Μέτρα προστασίας ελαιοκαλλιέργειας από την Xylella

Θωρακίζεται η χώρα για τον επιβλαβή οργανισμό καραντίνας Xylella fastidiosa, όπως προκύπτει από την απάντηση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων σε ερώτηση του βουλευτή Ηρακλείου ΣΥΡΙΖΑ Σωκράτη Βαρδάκη.

Ταυτόχρονα ετοιμάζεται μητρική φυτεία κατηγορίας «προβασικό», που αποτελεί και την απαρχή της παραγωγής φυτοϋγειονομικά ελεγμένου πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού, καθώς και λειτουργία κέντρου παραγωγής πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού ελιάς από το Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου (ΙΕΛΥΑ).

Ο κ. Βαρδάκης, στην ερώτησή του είχε θέσει και το θέμα του φυτοϋγειονομικού ελέγχου στα σημεία εισόδου, καθώς και τον προγραμματισμό του Υπουργείου για την ενίσχυση παραγωγής πολλαπλασιαστικού υλικού αυτοχθόνων ποικιλιών ελαιοδέντρων καθώς αυτό αποτελεί πάγιο χρόνιο αίτημα των ελαιοπαραγωγών της χώρας.

Στην απάντησή του, ο Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, κ. Κόκκαλης αναφέρει ότι «σε εθνικό επίπεδο, η Διεύθυνση Προστασίας Φυτικής Παραγωγής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥπΑΑΤ) ως αρμόδια αρχή της χώρας για τη φυτοϋγεία, σε συνεργασία με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο-ΜΦΙ) έχει συμπεριλάβει τον επιβλαβή οργανισμό καραντίνας Xylella fastidiosa στο επίσημο Πρόγραμμα Επισκοπήσεων - δειγματοληψίας σε όλη τη χώρα.»

Από την επεξεργασία των αποτελεσμάτων των επισκοπήσεων ετών 2015, 2016 και 2017, προκύπτει ότι στον ελλαδικό χώρο δεν έχει αναφερθεί μέχρι στιγμής κρούσμα του επικίνδυνου βακτηρίου.

Επίσης για τον καλύτερο συντονισμό των ελέγχων οι αρμόδιες υπηρεσίες φυτοϋγειονομικού ελέγχου της χώρας έχουν τεθεί σε ετοιμότητα, ώστε σε περίπτωση εμφάνισης κρούσματος του βακτηρίου στη χώρα, να εφαρμόσουν άμεσα τα μέτρα που προβλέπονται σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο(Εκτελεστική Απόφαση (ΕΕ) 2015/789της 18ης Μαΐου 2015).

Οι εργαστηριακές αναλύσεις των επίσημων δειγμάτων που λαμβάνονται από τις φυτοϋγειονομικές υπηρεσίες σε ολόκληρη την Ελλάδα για τη διαπίστωση της ύπαρξης ή μη του επιβλαβούς οργανισμού καραντίνας Xylella fastidiosa διενεργούνται από τα επίσημα εργαστήρια Βακτηριολογίας του ΜΦΙ, Εντομολογίας του ΜΦΙ και Βακτηριολογίας του ΤΕΙ Ηρακλείου.

Ταυτόχρονα συνεχίζονται και εντείνονται οι σχετικοί πειραματισμοί από χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου (Ισπανία, Γαλλία και Ιταλία) όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα φυτοπροστατευτικών προϊόντων σε έντομα φορείς του βακτηρίου και υπάρχουν καταγεγραμμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα εναντίον των φορέων του βακτηρίου.

Σε περιφερειακό επίπεδο, ο Υφυπουργός ΥπΑΑΤ, απαντά στον κ. Βαρδάκη ότι «οι επίσημοι έλεγχοι διενεργούνται από τις αρμόδιες αρχές και από τους ορισμένους με σχετική Υπουργική Απόφαση φυτοϋγειονομικούς ελεγκτές των Διευθύνσεων Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής (ΔΑΟΚ) των Περιφερειακών Ενοτήτων (ΠΕ) και των Περιφερειακών Κέντρων Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου.»

