Οι Συνέπειες της Πανδημίας στην Αγροτική Οικονομία και το Καυτό Καλοκαίρι

Του Dr. MSc. Γεώργιος Χρ. Δημόκας

Αναλύοντας τα όσα συμβαίνουν τις τελευταίες εκατό ημέρες σε κάθε γωνιά του Πλανήτη μπορεί κάποιος να συμπεράνει ότι η Πανδημία του Κορονοϊού έπληξε τελικά λίγο ή πολύ, τόσο τις περισσότερο αναπτυγμένες όσο και τις φτωχές - αναπτυσσόμενες Χώρες. Το παγκόσμιο μοντέλο ανάπτυξης αναγκάστηκε να τραβήξει χειρόφρενο και να σταματήσει τη λειτουργία του, προκειμένου να προστατευθούν οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες με άγνωστες προς το παρόν τις οικονομικές συνέπειες.

Οι περισσότερες Χώρες εφάρμοσαν την τακτική, “της Χελώνας όταν νιώθει ότι δέχεται επίθεση”, έβαλαν δηλαδή τα μέρη του σώματός τους εντός του καβουκιού για να προστατευτούν. Διέκοψαν Παγκόσμιες και Διμερείς Συνθήκες που τους ακολουθούσαν για πολλά έτη, Εμπορικές Συναλλαγές, έκλεισαν τα σύνορά τους, ενώ μετέβαλαν ακόμη και τον καθημερινό τρόπο εργασίας των περισσοτέρων εργαζομένων. Το μέγεθος του πλήγματος θα αρχίσει να διαγράφεται τους επόμενους μήνες, αλλά ο προβληματισμός στη σκέψη όλων θα παραμένει. Αν επαναληφθεί; Θα αντέξει η Χελώνα μέσα στο καβούκι της; Για πόσο;

Στο παρόν άρθρο θα γίνει μια ανάλυση των συνεπειών της Πανδημίας στην Αγροτική Οικονομία της Χώρας και ο προβληματισμός για το Καυτό Καλοκαίρι που καταφθάνει.

                                                                       Εικόνα. Πιθανές Συνέπειες της Πανδημίας

                                    https://www.iberdrola.com/environment/climate-change-mitigation-and-adaptation

Α. Η περίοδος της Πανδημίας.

Συμπεριφορά των Καταναλωτών

Οι καταναλωτές αποθεματοποίησαν εντός των κατοικιών τους από τις πρώτες κιόλας ημέρες γνωστοποίησης της Πανδημίας τρόφιμα μακράς διάρκειας φοβούμενοι αποσταθεροποίηση της διατροφικής αλυσίδας. Το μεγαλύτερο μέρος των καταναλωτών βρέθηκε σε αναστολή εργασίας ή εργασία από απόσταση κάτι που με την ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση των μετακινήσεων οδήγησε στην γενικότερη μείωση της κατανάλωσης μετά το πέρας των πρώτων ημερών. Η ένεση ρευστότητας σε επιχειρήσεις και εργαζόμενους από το Κράτος έδωσε μια προσωρινή οικονομική ανάσα αλλά για πόσο; Οι πληγές που άφησε η επιλογή των καταναλωτών για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα στις Γεωργο - Κτηνοτροφικές Επιχειρήσεις, θα γίνουν γνωστές σύντομα και θα αναλυθούν ως παράδειγμα συμπεριφοράς για μελλοντικά σενάρια. Πλήγμα για τον Αγροτικό Τομέα αποτέλεσε το κλείσιμο των Λαϊκών Αγορών που αποτελεί το σημείο άμεσης πώλησης γεωργικών προϊόντων των παραγωγών στους καταναλωτές. Τα σούπερ Μάρκετ ανακοίνωσαν αύξηση των πωλήσεων στα είδη τροφίμων κατά 30% κάτι που θα πρέπει να μεταφερθεί και στους παραγωγούς μέσω της άμεσης πληρωμής και όχι της ετεροχρονισμένης (επιταγές μακράς διάρκειας) για την αγορά των προϊόντων.

