Δεν έχει αξιοποιηθεί πλήρως η δυναμική της κυκλικής οικονομίας, κάτι που όταν συμβεί τα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης γίνουν πιο αποδοτικά και φιλικά προς το περιβάλλον, τονίζει η αντιπρόεδρος του Τμηματος «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον» του ΝΑΤ, Μαρία Νικολοπούλου, σε συνέντευξή της στο Agrocapital.
Υπογραμμίζει ότι για την εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας «οι κυβερνήσεις πρέπει να συμφωνήσουν επί των νομοθετικών προτάσεων, να μεταφέρουν τη νομοθεσία της ΕΕ στο εθνικό δίκαιο, να βρουν επαρκή χρηματοδότηση και να συντονίσουν την εφαρμογή της».
Η ίδια μιλά για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε με την εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας ενώ αναφέρεται και στις πολιτικές που μπορούν να διασφαλίσουν ένα δίκαιο και ισότιμο μέλλον για όλους
Ακολουθεί η συνέντευξη της κ. Νικολοπούλου:
Ερ: Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι σημαντικότερες προκλήσεις και ευκαιρίες για την υιοθέτηση μιας κυκλικής οικονομίας στην Ευρώπη;
Απ: Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι η πλήρης κατανόηση των διαφορετικών διαστάσεων της κυκλικής οικονομίας. Ως έναν βαθμό, εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι η κυκλική οικονομία είναι απλώς συνώνυμο της ανακύκλωσης. Ωστόσο, η ανακύκλωση αποτελεί την τελευταία επιλογή στο πλαίσιο της ιεράρχησης των κυκλικών διεργασιών. Το καλό είναι ότι δεν έχουμε αξιοποιήσει ακόμη πλήρως το δυναμικό της κυκλικής οικονομίας, όχι μόνο από την άποψη της οικονομικής και της υλικής επάρκειας, αλλά και για να αναδιαμορφώσουμε τα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης και να τα καταστήσουμε πιο αποδοτικά και φιλικά προς το περιβάλλον.
Ερ: Πώς μπορεί η ΕΟΚΕ να συμβάλει στην προώθηση της κυκλικής οικονομίας;
Απ: Από την αρχή, η ΕΟΚΕ, ως συμβουλευτικό όργανο, συμβάλλει μέσω των γνωμοδοτήσεών της. Υποβάλλουμε τις παρατηρήσεις μας για κάθε νομοθετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προειδοποιώντας για τις προκλήσεις και προτείνοντας συμφωνημένες λύσεις. Σε μία από αυτές τις γνωμοδοτήσεις, προτείναμε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημιουργήσει μια ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για την κυκλική οικονομία. Η εν λόγω ιδέα προχώρησε και αυτό το κοινό έργο υλοποιήθηκε το 2017, με στόχο τη διασύνδεση των ενδιαφερόμενων μερών, την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και τη δημιουργία χώρων διαλόγου μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Όλα αυτά με στόχο την επιτάχυνση της μετάβασης.
Ερ: Ποια είναι η άποψή σας σχετικά με τον ρόλο των διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών (π.χ. κυβερνήσεων, επιχειρήσεων, πολιτών) στη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία;
Απ: Κάθε ενδιαφερόμενο μέρος είναι ένα κομμάτι του ίδιου παζλ και όλοι πρέπει να συντονιστούν για τη συμπλήρωσή του. Οι κυβερνήσεις πρέπει να συμφωνήσουν επί των νομοθετικών προτάσεων, να μεταφέρουν τη νομοθεσία της ΕΕ στο εθνικό δίκαιο, να βρουν επαρκή χρηματοδότηση και να συντονίσουν την εφαρμογή της. Οι επιχειρήσεις και οι πολίτες είναι οι παράγοντες που εφαρμόζουν τις πολιτικές αποφάσεις και, φυσικά, όσο περισσότερο συμμετέχουν στη νομοθετική διαδικασία, τόσο ομαλότερη θα είναι η εφαρμογή τους.
Ερ: Ποιες είναι οι κύριες δραστηριότητες του τμήματος NAT της ΕΟΚΕ όσον αφορά την κυκλική οικονομία;
Απ: Εκτός από την κατάρτιση γνωμοδοτήσεων, το τμήμα NAT μαζί με το τμήμα INT είναι τα όργανα που παρέχουν στήριξη και καθοδήγηση στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για την κυκλική οικονομία. Ένα από τα καθήκοντά μας είναι η παροχή συνδρομής στην ομάδα συντονισμού της πλατφόρμας, η οποία αποτελείται από 24 μέλη επιλεγμένα από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, εκπροσώπους επιχειρήσεων και συνδικαλιστικών οργανώσεων, ομάδες προβληματισμού, ερευνητικά κέντρα και δημόσιους φορείς που συμμετέχουν στην κυκλική οικονομία.
Η ομάδα αυτή διοργανώνει τις συζητήσεις της ΕΕ για την κυκλική οικονομία, οι οποίες είναι διαδικτυακές θεματικές εκδηλώσεις που φέρνουν σε επαφή βασικούς παράγοντες με στόχο την ανταλλαγή εμπειριών και απόψεων σχετικά με το τι πρέπει να γίνει και τι να αποφευχθεί.