Οι οικείοι Περιφερειάρχες των Περιφερειών της χώρας, καθώς και οι Προϊστάμενοι των ΔΑΟΚ των Περιφερειακών Ενοτήτων (ΠΕ) είναι υπεύθυνοι να διασφαλίσουν με κάθε τρόπο την τήρηση της Φυτοϋγειονομικής νομοθεσίας.

Ιδιαίτερα για την Περιφέρεια της Κρήτης, όπου όλο το φυτοριακό υλικό εισέρχεται στην Κρήτη από τον Λιμένα του Ηρακλείου (διακίνηση στην Ενωσιακή Αγορά), επιβάλλεται η ΠΕ Ηρακλείου: 1) να διασφαλίσει ότι εφαρμόζονται το ισχύον – πλήρες νομικό πλαίσιο, καθώς και οι κατευθυντήριες οδηγίες του ΥΠΑΑΤ και 2)να εγκαταστήσει κλιμάκια φυτοϋγειονομικών ελεγκτών για την πραγματοποίηση ελέγχων στο διακινούμενο φυτοριακό υλικό. Όσον αφορά στο εθνικό θεσμικό πλαίσιο, το οποίο διέπει το φυτικό πολλαπλασιαστικό υλικό συμπεριλαμβανομένου και του πολλαπλασιαστικού υλικού της ελιάς προβλέπεται ότι οι επίσημες αρμόδιες αρχές (Τμήματα Αγροτικής Ανάπτυξης και Ελέγχων) υποβάλλουν τα δείγματα του πολλαπλασιαστικού υλικού των οπωροφόρων φυτών και των οπωροφόρων δένδρων που προορίζονται για την παραγωγή φρούτων, στα επίσημα αποδεκτά εργαστήρια τα οποία είναι:

α) ο Σταθμός Ελέγχου Αγενούς Πολλαπλασιαστικού Υλικού και Σπόρων (ΣΕΑΠΥΣ) της Διεύθυνσης Πολλαπλασιαστικού Υλικού Καλλιεργούμενων Φυτικών Ειδών και Φυτογενετικών Πόρων του ΥΠΑΑΤ και

β) το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο-ΜΦΙ, εξειδικευμένο ίδρυμα στους Φυτοπαθολογικούς Ελέγχους, το οποίο εποπτεύεται και επιχορηγείται από το ΥΠΑΑΤ

Όσον αφορά τον ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ και το ρόλο του στην παραγωγή πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού ο Υφυπουργός τονίζει ότι το Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου (ΙΕΛΥΑ) στα Χανιά είναι o επίσημος διατηρητής 63 ποικιλιών Εθνικού Καταλόγου στην Εθνική Συλλογή Ποικιλιών Ελιάς της Ελλάδας.

Σε εντομοστεγή χώρο καλλιέργειας φυτών (δικτυοκήπιο), διατηρούνται οι 10 κυριότερες ελληνικές ποικιλίες ελιάς. Το δικτυοκήπιο πληροί τις προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής και Εθνικής νομοθεσίας για τη μητρική φυτεία κατηγορίας «προβασικό», που αποτελεί και την απαρχή της παραγωγής φυτουγειονομικά ελεγμένου πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού. Για την έναρξη λειτουργίας της φυτείας απομένουν οι επίσημοι έλεγχοι από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΑΑΤ, ενώ έχει υποβληθεί αναλυτικό σχέδιο δράσης για τη βιώσιμη λειτουργία κέντρου παραγωγής πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού ελιάς από το Ινστιτούτο προς το ΥΠΑΑΤ, προκειμένου να υπάρξει χρηματοδότηση για τη βιώσιμη λειτουργία της μητρικής φυτείας.

