Η Παγκόσμια Εικόνα - Προβλέψεις

Του Σταμάτη Σεκλιζιώτη

Σύμφωνα με το Αμερικανικό Υπουργείο Γεωργίας – Υπηρεσία Εξωτερικών Υποθέσεων (USDA/FAS), η παγκόσμια παραγωγή καλαμποκιού το 2020 (με αρχή της εμπορικής περιόδου - Marketing Year (MY) 2020/21) αναμένεται σημαντικά αυξημένη. 

Ο κύριος παράγων αυτής της αύξησης είναι η ανάκαμψη της καλλιέργειας στις ΗΠΑ από πλευράς έκτασης… (στις ΗΠΑ έχουν σπαρθεί πάνω από 330 εκατομμύρια στρέμματα με καλαμπόκι για ανθρώπινη κατανάλωση και για ζωοτροφή). Το 26-27% της παραγωγής στις ΗΠΑ κατευθύνεται στην παραγωγή αιθανόλης.  

Το 2019 η παραγωγή στις ΗΠΑ ήταν στα 13.016 δισεκατομμύρια bushels ή 330 εκατομμύρια ΜΤ… και υπάρχουν χρονιές που ξεπέρασε τους 360 εκατομμύρια τόνους (ΜΤ). Για το 2020 η παραγωγή θα κυμανθεί κάπου μεταξύ των 360 και 370 εκατομμυρίων ΜΤ.  

Οι κύριοι παγκόσμιοι εξαγωγείς καλαμποκιού, οι ΗΠΑ η Βραζιλία και η Ουκρανία, όλοι τους παρουσιάζουν αυξημένες παραγωγές, με την Αργεντινή να συγκομίζει άλλη μία παραγωγή  ρεκόρ… 

Με βάση αυτά τα δεδομένα, η παγκόσμια παραγωγή καλαμποκιού προβλέπεται να ξεπεράσει την παγκόσμια ζήτηση μετά από 4 χρόνια… Καλαμπόκια για ανθρώπινη κατανάλωση και ζωοτροφές αναμένεται να παρουσιάσουν αύξηση ζήτησης και κατανάλωσης σε περιβάλλον ιδιαίτερα χαμηλών τιμών.., τονώνοντας το διεθνές εμπόριο. 

Στις ΗΠΑ αναμένονται τα υψηλότερα αποθέματα  (stocks) στο τέλος της εμπορικής περιόδου MY 2020/21 εδώ και 32 χρόνια (από την εμπορική περίοδο ΜΥ 1987/88), γεγονός που θα αντισταθμίσει την πτώση της Κίνας… Στην Κίνα αναμένεται πτώση παραγωγής το 2020 κατά 4% λόγω της σοβαρής προσβολής των καλλιεργειών από το λεπιδόπτερο Λαφύγμα (Fall Armyworm -FAW ή Spodoptera frugiperda) κυρίως στις νότιες επαρχίες της χώρας… Οι Κινέζοι υποστηρίζουν ότι το έντομο πέρασε στην Κίνα από την Μιανμάρ. Η Καταγωγή του εντόμου Λαφύγμα είναι η Β. Αμερική… Η Κίνα είναι παγκοσμίως δεύτερη στην παραγωγή καλαμποκιού με 260-270 εκατομμύρια περίπου ΜΤ παραγωγής μετά τις ΗΠΑ,  ήτοι ικανοποιητική συγκομιδή για μια καλή χρονιά με ευνοϊκές καιρικές συνθήκες και χωρίς προσβολές της καλλιέργειας.  Φέτος αναμένεται πτώση παραγωγής και είναι ζήτημα εάν θα αγγίξει τους 250 εκατομμύρια ΜΤ (εκτιμήσεις του USDA)…, γεγονός που θα αυξήσει κάπως τις εισαγωγές καλαμποκιού της Κίνας από τα περίπου 4-5 εκατομμύρια ΜΤ στα 7-7,5 εκατομμύρια ΜΤ (ΜΥ 2020/2021).