Επίσης, διαθέτουμε και επικαιροποιούμε τον δικτυακό τόπο της ευρωπαϊκής πλατφόρμας ενδιαφερόμενων μερών για την κυκλική οικονομία (ECESP) που λειτουργεί ως υπηρεσία μίας στάσης για την ενημέρωση σχετικά με βέλτιστες πρακτικές, κυκλικές στρατηγικές, ειδήσεις, εκδηλώσεις και άλλα.
Μία φορά τον χρόνο, διοργανώνουμε από κοινού με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την ετήσια διάσκεψή μας, όπου γίνεται απολογισμός της προόδου που έχει επιτευχθεί, ενημερωνόμαστε σχετικά με τα μελλοντικά σχέδια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και παρέχουμε τον χώρο για την ανταλλαγή γνώσεων και την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών οικοσυστημάτων.
Ερ: Ποιες αξιοσημείωτες εξελίξεις έχετε παρατηρήσει στο πεδίο της κυκλικής οικονομίας τα τελευταία χρόνια;
Απ: Κατά τη διάρκεια της τρέχουσας θητείας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε πολλές νομοθετικές προτάσεις, στοχεύοντας όχι μόνο σε συγκεκριμένους τομείς, όπως τα πλαστικά, οι συσκευασίες και η ανακύκλωση, αλλά και με μια μελλοντικά βιώσιμη προσέγγιση, για παράδειγμα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα νέα προϊόντα καθίστανται ανακυκλώσιμα και επισκευάσιμα ήδη από τον σχεδιασμό.
Ερ: Σε ποιες συγκεκριμένες πρωτοβουλίες κυκλικής οικονομίας έχετε συμμετάσχει προσωπικά;
Απ: Μαζί με τα άλλα δύο μέλη της ΕΟΚΕ που συμμετέχουν στην ECESP και τη γραμματεία, συμμετέχω στην ομάδα καθοδήγησης της πλατφόρμας, η οποία θέτει τις βάσεις για την επιτυχημένη λειτουργία της ομάδας συντονισμού. Έχω συμμετάσχει επίσης σε αρκετές από τις ετήσιες διασκέψεις της ECESP και σε άλλες εκδηλώσεις που διοργανώνονται από διάφορους οργανισμούς και περιφέρειες που επιθυμούν να δημιουργήσουν παρόμοιες πλατφόρμες.
Ερ: Με βάση την πολυετή εμπειρία σας στις συνδικαλιστικές οργανώσεις και στην ΕΟΚΕ, ποιες πιστεύετε είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι κατά τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία;
Απ: Οι διάφοροι πυλώνες της κυκλικής οικονομίας επηρεάζουν τους εργαζομένους με εντελώς διαφορετικούς τρόπους.
Η γραμμική παραγωγή που εφαρμόζεται σήμερα βασίζεται σε μη επισκευάσιμα προϊόντα χαμηλής ποιότητας, εξαιτίας των οποίων οι καταναλωτές αναγκάζονται να αγοράζουν συνεχώς νέα προϊόντα και να διατηρούν την παραγωγή τους ενεργή, διαφυλάττοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις θέσεις εργασίας.
Μετατοπίζοντας την προτεραιότητα στην παραγωγή προϊόντων μεγαλύτερης διάρκειας και λιγότερων προϊόντων μίας χρήσης, είναι αναπόφευκτο ότι θα μειωθεί ο όγκος παραγωγής ορισμένων προϊόντων. Και αυτό ισχύει επίσης για την προσέγγιση της χρήσης προϊόντων ως υπηρεσιών: για παράδειγμα, δεν θα χρειάζεται να αγοράσουν όλοι ένα αυτοκίνητο, διότι θα αυξάνονται όλο και περισσότερο ο συνεπιβατισμός ή η συνιδιοκτησία αυτοκινήτου, ανάλογα με τις ανάγκες μας.
Υπό αυτή την έννοια, πρέπει να σκεφτούμε ένα μέλλον όπου θα χρειάζονται λιγότερες θέσεις εργασίας στους μεταποιητικούς τομείς, αλλά περισσότερες σε κλάδους που σχετίζονται με την επισκευή, τον σχεδιασμό, την ανακύκλωση και τη διερεύνηση νέων υλικών και τεχνολογιών. Επομένως, αφενός, θα υπάρχει ανάγκη για διαφορετικά σύνολα δεξιοτήτων και, αφετέρου, οι νέες αυτές θέσεις εργασίας δεν θα βρίσκονται κατ’ ανάγκη στους ίδιους τόπους όπου θα εξαφανιστούν οι παλαιές θέσεις εργασίας.