Διατροφική Αλυσίδα

Η περίοδος εξάπλωσης της Πανδημίας στη Χώρα μας συνέπεσε με την έναρξη της άνοιξης. Με τη Χώρα μας να επιβραδύνει την οικονομία της για τον περιορισμό της Πανδημίας η διατροφική αλυσίδα άντεξε καθώς δεν παρατηρήθηκαν ελλείψεις στην τροφοδοσία. Παρόλα αυτά μια παρατεταμένη Πανδημική Κρίση θα μπορούσε γρήγορα να επιδεινώσει τις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων, έναν πολύπλοκο ιστό αλληλεπιδράσεων με αγρότες, γεωργικές εισροές, εργοστάσια επεξεργασίας, ναυτιλία, λιανοπωλητές και άλλα. Η παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία ήδη αναφέρει επιβράδυνση λόγω κλεισίματος λιμένων και εμπόδια στον εφοδιασμό που θα μπορούσαν να διαταράξουν τις αλυσίδες τροφοδοσίας, τις επόμενες εβδομάδες.

Προκειμένου να αποφευχθούν οι ελλείψεις τροφίμων, είναι επιτακτική ανάγκη οι Χώρες να διατηρήσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων ανοικτές. Τα τρόφιμα θα πρέπει να μεταφέρονται εκεί που υπάρχει ανάγκη καθώς πιθανός περιορισμός του εμπορίου θα πλήξει τόσο τους καταναλωτές όσο και τον Γεωργικό και Κτηνοτροφικό παραγωγικό ιστό της Χώρας.

Αγροτική Παραγωγή την Περίοδο της Πανδημίας

Το χρονικό διάστημα που επήλθε το lockdown στη Χώρα μας αποτελεί το μεσοδιάστημα στη Φυτική Παραγωγή. Οι εργασίες και ο προγραμματισμός για τις Χειμερινές Αροτριαίες Καλλιέργειες είχε ήδη πραγματοποιηθεί με συνέπεια το lockdown να αφήσει ανεπηρέαστους τους συγκεκριμένους παραγωγούς. Αντίστοιχα καμία συνέπεια δεν είχαν έως και σήμερα οι παραγωγοί που ασχολούνται με Οπωροφόρα Δένδρα. Πλήγμα υπέστη η Αιγο - Προβατοτροφία κατά την περίοδο του Πάσχα με τη μείωση των πωλήσεων στο κρέας καθώς και η Πτηνοτροφία και Χοιροτροφία με το κλείσιμο των χώρων εστίασης. Τι θα συμβεί όμως με τους κλάδους έντασης εργασίας που αποτελούν τα κηπευτικά και οι εαρινές καλλιέργειες τους επόμενους μήνες που έχουν προγραμματίσει τη μεταφορά στην εφοδιαστική αλυσίδα της παραγωγής τους; Θα έχει το καταναλωτικό κοινό αγοραστική δύναμη;

Β. Το Καλοκαίρι που έρχεται θα είναι Καυτό

Η προσπάθεια της μείωσης των Οικονομικών Επιπτώσεων στη Χώρα πρέπει να είναι συνεχής και να επαναπροσδιορίζεται σύμφωνα με τον έλεγχο των οικονομικών δεδομένων κάθε μήνα για το τρέχον έτος. Ας παρατηρήσουμε τα σημάδια που αχνοφαίνονται και πως θα επηρεαστεί η Αγροτική Παραγωγή άμεσα ή έμμεσα:

• Αύξηση των Δεικτών της Ανεργίας
• Εκ Περιτροπής Εργασία                 } Συνέπεια: Μείωση Εγχώριας Κατανάλωσης
• Μείωση Μισθών
• Μείωση Τουριστών

Ανάλυση:

Οι περισσότερες οικονομικές αναλύσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας τόσο σε Παγκόσμιο όσο και σε Εθνικό επίπεδο προειδοποιούν για ύφεση στην οικονομίας της Χώρας για το 2020. Οι επιχειρήσεις μετά το πέρας μιας δεκαετίας Μνημονίων θα δυσκολευτούν να ανταπεξέλθουν στην οικονομική ανασφάλεια που θα επιφέρει η περίοδος της Πανδημίας. Συνέπεια των παραπάνω θα είναι η μείωση των δεικτών εργασίας και μισθοδοσίας στην ευρύτερη αγορά εργασίας. Όλα τα παραπάνω θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια στη Μείωση της Εγχώριας Κατανάλωσης.

