Βιολογική Γεωργία: Παρόν & Μέλλον

Ο όρος Οργανική Καλλιέργεια (Organic Agriculture ή Organic Farming) χρησιμοποιείται παγκοσμίως και μάλιστα εν ονόματι της Ομοσπονδίας όλων των μορφών βιολογικής παραγωγής, γνωστής ως International Federation of Organic Agriculture Movements (IFOAM). Ο όρος οργανική καλλιέργεια παραπέμπει στο οργανωτικό σύστημα, στην οργάνωση των στόχων της γεωργίας με όσο το δυνατό πιο κλειστές διαδικασίες που λειτουργούν όμως ως ένας οργανισμός (Keller, 1997, Köpke, 1994a). Η Οργανική Καλλιέργεια ταυτίζεται ως εκ τούτου περισσότερο με τη μεικτού τύπου βιολογική εκμετάλλευση, όπου η καλλιέργεια των φυτών βρίσκεται σε μια σχέση ισορροπίας με τον αριθμό των διατηρούμενων ζώων (Köpke, 1995). 

Οι στόχοι της Βιολογικής Γεωργίας συνοπτικά είναι οι εξείς:

1. Οργάνωση χώρου στα πρότυπα ενός ζωντανού οργανισμού.
2. Κλειστό, στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, του επιχειρησιακού κύκλου με την, όσο το δυνατό λιγότερη, κατανάλωση μη ανανεώσιμης ενέργειας και αποθεμάτων σε ακατέργαστες πρώτες ύλες.
3. Υπεύθυνη αξιοποίηση και συντονισμένη προώθηση των θεμελιωδών φυσικών τρόπων ζωής και συνειδητή αποφυγή επιβάρυνσης του Περιβάλλοντος.
4. Υλοποίηση μιας πολυδιάστατης παραγωγής με πολύπλευρη επιχειρησιακή δομή που θα περιλαμβάνει διαφορετικά φυτά και είδη ζώων, χωρίς υπερβολική εξειδίκευση στη φάση της εκμεταλλεύσεως,
5. Συν τω χρόνω αύξηση των φυσικών ικανοτήτων της εδαφογονιμότητας.
6. Σύνδεση της ζωικής παραγωγής στην πραγματική έκταση της επιχείρησης και σεβασμό στις ειδικές ανάγκες των ζώων και στις ηθικές αρχές σχετικά με τη διατήρηση και την εκμετάλλευση των ζώων.
7. Προώθηση ήδη καταξιωμένων ποικιλιών όπως και ράτσες ζώων, έχοντας ως στόχο την ανθεκτικότητα σε παθογόνα ασθενειών.
8. Παραγωγή τροφίμων για μια πλήρη διατροφή σε ικανοποιητική ποσότητα και λογικές τιμές.
9. Δημιουργία προϋποθέσεων σταθερότητας επί τη βάσει ικανοποιητικών συνθηκών ζωής και εισοδήματος για τον παραγωγό.
10. Συμβολή στην επίλυση του προβλήματος της παγκόσμιας πείνας επιβάλλοντας περιορισμό των εισαγωγών σε ζωοτροφές, σε όσο το δυνατό μεγαλύτερο βαθμό, από τον τρίτο κόσμο έτσι ώστε να αυξηθεί η προσφορά σε βασικής ανάγκης τρόφιμα.
11. Δεν επιτρέπονται τα χημικά - συνθετικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα, προστατευτικά και μετασυλλεκτικά σκευάσματα, ορμόνες και αυξητικές ουσίες.
12. Οργάνωση τοπικών αγορών για καταναλωτές προϊόντων βιολογικής Παραγωγής.

 Τα σπουδαιότερα κριτήρια διαφοροποιήσεως μεταξύ βιολογικής και ολοκληρωμένης καλλιέργειας:

Υπάρχει μια παγκόσμια «στροφή» σε βιολογικά προϊόντα με έσοδα 52 δισ.ευρώ το 2007 (Organic Monitor). Η υψηλότερη αύξηση το 2004 με 2005 παρατηρήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες (+400.000 εκτάρια). Περίπου 310 εκατομ. στρεμ.είναι κάτω από το καθεστώς της Βιολογικής Γεωργίας απο τα οποία τα 118 εκατομ. στρεμ. στην Αυστραλία. Περίπου το 30% της καλλιεργήσιμης γης στο Λιχνεστάιν είναι βιολογική ενώ περισσότερες από 80000 γεωργικές εκμεταλλεύσεις στο Μεξικό. Στην Ελλάδα το ποσοστό της Βιολογικής γεωργίας είναι 4,6% (~2,4-2,6 εκ στρέμματα). Περισσότερες από 60 χώρες έχουν ειδική νομοθεσία για τη βιολογική γεωργία Περισσότερα από 600 εκατ. στρέμματα γης πιστοποιούνται ως οργανικά άγρια είδη (Organic Services ITC).

