Είναι τελικά ακριβή η γεωργία στη χώρα μας;

Του Νικόλαου Μπούσιου

Γεωπόνος με ειδικότητα Γεωργικής Οικονομίας, ΓΠΑ

Mscστα Οικονομικά της Ολοκληρωμένης Αγροτικής Ανάπτυξης, M.A.I.Ch.

Msc στις Οικονομικές &Ευρωπαϊκές Σπουδές, ΟΠΑ

Το κόστος παραγωγής αποτελεί σημαντικό παράγοντα της γεωργικής δραστηριότητας και ημείωσήτου είναι το αγαπημένο θέμα του αγροτικού τύπου των γεωργών, των πολιτικών, των γεωτεχνικών και των συνεταιριστών. Τις περισσότερες φορές η αναφορά στη μείωση του κόστους παραγωγής είναι γενική χωρίς να παρατίθενται συγκεκριμένα στοιχεία ούτε να πραγματοποιούνται συγκρίσεις με άλλες χώρες, κυρίως εκείνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ-27).

• Τελικά, είναι το κόστος της γεωργικής  παραγωγής στη χώρα μας υψηλό;
• Ποια στοιχεία του κόστους μπορούν μειωθούν; 
• Ποιες πολιτικές πρέπει να σχεδιαστούν και εφαρμοστούν;

Σύμφωνα με τους Οικονομικούς Λογαριασμούς Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΚΑΝ (ΕΚ) αριθ. 138/2004 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΥΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ) οι δαπάνες παραγωγήςείναι οι γεωργικές εισροές, η απόσβεση παγίου κεφαλαίου, τα ενοίκια & μισθώματα, οι φόροι, οι καταβληθέντες τόκοι και η δαπάνη της εξαρτημένης εργασίας.Οι γεωργικές εισροές περιλαμβάνουν τους σπόρους & φυτικό υλικό, την ενέργεια& λιπαντικά, τα λιπάσματα & βελτιωτικά εδάφους, τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, τις κτηνιατρικές δαπάνες, τις ζωοτροφές, τη συντήρηση υλικών, τη συντήρηση κτηρίων, τις γεωργικές υπηρεσίες καθώς και άλλα αγαθά και υπηρεσίες.

Από επεξεργασία των στοιχείων του κόστους από τους οικονομικούς λογαριασμούς γεωργίας της Eurostat για την περίοδο 2011-2020, για την Ελλάδα και την ΕΕ-27 (ΠΙΝΑΚΑΣ Ι)διαπιστώνουμε τα εξής:

• Οι συνολικές δαπάνες παραγωγής στη χώρα μας αποτελούν το 73% της ακαθάριστης αξίας γεωργικής παραγωγής, ενώ στην ΕΕ- 27 αποτελούν το 87% αυτής.
• η ενέργεια& λιπαντικά, οι άλλοι φόροι στην παραγωγή και οι καταβληθέντες τόκοι αποτελούν τις δαπάνες με υψηλά % ποσοστά συμμετοχής στην Ελλάδα, συγκριτικά με εκείνες στην ΕΕ-27.
• Οι ζωοτροφές αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών παραγωγής τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην ΕΕ-27.

Η δαπάνη για ενέργεια& λιπαντικά στην Ελλάδα για την εν λόγω περίοδο ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 1.013 εκατ. € ετησίως και αποτελεί το 12,4% των συνολικών δαπανών,ενώ στην ΕΕ-27 αποτελεί το 7,7 % των συνολικών δαπανών.

Η δαπάνη για ενέργεια& λιπαντικάαποτελείται κυρίως από τη δαπάνη  για ηλεκτρική ενέργεια με 167 εκατ. € κατά μέσο όρο ετησίως και από τη δαπάνη καυσίμων με 846εκατ. € κατά μέσο όρο ετησίως για την περίοδο 2011-2020.

Η δαπάνη για ζωοτροφέςστην Ελλάδα για την περίοδο 2011-2020 ανέρχεται σε 2.195 εκατ. € και αποτελείτο 27% των συνολικών δαπανών,ενώ στην ΕΕ-27 αποτελεί το 25% των συνολικών δαπανών.  Επισημαίνεται ότι η ζωική παραγωγή στην Ελλάδα για την ίδια περίοδο αποτελεί περίπου το 25% της ακαθάριστης αξίας παραγωγής, ενώ στην ΕΕ-27 το 42%.

Η δαπάνη για ζωοτροφές διακρίνεται στις εξής υποκατηγορίες:

• στις ζωοτροφές που αγοράζονται από το εμπόριοαξίας 1.427 εκατ. € ετησίως, που αποτελούν το 65% της συνολικής δαπάνης  στη χώρα μας, ενώ στην ΕΕ-27 αποτελούν το 62%;
• στις ζωοτροφές  που αγοράζονται απευθείας από άλλες εκμεταλλεύσεις αξίας 507 εκατ. € ετησίως,που αποτελούν το 23,1% της συνολικής δαπάνης, ενώ στην ΕΕ-27 αποτελούν το 5,2%;
• στις ζωοτροφές που παράγονται και καταναλώνονται από την ίδια εκμετάλλευση αξίας 261 εκατ. € ετησίως, που αποτελούν το 12% της συνολικής δαπάνης, ενώ στην ΕΕ-27 αποτελούν το 33%.