Προτεινόμενες Λύσεις:

Η επερχόμενη μείωση της εγχώριας κατανάλωσης και οι οικονομικές συνέπειές της δύναται να ανασχεθούν με την πώληση των αγροτικών προϊόντων εκτός της Ελληνικής αγοράς. Οι παραγωγοί ομοειδών προϊόντων πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να κατευθύνουν την παραγωγή τους σε Χώρες με αγοραστική δύναμη. Πως θα επιτευχθεί ο συγκεκριμένος στόχος; Με τη δημιουργία Ομάδων Παραγωγών που θα αναζητήσουν συμβόλαια στην αγορά, με τη μορφή Συμβολαιακής Γεωργίας.

Το Κράτος παράλληλα δύναται να μοιράσει Κουπόνια Αγοράς Προϊόντων Διατροφής σε ανέργους και σε ευπαθείς οικονομικά ομάδες που θα εξαργυρώνονται σε όλα τα μέρη λιανικής πώλησης (σούπερ μάρκετ, λαϊκές, μίνι μάρκετ, μανάβικα, κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία). Η συγκεκριμένη ένεση ρευστότητας θα συμβάλει ταυτόχρονα στην επισιτιστική ασφάλεια των ευπαθών κοινωνικά ομάδων, ενώ παράλληλα μέρος του κεφαλαίου μέσω της Εφοδιαστικής Αλυσίδας θα κατευθυνθεί προς τους Παραγωγούς Αγροτικών Προϊόντων.

• Αποθεματοποίηση Αγροτικών Προϊόντων
• Δασμοί Αγροτικών Προϊόντων                        } Συνέπεια: Μείωση Επάρκειας Προϊόντων
• Διατάραξη της Αλυσίδας Τροφοδοσίας

Ανάλυση:

Το ευρύ κοινό γνωρίζει ότι η αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή της χώρας εδώ και πολλά έτη, κυρίως λόγω λαθών του πολιτικού συστήματος, είναι ελλειμματική και γίνονται εισαγωγές, σε βασικά είδη όπως τα βοοειδή, οι χοίροι, τα πουλερικά, το μαλακό σιτάρι, τα ηλιέλαια και κάποια άλλα δευτερογενή προϊόντα.

Κάθε ημέρα, όλο και πιο δυνατά ακούγονται φωνές από Κράτη, για αποθεματοποίηση διατροφικών πόρων, με απώτερο στόχο την επισιτιστική τους επάρκεια. Το συγκεκριμένο γεγονός κινείται προς την ορθή κατεύθυνση αλλά ενέχει τον κίνδυνο της δημιουργίας ενός αρνητικού “Ντόμινο”. Μέχρι και πριν εκατό ημέρες επικρατούσε το δόγμα της "Ισορροπίας της Αγοράς", κάτι που με την αποθεματοποίηση πρόκειται να διαταραχθεί καθώς μέρος των 

παραγόμενων προϊόντων πρόκειται να αποσύρονται για μελλοντική χρήση. Συνεπώς, αναμένεται αύξηση στην τιμή των προϊόντων στην αγορά για τα οποία θα δημιουργείται απόθεμα, ενώ παράλληλα τα Κράτη που έχουν ελλείμματα δύσκολα θα δύναται να τα συμπληρώνουν.