Εθνικά Προβλήματα

• Ελλειψη Εθνικού Σχεδίου για τη Βιολογική Γεωργία
• Σύνδεση επιδότησης με ελάχιστη εγγυημένη εμπορία (Θέλουμε παραγωγούς και όχι απλούς καλλιεργητές).
• Στόχευση σε non-food καλλιέργειες (βαμβάκι, λινάρι, καπνός, φυσικές χρωστικές, bio-cosmetics, eco-καθαριστικά) καθώς και σε υπηρεσίες.
• Σύνδεση της βιολογικής γεωργίας με τις οικολογικά ευαίσθητες περιοχές (Natura, RAMSAR κτλ.).
• Ελλειψη εκπαίδευσης αγροτών και γεωτεχνικών.
• Αδυναμία ανάπτυξης τοπικού εμπορίου (ανάγκη για farm market).

Τεχνικές παραγωγής

Αμειψισπορά

• Βελτίωση της δομής του εδάφους 
• Αύξηση της γονιμότητας κυρίως μέσω της αζωτοδέσμευσης 
• Αύξηση της βιοποικιλότητας 
• Αντιμετώπιση παθογόνων Βελτίωση της βιολογικής δραστηριότητας του εδάφους

Κατεργασία του Εδάφους

• Συνίσταται μειωμένη κατεργασία 
• Διατήρηση της εδαφικής δομής 
• Αξιοποίηση των φυτικών υπολειμμάτων 
• Προστασία της πανίδας του εδάφους 
• Εξοικονόμηση ενέργειας 
• Καλύτερη διαχείριση του εδαφικού νερού

Οργανικές λιπάνσεις

• Compost
• Κοπριές
• Χλωρές λιπάνσεις με ψυχανθή

Πλεονεκτήματα: Βελτίωση της γονιμότητας, της δομής, της βιολογικής δραστηριότητας του εδάφους ενώ συμβάλουν στην συγκράτηση του εδαφικού ύδατος.

Διαχείριση ζιζανίων

• Διαχείριση νερού άρδευσης
• Μείωση των σπόρων ζιζανίων στο έδαφος
• Φλόγιστρα
• Απολύμανση του εδάφους
• Επιστρώματα
• Εξειδικευμένοι οργανισμοί
• Ειδικά οργανικά ζιζανιοκτόνα όπως kainite (59 % NaCl, 17 % KCl and 16 % MgSO4, Kali & Salz GmbH 2002)
• Υγιεινή του αγρού
• Αμειψισπορά
• Ανταγωνισμός φυτών καλλιέργειας-ζιζανίων
• Μηχανική αντιμετώπιση
• Αλληλοπάθεια Συγκαλλιέργεια

Χειρισμός φυτικών υπολειμμάτων

• Στη γονιμότητα
• Στην προστασία από διάβρωση και κρούστιασμα
• Στη διατήρηση της εδαφικής υγρασίας
• Στις καλύτερες θερμοκρασιακές συνθήκες
• Στην προστασία πανίδας (πχ γαιοσκώληκες από πουλιά)
• Στην αντιμετώπιση ζιζανίων

Γενετικό υλικό

• Βιολογικής καταγωγής (σύμφωνα και με ΕΝ 2092/91).
• Προτίμηση στις τοπικές ποικιλίες οι οποίες είναι προσαρμοσμένες στην περιοχή και στα παθογόνα.
• Να αποφεύγονται ποικιλίες οι οποίες έχουν παραχθεί με αποκλειστικό στόχο τις τελικές αποδόσεις.
• Αύξηση της πυκνότητας σποράς χρησιμοποιώντας 20-30% περισσότερο σπόρο ανά στρέμμα και μειώνοντας τις αποστάσεις σποράς όπου αυτό είναι δυνατό.
• Οι ποικιλίες που επιλέγονται να έχουν όσο δυνατόν οριζόντιο φύλλωμα για να εμποδίζουν την διέλευση του φωτός προς τα αγριόχορτα.
• Όσο αφορά τα ψυχανθή για χλωρά λίπανση να επιλέγονται είδη με αυξημένη αζωτοδεσμευτική ικανότητα.

Πηγές:

Δ. Μπιλάλης, Επικουρος Καθηγητής Βιολογικής Γεωργίας, ΓΠΑ