Όσον αφορά σε μέτρα ενίσχυσης της παραγωγής πολλαπλασιαστικού υλικού αυτόχθονων ποικιλιών ελιάς, επισημαίνεται ότι με πρόσφατη απόφαση του ΥΠΑΑΤ στις 17/05/2018 εγκρίθηκε η απευθείας ανάθεση στο ΜΦΙ του έργου της εκτέλεσης των εργαστηριακών εξετάσεων για την ανίχνευση της παρουσίας επιβλαβών οργανισμών σε πολλαπλασιαστικό υλικό οπωροφόρων δένδρων, στο πλαίσιο του οποίου πρώτης προτεραιότητας είναι ο έλεγχος του πολλαπλασιαστικού υλικού ποικιλιών ελιάς.

Αναφορά γίνεται επίσης και για το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα XF-ACTORS (HORIZON 2020), στο πλαίσιο του οποίου διενεργούνται εξειδικευμένες δειγματοληψίες φυτικού υλικού σε σημεία υψηλής επικινδυνότητας (λιμάνια, αεροδρόμια) και μελετώνται και νέες εργαστηριακές μέθοδοι διάγνωσης. Διενεργείται συστηματική έρευνα σχετικά με την παρουσία, βιολογία, γενετική σύσταση και δυναμική των πληθυσμών των εντόμων φορέων του βακτηρίου σε ελαιοκομικές περιοχές της χώρας, συμπεριλαμβανομένης και της Κρήτης.

Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η έρευνα που πραγματοποιείται σε περιφερειακό επίπεδο, καθώς ομάδα ερευνητών εντομολόγων του ΙΕΛΥΑ, συμμετέχει σε ερευνητικό έργο που χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων της Π.Ε. Κρήτης, με τίτλο: «Οδικός Χάρτης Ενεργειών για την Περιφέρεια Κρήτης», με σκοπό την ενίσχυση της ετοιμότητας της Περιφέρεια Κρήτης, αναφορικά με την εκρίζωση του παθογόνου Χ. fastidiosa, σε περίπτωση εντοπισμού του στο νησί.

Οι δράσεις που υλοποιούνται από το ΙΕΛΥΑ, αφορούν στα έντομα φορείς του βακτηρίου και ειδικότερα:

1. Στην καταγραφή των δυνητικών ειδών εντόμων-φορέων του βακτηρίου με μορφολογική και μοριακή ταυτοποίηση και στη μελέτη της χωροχρονικής διακύμανσης των πληθυσμών τους σε ελαιώνες και άλλα φυτικά είδη, δυνητικούς ξενιστές, που υπάρχουν στην Κρήτη, για την ανάπτυξη και τη βελτιστοποίηση των μεθόδων αντιμετώπισής τους στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης. Επίσης, θα προσδιορισθεί εάν υπάρχουν μολυσμένοι φορείς στην Περιφέρεια, οι οποίοι δεν έχουν ακόμα γίνει αντιληπτοί.

2. Στην αξιολόγηση φυτοπροστατευτικών προϊόντων (ΦΠ) για τον άμεσο και αποτελεσματικό έλεγχο πληθυσμών των δυνητικών φορέων στις προσβεβλημένες ζώνες (demarcated areas), με στόχο τον περιορισμό και την εκρίζωση του μολύσματος σε περίπτωση θετικού δείγματος.

Όσον αφορά στην ενίσχυση των φυτοϋγειονομικών ελέγχων, καθώς και στην καταγραφή των ειδών εντόμων που δυνητικά μπορεί να αποτελούν φορέα του βακτηρίου Xf, επισημαίνονται τα εξής: α) Στο Πρόγραμμα «Επισκόπησης» για το 2019, προβλέπεται τετραπλασιασμός του αριθμού των προβλεπόμενων εργαστηριακών ελέγχων σε φυτά-ξενιστές και για έντομα-φορείς.