ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΑ ΚΑΠ 2014-2020
Λόγω της εξέλιξης της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και της χρήσης των «ιστορικών αναφορών», το ύψος των ενισχύσεων μπορεί να ποικίλλει σημαντικά από τη μία γεωργική εκμετάλλευση στην άλλη, από το ένα κράτος μέλος στο άλλο, από τη μια περιοχή στην άλλη. Η μείωση της διαφοράς των επιπέδων στήριξης κατά τη διάρκεια της περιόδου 2014-2020 μεταξύ των κρατών μελών, μεταξύ των περιφερειών και μεταξύ των γεωργών είναι ένας από τους κύριους στόχους της μεταρρύθμισης της ΚΑΠ που εγκρίθηκε το 2013. Στόχος είναι να καταστεί η ΚΓΠ πιο δίκαιη.
Με αγρονομικά κριτήρια η χώρα μπορεί να διαιρεθεί σε περιφέρεια βοσκοτόπων και περιφέρεια καλλιεργειών, η οποία μπορεί περαιτέρω να διαιρεθεί σε περιφέρεια δενδρωδών και αρόσιμων εκτάσεων. Ο διαχωρισμός βοσκοτόπων και καλλιεργειών είναι σωστός και απαραίτητος γιατί υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της αξίας της γης, της έντασης εργασίας, του κόστους διαχείρισης και της αξίας της παραγωγής σε βοσκοτόπους και καλλιεργήσιμες εκτάσεις.
Με το διαχωρισμό αυτό μπορεί να γίνει και μεταφορά οικονομικών ενισχύσεων προς όφελος της κτηνοτροφίας, εάν το ποσό της βασικής ενίσχυσης των βοσκοτόπων καθοριστεί υψηλότερα από το μέσο όρο των υφισταμένων δικαιωμάτων ενιαίας ενίσχυσης. Ο περαιτέρω διαχωρισμός των καλλιεργημένων εκτάσεων σε περιφέρεια δενδρώνων και περιφέρεια αρόσιμων εκτάσεων είναι πιο περίπλοκος και λιγότερο δικαιολογημένος γιατί υπάρχει μια γενική διαφοροποίηση μεταξύ της αξίας της γης, της έντασης εργασίας, του κόστους διαχείρισης και της αξίας της παραγωγής μεταξύ δενδρώνων και αρόσιμων εκτάσεων, αλλά υπάρχει και μεγάλη παραλλακτικότητα μέσα στην κάθε προτεινόμενη περιφέρεια αναλόγως του είδους της καλλιέργειας, ενώ η γενική διαφορά στις οικονομικές ενισχύσεις είναι σχετικά μικρή.
Ο διαχωρισμός μεταξύ δενδρώνων και αρόσιμων καλλιεργειών έχει, επίσης, το μειονέκτημα ότι στην περίπτωση αλλαγής χρήσης μεταξύ των κατηγοριών αυτών, θα υπάρχει και αλλαγή περιφέρειας, αλλά δεν επιτρέπεται μεταφορά κονδυλίων μεταξύ των περιφερειών. Αυτό δεν ισχύει σε μεγάλο βαθμό για τους βοσκότοπους που είναι δημόσιες εκτάσεις κατά 95%.
Μία σημαντική στρέβλωση της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου (2007-2013) που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα από την ανορθολογική διαχείριση του εθνικού αποθέματος των δικαιωμάτων της ενιαίας ενίσχυσης είναι η σημαντική έλλειψη δικαιωμάτων και συνεπώς άμεσων οικονομικών ενισχύσεων στους νέους αγρότες.