Ερ: Πώς μπορούν οι πολιτικές για την κυκλική οικονομία να διασφαλίσουν ένα δίκαιο και ισότιμο μέλλον για όλους;
Απ: Όπως στοχεύουμε στην παραγωγή νέων προϊόντων, τα οποία να είναι οικολογικά βιώσιμα από τον σχεδιασμό, πρέπει επίσης να επανεξετάσουμε τις πολιτικές μας ώστε να είναι κοινωνικά βιώσιμες από το στάδιο του σχεδιασμού. Οι νέες πράσινες θέσεις εργασίας που δημιουργεί η κυκλική οικονομία δεν παρέχουν εξ ορισμού καλές συνθήκες εργασίας και μισθούς, αν δεν τις διαμορφώσουμε εμείς με αυτόν τον τρόπο. Στα νέα προϊόντα και υπηρεσίες πρέπει επίσης να έχουν όλοι πρόσβαση, εάν θέλουμε να αποτελέσουν τον κανόνα και όχι απλώς μια μοντέρνα τάση για όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα. Οι επιχειρήσεις πρέπει επίσης να είναι κερδοφόρες, αλλά όχι μειώνοντας το κόστος των υλικών και τους μισθούς.
Ερ: Ποιες συμβουλές θα προσφέρατε σε νέους που ενδιαφέρονται να ακολουθήσουν σταδιοδρομία στον τομέα της κυκλικής οικονομίας;
Απ: Πρώτον, θα πρέπει να αποφασίσουν ποιος άξονας της κυκλικής οικονομίας τούς ενδιαφέρει. Θα υπάρχει μεγάλη ανάγκη για εξειδικευμένες εργασίες στους τομείς της επισκευής και του σχεδιασμού προϊόντων. Εάν αποφασίσουν να δημιουργήσουν τη δική τους επιχείρηση, θα πρέπει να επιλέξουν έναν τομέα που να ευθυγραμμίζεται με τις αξίες τους και τις αναδεικνύει δυναμικά. Αν σου αρέσει η θάλασσα, κάνε κάτι με τα πλαστικά απόβλητα των ωκεανών και τα εγκαταλελειμμένα αλιευτικά δίχτυα. Αν αγαπάς την ύπαιθρο, σκέψου τις ευκαιρίες που προσφέρει η κυκλική βιοοικονομία. Αν αγαπάς την ανακύκλωση, σκέψου αποδοτικότερους τρόπους για τη συλλογή, την επεξεργασία και την επαναδρομολόγηση δευτερογενών πρώτων υλών στην αγορά.
Ερ: Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας ορισμένα παραδείγματα επιτυχημένων πρακτικών στον τομέα της κυκλικής οικονομίας από την Ευρώπη;
Απ: Είναι δύσκολο να αναφερθώ σε μία συγκεκριμένη, διότι, πραγματικά, δεν μπορώ να ξεχωρίσω μία από τις σχεδόν 800 ορθές πρακτικές που είναι διαθέσιμες στον ιστότοπο της πλατφόρμας. Ωστόσο, έχω έναν αγαπημένο τομέα, και αυτός είναι η γεωργία. Υπάρχουν πολύ ενδιαφέροντα έργα, για παράδειγμα, σχετικά με τον τρόπο μετατροπής της κοπριάς σε πηγή ενέργειας, ώστε να επιτυγχάνεται, αφενός, ένα επίπεδο αυτάρκειας και, αφετέρου, ακόμη και ένα επιπλέον εισόδημα από την πώλησή της. Ή ο τρόπος χρήσης γεωργικών υποπροϊόντων για την παραγωγή κάθε είδους υλικών με πολλές βιομηχανικές εφαρμογές, όπως τα βιοπλαστικά ή τα δομικά στοιχεία.
Ερ: Ποιοι είναι οι κύριοι φραγμοί στην υιοθέτηση της κυκλικής οικονομίας και πώς θα μπορούσαν να ξεπεραστούν;
Απ: Προς το παρόν, βρισκόμαστε στο στάδιο της υλοποίησης και, ως εκ τούτου, χρειαζόμαστε χρόνο, προσπάθεια και χρήματα για να κατανοήσουμε τις αλλαγές και να δούμε πώς να προσαρμόσουμε την παραγωγή στις νέες απαιτήσεις. Η συνεκτική νομοθεσία και η χρηματοδότηση είναι καίριας σημασίας για τη μετάβαση. Επιπλέον, δεδομένου ότι εξαρτόμαστε από τις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, πρέπει να ληφθεί υπόψη η διεθνής διάσταση της κυκλικής οικονομίας, ιδίως η οικοδόμηση νέων συμμαχιών.
Ερ: Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία θα είναι συμπεριληπτική και δεν θα αφήνει κανέναν στο περιθώριο;
Απ: Εάν δεν θέλουμε να αφήσουμε κανέναν στο περιθώριο, πρέπει να προωθήσουμε την ενεργό συμμετοχή όλων στη διαδικασία. Οι επιχειρήσεις, οι καταναλωτές, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και οι διοικητικές αρχές πρέπει να διαθέτουν διαρθρωμένη διαδικασία διαβούλευσης και συμμετοχής σε κάθε στάδιο της μετάβασης, από τον σχεδιασμό έως την εφαρμογή και την παρακολούθηση. Και να έχουμε πάντα κατά νου ότι η οικονομική, η κοινωνική και η περιβαλλοντική βιωσιμότητα πρέπει να συμβαδίζουν. Διαφορετικά, το εγχείρημα δεν θα ευοδωθεί.