Παρατηρούμε ότι  στη χώρα μας το ποσοστό των ζωοτροφών που παράγονται και καταναλώνονται  από την ίδια εκμετάλλευση υπολείπεται σημαντικά από εκείνο της ΕΕ-27.

η δαπάνη για άλλους φόρους στην παραγωγή που επιβαρύνουν τη γεωργική δραστηριότητα με βάση τη γη, τα περιουσιακά στοιχεία και την εξαρτημένη εργασία ανέρχονται σε 324,3 εκατ. € και αποτελούν το 4%στη Χώρα μας ενώ στην ΕΕ- 27 αποτελούν  το 1,4% των συνολικών δαπανών.

Η δαπάνη για καταβληθέντες τόκους στη Χώρα μας ανέρχονται στα 529,9 εκατ. € και αποτελούν το 6,5% των συνολικών δαπανών, ενώ στην ΕΕ-27 αποτελούν το 3,7% των συνολικών δαπανών.

Η μείωση του κόστους παραγωγής είναι μια δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία που απαιτεί μεθοδική και στοχευμένη προσπάθεια,επένδυση χρηματικών πόρων καθώς και εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων πολιτικής τα οποία θα πρέπει να έχουν κυρίως σαν στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας των συντελεστών παραγωγής Τέτοια μέτρα πολιτικήςείναι τα εξής:

• Εφαρμογή της καινοτομίας και της βελτιωμένης τεχνολογίας σε όλα  τα στάδια  της γεωργικήςδραστηριότητας. Αξιοποίηση της τεχνολογίας και των διαδικασιών της ευφυούς γεωργίας για μείωση του κόστους των εισροών. Αξιοποίηση των ΑΠΕ (μικρά φωτοβολταϊκά - netmetering) στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις για μείωση του κόστους της ενέργειας.
• Το μεγαλύτερο μέρος των συνδεδεμένων ενισχύσεων της νέας ΚΑΠ 2023-2027 πρέπει να κατευθυνθεί σε καλλιέργειες για παραγωγή ζωοτροφών.

• Κατάρτιση, επιμόρφωση& εκπαίδευση των νεότερων ηλικιακά γεωργών σε τεχνικά και οικονομικά θέματα. Ενίσχυση της συνεταιριστικής ιδέας;
• Υιοθέτηση των αρχών και μεθόδων του σύγχρονου management στη διαχείριση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Πλήρης ενεργοποίηση του θεσμού του γεωργικού συμβούλου;
• Ενδυνάμωση των δημόσιων υπηρεσιών που παρακολουθούν τους οικονομικούς λογαριασμούς γεωργίας για συλλογή και επεξεργασία αξιόπιστων στατιστικών στοιχείων που απαιτούνται για τη λήψη ορθών αποφάσεων.

Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχουν ληφθείαρκετά μέτρα για τη μείωση του κόστους παραγωγής στη γεωργία όπως: η καθιέρωση χαμηλού φορολογικού συντελεστή για τα αγροτικά συνεταιριστικά σχήματα στο 10%;η μείωση του φορολογικού συντελεστή για τις γεωργικές επιχειρήσεις από το 28% στο 20%;η μείωση του φορολογικού συντελεστή για εισοδήματα των κατά κύριο επάγγελμα αγροτών στο 9% από το 22% για εισοδήματα έως 10.000 €;η απαλλαγή των κατά κύριο επάγγελμα αγροτών και των αλιέων παράκτιας αλιείας από το τέλος επιτηδεύματος;η μείωση του ΕΝΦΙΑ μεσοσταθμικά κατά 22%;η κατάργηση του ΕΦΚ στο κρασί; η μείωση του ΦΠΑ των ζωοτροφών από το 13% στο 6%; η επιστροφή ΕΦΚ για το αγροτικό πετρέλαιο για αγρότες που διακινούν την παραγωγή τους μέσω συνεταιρισμών.

Παρ’ όλα αυτά εντός του 2021 το κόστος παραγωγής στη γεωργία αυξήθηκε σημαντικά. Σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου της ΕΛΣΤΑΤ (21 Δεκεμβρίου 2021) ο δείκτης Τιμών Εισροών στην Γεωργία-Κτηνοτροφία αυξήθηκε κατά 14,6% μεταξύ Οκτωβρίου 2021 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη τον Οκτώβριο 2020.  Η αύξηση αυτή οφείλεται στην αύξηση κατά 17% του δείκτη τιμών αναλώσιμων μέσων και κυρίως στις ομάδες ενέργεια & λιπαντικά κατά 34,3%, λιπάσματα κατά 13,4%, ζωοτροφές κατά 13,6% και λοιπά αγαθά και υπηρεσίες κατά 12,6%.

Εν κατακλείδι, η γεωργική δραστηριότητα στη χώρα μας κατά την περίοδο 2011-2020,συγκρινόμενη με εκείνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξακολουθεί να είναι ανταγωνιστική, αφού το κόστος παραγωγής στη χώρα μας αποτελεί το 73% ενώ στην ΕΕ-27 το 87% της ακαθάριστης αξίας παραγωγής. Αν και τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί σημαντικά μέτρα για τη μείωση του κόστους παραγωγής αυτό εντός του 2021 αυξήθηκε αρκετά, κυρίως λόγω της ενεργειακής κρίσης. Ουσιαστική μείωση του κόστους παραγωγής μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με αύξηση της παραγωγικότας των συντελεστών παραγωγής.