Συγκεκριμένα, οι 86.698 νέοι αγρότες (ηλικίας 18 έως 40 ετών) δήλωσαν στο ΟΣΔΕ του 2013 1.122.147 εκτάρια επιλέξιμης έκτασης και έλαβαν κατά μέσο όρο 93 ευρώ/εκτάριο οικονομική ενίσχυση, όταν ο μέσος όρος των άμεσων οικονομικών ενισχύσεων στην Ελλάδα ήταν 384 ευρώ/εκτάριο. Συνεπώς, οι νέοι αγρότες στην Ελλάδα λαμβάνουν μόλις το 24% της ενίσχυσης που λαμβάνει ο μέσος Έλληνας αγρότης και αυτό οφείλεται στον πολύ μικρό αριθμό δικαιωμάτων ενιαίας ενίσχυσης που τους χορηγήθηκε από το εθνικό απόθεμα. Η ανακατανομή των δικαιωμάτων της βασικής ενίσχυσης που πραγματοποιηθεί από μηδενική βάση το 2015 (με την προϋπόθεση ότι καλλιεργούνταν εκτάσεις το 2013) θα διορθώσει αυτή την στρέβλωση, αλλά όχι πλήρως και με ορίζοντα διόρθωσης το 2020 εάν αποφασισθεί η σταδιακή σύγκλιση, καθώς το 2015 το ποσό των οικονομικών ενισχύσεων θα βασίζεται στο ποσό της ενιαίας ενίσχυσης που έλαβε ο κάθε παραγωγός το 2014.
Ο μικρός βαθμός οικονομικής ενίσχυσης των νέων αγροτών, όμως, τους καθιστά μη ανταγωνιστικούς τόσο ως προς τους μεγαλύτερους σε ηλικία Έλληνες αγρότες, όσο και ως προς τους αγρότες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή των Τρίτων χωρών. Συνεπώς, θα πρέπει να βρεθεί η διαδικασία που αφενός θα δώσει άμεσα οικονομική στήριξη στους νέους αγρότες (από το 2015) και αφετέρου θα περιορίσει τις άμεσες μεγάλες απώλειες στις οικονομικές ενισχύσεις των αγροτών που λάμβαναν υψηλά ποσά από την ενιαία ενίσχυση. Η πιο αποτελεσματική λύση θα ήταν να θεσπισθεί κι ένα δεύτερο κριτήριο περιφερειοποίησης με βάση την ηλικία του αγρότη (>40 ετών και <40 ετών) κατά το έτος αναφοράς 2013 (ο καθορισμός του έτους 2013 προτείνεται για να αποσαφηνισθεί ότι η περιφέρεια αφορά στους νέους αγρότες της περιόδου 2007-2013 οι οποίοι «αδικήθηκαν» από το μοντέλο επιδοτήσεων της ενιαίας ενίσχυσης με τα ιστορικά δικαιώματα και να διαχωρισθεί ταυτόχρονα από τους νέους αγρότες της νέας ΚΑΠ 2014-2020).
Με αυτό τον τρόπο θα δημιουργηθεί μία περιφέρεια των νέων αγροτών (του 2013 και προγενέστερα) στην οποία θα εφαρμοσθεί η άμεση εσωτερική σύγκλιση από το 2015 και μία περιφέρεια παλαιών αγροτών στην οποία θα εφαρμοσθεί η σταδιακή εσωτερική σύγκλιση (2015-2019), ενώ παράλληλα θα υπάρχει και η περιφερειοποίηση βοσκοτόπων και καλλιεργήσιμων εκτάσεων εντός της κάθε μίας από τις δύο περιφέρειες. Η προτεινόμενη περιφερειοποίηση πληροί τα κριτήρια προσδιορισμού του Καν. (ΕΕ) 1307/2013 (διαφορετικά γεωπονικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά), διορθώνει μια σημαντική στρέβλωση στις οικονομικές ενισχύσεις της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου (αποτελεί βασικό στόχο της νέας ΚΑΠ) και το ποσό του εθνικού φακέλου θα μπορούσε να διαχωρισθεί αντικειμενικά και αμερόληπτα με βάση την αναλογία των επιλέξιμων εκτάσεων μεταξύ νέων και παλαιών αγροτών κατά το έτος αναφοράς 2013.