Προτεινόμενες Λύσεις:

• Εμπιστοσύνη μεταξύ Κρατών, πρωτίστως των Ευρωπαϊκών.
• Μείωση οικονομικών ανισοτήτων, σε Εθνικό και Διεθνές επίπεδο.
• Διασφάλιση μεταφορών υπό συνθήκες κρίσης – Πράσινες Λεωφόροι
• Σχεδιασμός για ρύθμιση αγορών και παραγωγής υπό συνθήκες κρίσης.
• Έλεγχος του κατά πόσο η ΚΑΠ επιτυγχάνει τους σκοπούς της και προσαρμογή της.
• Χρηματοδότηση Παραγωγής Τροφίμων Μακράς Διάρκειας

Το Κράτος πρέπει να χρηματοδοτήσει άμεσα ή έμμεσα με τη μορφή συνδεδεμένων ενισχύσεων, με αρκετά υψηλή τιμή την παραγωγή τροφίμων μακράς διάρκειας και να τα αποθεματοποιήσει. Παράλληλα θα πρέπει να χρηματοδοτήσει με επιπλέον ενισχύσεις την παραγωγή Ζωοτροφών, καθώς αποτελούν την αναγκαία συνθήκη για την ορθή διατροφή των ζώντων ζώων. Τέλος και ένας από τους πιο σημαντικούς Κλάδους που πρέπει να χρηματοδοτήσει είναι η Κτηνοτροφία δίδοντας χρήματα για την αναπαραγωγή ζώων και την παραγωγή κρέατος καθώς η Χώρα μας είναι ιδιαίτερα ελλειμματική.

Η παραγωγή τροφίμων είναι μια ιδιαίτερα απαιτητική και χρονοβόρα διαδικασία ενώ έχει και μεγάλη εξάρτηση από τις επικρατούντες καιρικές συνθήκες. Για να παραχθούν ορθά τρόφιμα απαιτείται χρονικό διάστημα άνω των τριών μηνών και πολλές φορές η διάρκεια είναι ένα έτος για τις περισσότερες ετήσιες καλλιέργειες. Συνεπώς ο χρονικός ορίζοντας για να παρθούν οι σωστές αποφάσεις είναι ιδιαίτερα μικρός. Θα πρέπει όλοι λοιπόν, να κατανοήσουν ότι η χρηματοδότηση στον Αγροδιατροφικό Τομέα δεν πηγαίνει ποτέ χαμένη καθώς οι άνθρωποι ποτέ δεν σταματούν να τρέφονται και να το πράξουν άμεσα.

• Έλλειψη Εργατών Γης & Αποστάσεις
• Εργοστάσια Μεταποίησης & Αποστάσεις        Συνέπεια: Μείωση Παραγωγής Προϊόντων
• Αύξηση Κρουσμάτων

Ανάλυση:

Διαπιστώνεται από τους περισσότερους που ασχολούνται ενεργά στον τομέα της παραγωγής η έλλειψη εργατικών χεριών που απαιτούνται για την κάλυψη των αναγκών συλλογής των καλλιεργειών καθώς και στον τομέα της Κτηνοτροφίας. Η έλλειψη των εργατικών χεριών θα γίνει ιδιαίτερα εμφανής τους επόμενους μήνες που θα αρχίσει η περίοδος της συλλογής των καρπών στον τομέα κυρίως των οπωροκηπευτικών. Η Χώρα μας απέχει μεγάλο χρονικό διάστημα από τη δημιουργία της ανοσίας της αγέλης.

Παράλληλα τα Εργοστάσια Επεξεργασίας, Μεταποίησης και Αποθήκευσης Τροφίμων δεν έχουν μεταβάλει τη γραμμή παραγωγής για την αποφυγή συγχρωτισμού των εργατών. Πως θα μεταβληθεί η συγκομιδή στον Τομέα των Οπωροκηπευτικών για την αποφυγή κρουσμάτων;

Προτεινόμενες Λύσεις:

Μοναδική ίσως διέξοδος είναι η επιδότηση μέσω του ΕΣΠΑ της περιοδικής χρήσης εργατών γης σύμφωνα με τις ανάγκες των Γεωργικών Επιχειρήσεων. Δεν πρέπει επ΄ ουδενή να μείνουν χωρίς να συλλεχθούν οι καρποί του συγκεκριμένου έτους. Η Χώρα μας έχει αρκετά υψηλούς δείκτες ανεργίας συνεπώς αποτελεί χρυσή ευκαιρία η ανεύρεση εργασίας τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Παράλληλα η Χώρα έχει ήδη επιμηκύνει το διάστημα  παραμονής των εργατών γης από Τρίτες Χώρες κατά έξι μήνες, αλλά πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα.

