι κατασκευαστές πλαστικών αλιευτικών εργαλείων θα πρέπει να καλύπτουν το κόστος της συλλογής των αποβλήτων από τις λιμενικές εγκαταστάσεις παραλαβής, καθώς και το κόστος μεταφοράς και επεξεργασίας τους. Τα κράτη μέλη θα υποχρεούνται να συλλέγουν τουλάχιστον το 50% των απωλεσθέντων αλιευτικών εργαλείων κάθε χρόνο και να ανακυκλώσουν το 15% έως το 2025. 

Οι επιπτώσεις των θαλάσσιων απορριμμάτων στην αλιεία

Σε ψήφισμα που υιοθετήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε τη λήψη μέτρων για την άμεση μείωση των θαλάσσιων απορριμμάτων, συμπεριλαμβανομένης της επιβολής περισσότερων περιορισμών όσον αφορά τα πλαστικά μιας χρήσης και της αύξησης της χρήσης αλιευτικού εξοπλισμού που κατασκευάζεται με βιώσιμα υλικά. 

Οι ευρωβουλευτές έχουν επανειλημμένως επιστήσει την προσοχή στις επιπτώσεις των θαλάσσιων απορριμάτων στα οικοσυστήματα, στους καταναλωτές, στις αλιευτικές δραστηριότητες και στους ανθρώπους. 

Τα αλιευτικά είδη αντιπροσωπεύουν το 27 % των θαλάσσιων απορριμμάτων. Προκειμένου να μειωθεί η ποσότητα του απολεσθέντος αλιευτικού εξοπλισμού που εντοπίζεται στη θάλασσα, οι ευρωβουλευτές ζητούν την παρακολούθηση, αναφορά και ανίχνευσή τους, καθώς και περισσότερες επενδύσεις στην έρευνα και στην καινοτομία για την ανάπτυξη περιβαλλοντικά φιλικού αλιευτικού εξοπλισμού. Καλούν επίσης την Επιτροπή να προτείνει τον περιορισμό των συσκευασιών κατασκευασμένων από διογκωμένο πολυστυρένιο και των περιττών πλαστικών υλών και συσκευασιών γενικότερα. 

Οι ευρωβουλευτές ζητούν επίσης την ενισχύση της προστασίας των ωκεανών στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, της στρατηγικής της ΕΕ για την βιοποικιλότητα και της στρατηγικής "Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο" και καλούν την Επιτροπή να επιταχύνει την ανάπτυξη μιας κυκλικής οικονομίας στον τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας.