Η κλιματική αλλαγή και η αύξηση της συχνότητας των πυρκαγιών απαιτούν μια νέα προσέγγιση στη διαχείριση των δασών.
Της Αναστασίας Ν. Σαρχόσογλου*
Η περιφέρεια Αττικής, η πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή της Ελλάδας, αποτελεί συχνά το επίκεντρο δασικών πυρκαγιών, με σημαντικές συνέπειες για το περιβάλλον, την οικονομία και την κοινωνία. Η γεωγραφική της θέση, σε συνδυασμό με την έντονη αστικοποίηση, τις κλιματικές αλλαγές και την ανθρώπινη δραστηριότητα, την καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτη σε αυτό το φαινόμενο.
Οι δασικές πυρκαγιές στην Αττική προκαλούνται από ένα συνδυασμό φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων. Μεταξύ των φυσικών παραγόντων, κυρίαρχη θέση κατέχουν οι υψηλές θερμοκρασίες κατά τους θερινούς μήνες, οι ξηροί άνεμοι και η παρατεταμένη ξηρασία. Τα μεσογειακά κλίματα, όπως αυτό της Αττικής, χαρακτηρίζονται από ξηρούς και θερμούς καλοκαιρινούς μήνες, που ευνοούν την εκδήλωση πυρκαγιών. Ωστόσο, το μεγαλύτερο ποσοστό των πυρκαγιών αποδίδεται σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Η αμέλεια κατά τη χρήση φωτιάς σε αγροτικές και δασικές περιοχές, η παράνομη απόρριψη σκουπιδιών, οι σπινθήρες από ηλεκτρικά καλώδια, αλλά και οι κακόβουλες ενέργειες όπως εμπρησμοί, αποτελούν κοινές αιτίες πυρκαγιών. Η αστικοποίηση και η επέκταση των πόλεων προς δασικές περιοχές αυξάνει την πιθανότητα πυρκαγιών, καθώς δημιουργεί συνθήκες που ενισχύουν την καύσιμη ύλη και διευκολύνουν τη διάδοση της φωτιάς.
Οι συνέπειες των δασικών πυρκαγιών στην Αττική είναι πολυδιάστατες και εκτείνονται σε περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Περιβαλλοντικά, οι πυρκαγιές καταστρέφουν μεγάλα τμήματα δασών και δασικών εκτάσεων, συμβάλλοντας στην απώλεια βιοποικιλότητας, τη διάβρωση του εδάφους και την υποβάθμιση των υδάτινων πόρων. Ειδικά στην Αττική, οι καμένες εκτάσεις δασών και θαμνότοπων έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα του αέρα και στη διαχείριση των υδάτων, καθώς το πράσινο λειτουργεί ως φυσικό φίλτρο. Οικονομικά, οι πυρκαγιές προκαλούν ζημιές σε ιδιωτικές περιουσίες, υποδομές, αγροτικές καλλιέργειες και γεωργοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις. Επίσης, οι δασικές πυρκαγιές επηρεάζουν αρνητικά τον τουρισμό, μια από τις κύριες πηγές εισοδήματος της περιοχής. Σε κοινωνικό επίπεδο, οι πυρκαγιές προκαλούν απώλειες περιουσιών και η ανασφάλεια που προκαλείται μεταξύ άλλων από την καταστροφή των δασικών εκτάσεων, δημιουργούν μακροχρόνια προβλήματα για τις τοπικές κοινότητες.
Η διαχείριση των δασικών πυρκαγιών στην Αττική αποτελεί μια σύνθετη πρόκληση που απαιτεί συντονισμένες ενέργειες και προληπτικά μέτρα. Η ενίσχυση της πυροπροστασίας με τη χρήση τεχνολογικών εργαλείων, όπως δορυφορικές εικόνες και συστήματα πρόγνωσης πυρκαγιών, είναι απαραίτητη για την έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Η ενίσχυση των δασικών υπηρεσιών με στελεχιακό δυναμικό κατάλληλα καταρτισμένο ώστε να καλυφθούν οι απαιτήσεις της διαχείρισης και προστασίας των δασών αποτελεί βασική προτεραιότητα.
Επιπλέον, η ευαισθητοποίηση του κοινού για τους κινδύνους και τις συνέπειες των δασικών πυρκαγιών μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων και εκστρατειών ενημέρωσης μπορεί να μειώσει την πιθανότητα εκδήλωσης πυρκαγιών. Η αποτελεσματική διαχείριση των δασών, συμπεριλαμβανομένης της απομάκρυνσης της ξηρής καύσιμης ύλης και της δημιουργίας αντιπυρικών ζωνών, είναι κρίσιμη για τη μείωση της έντασης και της έκτασης των πυρκαγιών. Η διαχείριση των δασών με έμφαση στη βιοποικιλότητα και την ανθεκτικότητα στις πυρκαγιές είναι σημαντική. Η επιλογή κατάλληλων ειδών για αναδάσωση που είναι λιγότερο ευάλωτα στις πυρκαγιές μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εξάπλωσης της φωτιάς.
Η κλιματική αλλαγή και η αύξηση της συχνότητας των πυρκαγιών απαιτούν μια νέα προσέγγιση στη διαχείριση των δασών. Η ενίσχυση της πυροσβεστικής υπηρεσίας, η εκπαίδευση των πολιτών και η ανάπτυξη συνεργασιών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο είναι απαραίτητες για την προστασία της Αττικής από τις δασικές πυρκαγιές. Συνολικά, η αντιμετώπιση των πυρκαγιών πρέπει να συνδυάζεται με τη βιώσιμη ανάπτυξη και την προσαρμογή στις νέες περιβαλλοντικές συνθήκες.
*Αναστασία Ν. Σαρχόσογλου
Γεωπόνος MSc, MEd
Πρόεδρος Παραρτήματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας
του ΓΕΩΤ.Ε.Ε.