ΤΟ ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ ΣΤΗΝ ΕΕ

Στην ΕΕ καλλιεργούνται περί τα 89,8 εκατομμύρια στρέμματα με καλαμπόκι το 2020 με μια αναμενόμενη παραγωγή της τάξεως των 68,3 εκατομμυρίων τόνων (για όλες τις χρήσεις), κάπως αυξημένη από την προηγούμενη χρονιά (ΜΥ 2019/20) των 66,6 εκατομμυρίων μετρικών τόνων (ΜΤ). Η ΕΕ έρχεται 5η στην κατάταξη της παγκόσμιας παραγωγής.. Οι καταναλωτικές ανάγκες της ΕΕ δείχνουν μια αύξηση το 2019 με περίπου 63 εκατομμύρια τόνους. Μαζί με τα αποθέματα της η ΕΕ, μαζεύει γύρω στους 97-99 εκατομμύρια ΜΤ καλαμποκιού προς διάθεση, εκ των οποίων οι 62-65 εκατομμύρια ΜΤ οδηγούνται στη ζωοτροφή και περίπου 21-23 εκατομμύρια ΜΤ στην βιομηχανία αιθανόλης και τροφίμων. Στις χρήσεις για ζωοτροφή στην ΕΕ, έρχεται πρώτο το καλαμπόκι, μετά το σιτάρι και τρίτο το κριθάρι από σιτηρά, αναλόγως των τιμών. Η ΕΕ εξάγει περίπου 3-4,5 εκατομμύρια ΜΤ καλαμποκιού ετησίως και εισάγει περί τα 18-24 εκατομμύρια ΜΤ ετησίως, αναλόγως των αναγκών… Για το τέλος της εμπορικής περιόδου 2020/21 αναμένεται πτώση των αποθεμάτων της σε καλαμπόκι, τα οποία εκτιμώνται στους 7,6 εκατομμύρια ΜΤ σε σχέση με τους 7,8 πριν δύο χρόνια… 

Η χώρα μας εισάγει περί το 4-5% των αναγκών της (καλαμπόκι κατηγορίας Νο 3 για ζωοτροφή) με αυξητικές τάσεις απο γειτονικές νεόφερτες χώρες στην ΕΕ και εξάγει κάποιες καλύτερης ποιότητας για βιομηχανική χρήση (βιομηχανία τροφίμων) στην κεντρική Ευρώπη.

Η παραγωγή καλαμποκιού στη χώρα μας για το 2020, φαίνεται στρεμματικά ελαφρώς μειωμένη σε σχέση με πέρυσι οι δε τιμές παραγωγού (όπως για τα περισσότερα προϊόντα…) είναι πάντα στα χέρια των εμπόρων οι οποίοι ενεργούν και ρυθμίζουν αναλόγως των τιμών στα εισαγόμενα τα οποία είναι πάντα φτηνότερα και πολλά διακινούνται  χωρίς παραστατικά…. Όχι μόνο για το καλαμπόκι αλλά και για άλλα εισαγόμενα αγροτικά προσόντα από γειτονικές χώρες, απαιτείται αυστηρότερος έλεγχος κατά την είσοδο στη χώρα και κατά τη διακίνηση εντός αυτής. 

Επιβάλλεται να τονιστεί ότι το καλαμπόκι που παράγεται στη χώρα μας είναι κατά γενική ομολογία εξαιρετικής ποιότητας, αλλά  απουσιάζει το "παραπέρα"... Εξάγεται αρκετή ποσότητα ως πρώτη ύλη ευρωπαϊκών βιομηχανιών τροφίμων και χημικών. Το "παραπέρα" για τον τόπο είναι η αξιοποίηση αυτής της υψηλής ποιότητας με δημιουργία μεταποιητικής βιομηχανίας υψηλής τεχνολογίας και επεξεργασίας για παραγωγή προϊόντων καλαμποκιού προστιθέμενης αξίας και αυτό θα αποτελούσε σοβαρότατη επένδυση με όλη τη σημασία της λέξης. 

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΒΙΟΑΙΘΑΝΟΛΗΣ ΣΤΗΝ ΕΕ ως ΑΠΕ...

Πρόσφατη έκθεση του Αμερικανικού Υπ. Γεωργίας (USDA), αναφέρει κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία.  Η πληροφορία είναι ότι η ΕΕ στοχεύει να αυξήσει σημαντικά την χρήση της αιθανόλης. Από το 2005, μέσα σε μια 15ετία η ΕΕ αύξησε τη χρήση καλαμποκιού για παραγωγή αιθανόλης από τα 2,5 εκατομμύρια ΜΤ στα 11,5 με 12,0 εκατομμύρια ΜΤ σήμερα, με αυξητικές τάσεις. 

Η Ουγγαρία διαθέτει τις 3 μεγαλύτερες μονάδες παραγωγής αιθανόλης στην ΕΕ. Ως γνωστό η ΕΕ έχει βάλει ως στόχο χρήσης το 10% για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μέχρι το 2020 (ΑΠΕ). Ο στόχος αυτός αυξάνεται στο 14% μέχρι το 2030 όπου η χρήση των βιοκαυσίμων θα πρέπει να διπλασιαστεί σε σχέση με τις άλλες ΑΠΕ…!!! 

Στην ΕΕ η χρήση βιοκαυσίμου στα τροχοφόρα υπολογίζεται στο 7,1% της χρησιμοποιημένης ενέργειας  το 2019 και θα αγγίξει το 7,3 μέσα στο 2020. Εάν δεν είναι δυνατή η προμήθεια της αναγκαίας ποσότητας, η ΕΕ θα προχωρήσει και σε εισαγωγές (πιθανότατα από τις ΗΠΑ…).. Η ΕΕ παρήγαγε 5,443 δις λίτρα αιθανόλης (1,44 δις γαλόνια) το 2019 και αναμένεται η παραγωγή της να ξεπεράσει τα 6,0 δις λίτρα στην περίοδο ΜΥ 2020/2021. Μόνο 2,5 δις λίτρα καύσιμης αιθανόλης καταναλώνουν η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο μαζί… Συγκριτικά, στη χώρα μας η χρήση γενικώς βιοκαυσίμου κίνησης δεν ξεπερνάει το 0,3% ενώ στη Σουηδία ξεπερνά το 35%...!!!