Το Κράτος θα πρέπει να προβεί σε Διάχυση Διαγνωστικών Τεστ στις Αγροτικές Επιχειρήσεις καθώς και στον Τομέα της Επεξεργασίας και Μεταποίησης Τροφίμων με στόχο τη γνώση των πιθανών κρουσμάτων και την ιχνηλάτισή τους στην ευρύτερη περιοχή.

Τέλος πρέπει να προβεί σε αναβάθμιση της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας των Γεωργικών Επιχειρήσεων με σκοπό την άμεση ηλεκτρονική εξυπηρέτηση των αναγκών των επιχειρήσεων. Ήρθε ο χρόνος που οι Αγρότες και Κτηνοτρόφοι θα εξυπηρετούνται μέσω ηλεκτρονικών εφαρμογών και δεν θα χρειάζεται να αποδεικνύουν ότι είναι Κατά Κύριο Επάγγελμα Αγρότες με την προσκόμιση δύο φορές το έτος πλήθους δικαιολογητικών.

      Σενάριο προσομοίωσης της συμπεριφοράς των φυτών σε αρνητικές συνθήκες και αντιστοίχιση με τη Διατροφική Αλυσίδα και τις συνέπειες μη Χρηματοδότησης.

Παρατεταμένη Ανομβρία και συνέπειες στη Λειτουργία του Φυτού

Αντιστοίχιση

Έλλειμμα Επενδύσεων στο παραγωγικό κομμάτι της Διατροφικής Αλυσίδας

Η ανομβρία για μεγάλο χρονικό διάστημα δοκιμάζει της αντοχές του φυτού, το οποίο προσπαθεί με διάφορους μηχανισμούς να αντέξει στη συγκεκριμένη συνθήκη. Ξεκινά με τη συστροφή των φύλλων που μειώνουν τη διαπνοή του και συνεπώς τη μείωση της απαραίτητης ποσότητας νερού για την ορθή λειτουργία του. Σταδιακά προκαλείται στρεσογόνος κατάσταση και σταδιακός μαρασμός των κυττάρων στο επίπεδο της ρίζας, των φύλλων και των βλαστών. Ξεπερνώντας το σημείο μαρασμού το φυτό δεν δύναται να επανέλθει.

Το νερό στο συγκεκριμένο παράδειγμα αποτελεί τη Χρηματοδότηση και τις Επενδύσεις που πρέπει να πραγματοποιηθούν άμεσα προκειμένου το “φυτό” – “οι πολίτες των Κρατών” να αντέξουν στις υψηλές απαιτήσεις που θα απαιτηθούν για να καλυφθούν οι ανάγκες της Διατροφικής Αλυσίδας. Παράλληλα ιδιαίτερα θα πρέπει να προσεχθεί και η καταναλωτική δυνατότητα του πληθυσμού, καθώς μια από τις αρχικά ορατές συνέπειες της κρίσης της Πανδημίας ήταν η απώλεια εργασίας και συνεπώς καταναλωτικής δύναμης από μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

                                                             Εικόνα. Ψηφιακή Τράπεζα Τροφίμων – Digital Food Bank

Dr. MSc. Γεώργιος Χρ. Δημόκας

Γεωπόνος Μελετητής – Γεωργικός Σύμβουλος – Γεωργικός Μηχανικός

Πρώην Καθηγητής ΑΤΕΙ Πελοποννήσου

Διευθύνων

Κέντρου Υποδοχής Δηλώσεων Μαγνησίας