Η ΒΙΟΑΙΘΑΝΟΛΗ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ… (δυσάρεστη ιστορία)

Η χρήση ζαχαροτεύτλων και σιτηρών για παραγωγή αιθανόλης στη χώρα μας είναι σχεδόν ανύπαρκτη.  Σήμερα ,δεν λειτουργεί ούτε ένα εργοστάσιο παραγωγής βιοαιθανόλης στην Ελλάδα. Επίσης, δεν φαίνονται κάποιες προοπτικές για το άμεσο μέλλον. Μία αξιοσημείωτη προσπάθεια έγινε στο παρελθόν από την Ελληνική Βιομηχανία ζάχαρης. Η ΕΒΖ είχε ανακοινώσει το 2006 ότι θα μετέτρεπε δύο από τα πέντε εργοστάσια παραγωγής ζάχαρης σε Ξάνθη και Λάρισα σε μονάδες παραγωγής βιοαιθανόλης και ζωοτροφών. Η δυναμικότητα των εργοστασίων θα έφτανε τους 150.000 και 200.000 τόνους αιθανόλης αντίστοιχα. Η χρησιμοποιούμενη πρώτη ύλη θα ήταν ζαχαρότευτλα, καλαμπόκι και σιτηρά που ήδη καλλιεργούνταν στον Ελλαδικό χώρο και κυρίως σε γειτνίαση με τα εργοστάσια, ενώ το έργο θα ολοκληρωνόταν στα τέλη του 2008 με την χρηματοδότηση από τον τότε Αναπτυξιακό Νόμο σε ισχύ…. 

Για την επίτευξή του σκοπού αυτού, η ΕΒΖ το 2007 προκήρυξε διαγωνισμό.  Σύμφωνα με σχετική παλαιότερη έκθεση του ΑΠΘ μόνο 12 επενδυτές προσήλθαν και υπέβαλλαν μη δεσμευτική πρόταση. Μετά από τις εξελίξεις του 2008 (μεταβολές της τιμής του καλαμποκιού και τα βιοκαύσιμα 2ης γενιάς), η ΕΒΖ αποφάσισε την απευθείας συζήτηση με ενδιαφερόμενους επενδυτές ώστε να εξεταστούν προτάσεις που ανταποκρίνονταν στις τότε συνθήκες. Ενδιαφέρουσα φάνηκε η πρόταση της κοινοπραξίας Renew Energy και Cal West Ethanol από τις ΗΠΑ, για την δημιουργία δυο μονάδων δυναμικότητας 90.000 τόνων με πρώτη ύλη το καλαμπόκι. Ο διεθνής διαγωνισμός ωστόσο ακυρώθηκε τον Νοέμβριο του 2010 χωρίς να ολοκληρωθεί. Η διακίνηση και χρήση της βιοαιθανόλης στην χώρα μας είναι επίσης μηδενική. Κάποια ενθαρρυντικά δείγματα υπήρξαν πριν λίγα χρόνια από επενδυτές για την κατασκευή εργοστασίου παραγωγής βιοαιθανόλης στη χώρα μας, κυρίως από γλυκό σόργο αλλά ούτε αυτό υλοποιήθηκε. 

Σ’ αυτόν τον τομέα, η χώρα υστερεί θα λέγαμε «τραγικά»… και δεν είναι η μοναδική επένδυση που ξεκινά με ενθαρρυντικές προοπτικές και στη συνέχεια δεν υλοποιείται για πολλούς και διαφόρους λόγους, ένας βασικός εκ των οποίων είναι η διαιώνιση της «εγχώριας» γραφειοκρατίας, αλλά και τα ελάχιστα κίνητρα της πολιτείας (διαδικαστικά, φορολογικά, τραπεζικό σύστημα, κλπ). 

Στο ενδιαφέρον ινφογραφικό που επισυνάπτω στη συνέχεια, του Πανεπιστημίου Iowa State University των ΗΠΑ, δίνεται λεπτομερής λίστα προϊόντων που προέρχονται από το καλαμπόκι με χρήσεις στη διατροφή, τις ζωοτροφές, βιομηχανικές, φαρμακευτικές, συστατικών βιομηχανίας τροφίμων, κλπ... (μπορεί να διαβαστεί ευκρινέστερα και στον σύνδεσμο: https://www.ccur.iastate.edu/files/page/files/cornposter_1.pdf)

Σ. Σεκλιζιώτης